Orð og tunga - 01.06.2007, Síða 135

Veturliði G. Óskarsson
Um þýska forskeytið an-
og stutta viðdvöl þess í íslensku
1 Inngangur
Norræn mál hafa öldum saman þegið orð og áhrif úr þýsku.1 Veldi
Hansakaupmanna hófst á 12. öld og um fjögurra alda skeið réðu þeir
miklum hluta verslunar og viðskipta í Norður-Evrópu. Þeir báru með
sér fjölmargar nýjungar, vörur, siði og menningaráhrif, og áhrif tungu
þeirra, miðlágþýsku, á tungumál þeirra þjóða sem þeir umgengust
voru í mörgum tilfellum afar mikil, einkum á orðaforðann. Löngum
bárust einnig orð af latneskum eða öðrum uppruna þessa leið inn
í norræn mál. Miðlágþýsk áhrif á norræn mál stóðu allt fram á 16.
öld og voru skiljanlega mest á meginlandsmálin norsku, dönsku og
sænsku, enda komu kaupmennirnir þýsku sér vel fyrir í þessum lönd-
um og réðu þar svo að segja allri millilandaverslun um nokkurra alda
skeið. Á16. öld fór smám saman að draga úr áhrifum miðlágþýskunn-
ar með dvínandi völdum Hansakaupmannanna og við tóku háþýsk
áhrif.2
‘Ég þakka Orðabók Háskólans fyrir afnot af gögnum og skrám og starfsfólki fyrir
ýmsa aðstoð.
2Um veldi Hansakaupmanna má lesa mjög víða; gott yfirlit er að finna hjá Dollin-
ger (1981) og yfirlit um lágþýsku t.d. hjá Krogmann (1970). Um áhrif miðlágþýsku á
norræn mál má t.d. lesa í ýmsum greinum hjá Jahr (2000); um háþýsk áhrif sem beint
framhald hinna miðlágþýsku, sjá Braunmiiller (2000).
Orð og tunga 9 (2007), 125-149. © Orðabók Háskólans, Reykjavík.