Morgunblaðið - 11.06.2016, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. JÚNÍ 2016
Liðleiki Hún Kristine Lea átti ekkert erfitt með að teygja úr skönkunum þar sem hún hoppaði á trampólíni í blíðunni fyrir norðan á bænum Grímsstöðum í Mývatnssveit. Hrútarnir héldu ró sinni.
Golli
Frjáls samkeppni er
öflugasta tækið til að
draga fram það besta
og hagkvæmasta út úr
allri atvinnustarfsemi.
Þannig er hag kaup-
enda og seljenda best
borgið og ábati sam-
félagsins hámarkaður.
Vegna þessa er skyn-
samlegt að leita allra
leiða við að koma á
samkeppni þar sem henni verður við
komið.
Samtök iðnaðarins fengu hinn
kunna danska hagfræðing Lars
Christensen til að skrifa skýrsluna,
Our Energy 2030, sem fjallar um
orkumarkaðinn á Íslandi, skilvirkni
hans, samkeppnishæfni og gagnsæi.
Í skýrslunni er að finna ítarlega
greiningu á stöðu þessa mikilvæga
markaðar. Ekkert land í heiminum
framleiðir jafnmikla orku á hvern
íbúa og íslenskur iðnaður nýtir lang-
stærstan hluta þessarar orku til að
skapa tæpan fjórðung útflutnings-
tekna landsins. Orkan skiptir flest
fyrirtæki miklu máli enda lykil-
aðfang. Öll erum við svo eigendur
enda eru orkufyrirtækin að mestu í
eigu hins opinbera. Fyrirkomulag
þessa mikilvæga markaðar skiptir
því miklu máli fyrir samkeppnis-
hæfni okkar.
Raforkumarkaðurinn er einn af
þeim mörkuðum þar sem samkeppni
hefur enn ekki náð að ryðja sér til
rúms á Íslandi, jafnvel þó að öll lög-
gjöf þar að lútandi hafi verið fyrir
hendi síðan 2003. Landsvirkjun
framleiðir um 70% af öllu rafmagni í
landinu. Það setur fyrirtækið í
sterka ráðandi stöðu á markaðnum
og er nánast útilokað að kraftar
frjálsrar samkeppni fái að njóta sín.
Lars leggur áherslu á í skýrslu sinni
að Landsvirkjun verði skipt upp og
einkavædd. Það kann að vera róttæk
og umdeild hugmynd, ekki síst í ljósi
umræðu um eignarhald á auðlind-
um. Hins vegar er mikilvægt að
þessi umræða eigi sér stað og skoð-
að hvort núverandi skipan eignar-
halds á raforkufyrirtækjum sé sú
sem þjónar best hagsmunum Íslend-
inga. Núverandi skipan er í það
minnsta ekki til þess fallin að auka
samkeppni. Ennfremur
er uppi sú einkennilega
staða að Landsvirkjun
er stærsti hluthafi í
Landsneti sem flytur
allt rafmagn í landinu.
Það er náttúrulega ein-
okunarstarfsemi en
stór hluti af raforku-
reikningi fólks og fyrir-
tækja verður til þar.
Nauðsynlegt er að
þarna verði skilið á
milli enda eru þessi
tengsl ekki til þess fall-
in að skapa traust og gagnsæi.
Önnur hugmynd sem Lars leggur
áherslu á er að komið verði á fót al-
vöru raforkumarkaði. Hugmyndin
er ekki ný en það er ekki fullreynt að
koma slíkum markaði á. Öll iðnfyr-
irtæki og stærri notendur hefðu
gagn af því að til væri skilvirkur
markaður með raforku.
Ljóst er að ríkið heldur á spil-
unum. Tengsl Landsvirkjunar og
Landsnets verða ekki rofin án íhlut-
unar eigandans. Ríkið þyrfti einnig
að koma að því að setja upp raf-
orkumarkað og hugsanlega tryggja
ákveðið framboð á raforku inn á slík-
an markað og bæta þannig gagnsæi
og skilvirkni.
Íslenskur iðnaður notar mikla raf-
orku og hagstætt raforkuverð hér á
landi hefur jafnan verið talið hluti af
samkeppnisforskoti okkar. En lengi
má gott bæta. Það eru sameiginlegir
hagsmunir okkar allra til lengri tíma
litið að umbætur verði á þessum
mikilvæga markaði. Það er því ósk-
andi að skýrslan Our Energy 2030
verði innlegg í þá umræðu sem þarf
að eiga sér stað um framtíð raf-
orkumarkaðar á Íslandi.
Eftir Almar
Guðmundsson
» Það eru sameigin-
legir hagsmunir
okkar allra til lengri
tíma litið að umbætur
verði á þessum mikil-
væga markaði.
Almar Guðmundsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
Orkuríkur og sam-
keppnishæfur iðnaður
Þann 7. júní sl. áttum
við tvær undirritaðar,
biskupar í þjóðkirkju
Íslands, fund á Bisk-
upsstofu með flótta-
fólki. Það var prestur
innflytjenda, sr. Toshiki
Toma, sem átti frum-
kvæði að fundinum með
biskupum landsins. Sr.
Kristján Valur Ingólfsson vígslu-
biskup í Skálholti gat því miður ekki
setið fundinn vegna vísitasíu um Suð-
urland.
Á fundinn kom flóttafólk frá Afg-
anistan, Íran og Úganda, auk fulltrúa
frá samtökunum No borders.
Tilgangur fundarins var fyrst og
fremst að gefa flóttafólkinu tækifæri
til að segja sögu sína og benda á hvað
betur mætti fara í móttöku flóttafólks
á Íslandi.
Dyflinnarreglugerðin
Það sem fyrst bar á góma á fund-
inum var Dyflinnarreglugerðin, sem
heimilar að senda flóttafólk aftur til
þess lands sem það kom fyrst til inn-
an Evrópu. Þessa reglugerð væri
hægt að nota á alla þá flóttamenn
sem fundinn sátu, enda ekkert beint
flug hingað frá þeim stríðshrjáðu
löndum sem þau koma upprunalega
frá. Mörg hafa þegar fengið synjun í
því landi sem þau flúðu upprunalega
til en bíða þess nú samt að vera send
þangað aftur og þaðan að öllum lík-
indum alla leið til baka þar sem ekk-
ert bíður þeirra annað en ofsóknir og
dauði.
Frásagnir fólksins voru afar
áhrifamiklar og það er ljóst að Dyfl-
innarreglugerðin er afar ósanngjörn
gagnvart þeim sem vilja koma til Ís-
lands. Ekkert beint flug er frá Mið-
austurlöndum til Íslands og því þurfa
allir að millilenda einhvers staðar í
Evrópu komi þeir með flugi. Ekki
þarf að spyrja um þau sem koma fót-
gangangandi, með rútum eða bátum
yfir Miðjarðarhafið.
Því er það okkar skoðun að Íslandi
beri að skoða vel aðild sína að Dyfl-
innarreglugerðinni og ef ekki reynist
unnt að segja sig frá henni, þá beri yf-
irvöldum að minnsta kosti að túlka
hana rúmt.
Ísland hefur komist upp með að
nota Dyflinnarregluna aðallega til að
komast hjá því að veita flóttafólki hæli.
Á Íslandi er fjöldi flóttafólks það lítill
að engin ástæða er til annars en að
taka öll mál til efnislegrar meðferðar.
Það er sannarlega engin ástæða til
þess að senda flóttafólk aftur til þeirra
landa sem ráða ekki við álagið, eða
þeirra landa sem senda fólk til baka til
þess lands sem það flúði upprunalega
frá.
Frá því þátttaka Íslands í Dyflinn-
arsamstarfinu hófst hafa íslensk
stjórnvöld vísað stærstum hluta hæl-
isumsækjenda til baka til annarra að-
ildarríkja. Frá upphafi aðildar og
þangað til í lok nóvember 2013 hafði
93,5% hælisleitenda verið synjað um
hæli á Íslandi.
Kirkjan leitist við að rjúfa
einangrun flóttafólks
Annað sem bar á góma á fundi okk-
ar var einangrun þeirra sem leita al-
þjóðlegrar verndar.
Að mati viðmælenda okkar er kirkj-
an í sterkri stöðu til að rjúfa þá ein-
angrun. Því hvetjum við söfnuði lands-
ins til að taka vel á móti flóttafólki og
beita sér fyrir því að útvega því stuðn-
ingsfjölskyldur. Reynslan hefur sýnt
að þau sem hafa sterkan stuðning
heimafólks eigi frekar möguleika á því
að mál þeirra séu tekin fyrir.
Einnig sjáum við fyrir okkur að
kirkjan geti skapað vettvang til að
finna sameiginleg verkefni fyrir
heimafólk og flóttafólk. Allir hafa eitt-
hvað að gefa og eitthvað að þiggja.
Þetta samstarf getur því verið gefandi
fyrir alla.
Kirkjugrið
Þriðja málið sem rætt var um voru
svokölluð kirkjugrið. Flóttafólkið
sagði okkur frá því að margt flóttafólk
hefði fengið grið í kirkjum í Evrópu og
vildu fá að vita hvernig þessu væri
háttað hér á landi. Dr. Hjalti Huga-
son, prófessor í kirkjusögu við Há-
skóla Íslands, hefur skrifað grein um
kirkjugrið á Vísindavefnum. Þar
stendur: „Kirkjugrið fólust í að sá
sem sóttur var með vopnavaldi mátti
leita sér skjóls í kirkju eða kirkju-
garði og naut friðhelgi meðan hann
dvaldi þar. Í kristinrétti Árna Þor-
lákssonar (1237-1298), eða svoköll-
uðum kristinrétti nýja sem lögfestur
var hér 1275, er að finna nákvæm fyr-
irmæli um kirkjugrið. Þar segir að
óháð því hvaða brot menn kynnu að
hafa framið skyldu þeir njóta frið-
helgi meðan þeir dveldu í kirkju eða
kirkjugarði nema þeir sem framið
hefðu ránmorð eða sært eða drepið
mann á helgum stað. Gætu banda-
menn ekki veitt þeim sem dvaldi í
kirkjugriðum aðstoð átti presturinn
sem þjónaði kirkjunni að sjá til þess
að hann dæi ekki af þorsta, hungri
eða kulda.“
Þó kirkjugrið hljómi sem úrelt
hugtak hefur það verið stundað í lúth-
erskum kirkjum og í nálægum lönd-
um á okkar dögum. Þetta á einkum
við þegar hælisleitendur, stundum í
hópum, leita kirkjugriða og starfsfólk
kirknanna kýs að fara að fyrr-
greindum fyrirmælum, það er að
veita húsaskjól og aðra nauðsynlega
þjónustu þar til mál flóttafólksins
hafa verið tekin fyrir.
Að lokum segir dr. Hjalti: „Ég lít
svo á að vel geti þær aðstæður komið
upp í náinni framtíð á sviði innflytj-
endamála að forráðamönnum kirkna
beri siðferðisleg skylda til að veita
flóttamönnum húsaskjól og láta
reyna á hvort fornar venjur um
kirkjugrið geti reynst tæki til að
knýja yfirvöld til að taka ábyrga, efn-
islega afstöðu til málefna einstakra
hælisleitenda.“
Undir þessi lokaorð dr. Hjalta vilj-
um við taka með von um að við opn-
um augu okkar fyrir því að kærleiks-
boðskapur kirkjunnar býður okkur
að gera svo.
Eftir Agnesi M. Sig-
urðardóttur og Sol-
veigu Láru Guð-
mundsdóttur
» Þó kirkjugrið hljómi
sem úrelt hugtak
hefur það verið stundað
í lútherskum kirkjum og
í nálægum löndum á
okkar dögum.
Agnes M.
Sigurðardóttir
Höfundar eru biskupar
í þjóðkirkjunni.
Kirkjan sem griðastaður
Solveig Lára
Guðmundsdóttir