Morgunblaðið - 19.08.2016, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
FrumvarpIllugaGunn-
arssonar
menntamálaráð-
herra um náms-
lán og námsstyrki er nú til
umræðu á Alþingi. Frum-
varpið á að koma í stað eldri
laga frá árinu 1992 og felur í
sér ýmsar breytingar, svo
sem þá að hluti stuðnings
ríkisins við námsmenn verði
í formi beinna styrkja í stað
lána.
Frumvarpinu hefur í
meginatriðum verið vel
tekið af námsmannahreyf-
ingum og formaður Stúd-
entaráðs Háskóla Íslands
hefur til að mynda lýst yfir
stuðningi við það og segir
það stefna í þá átt sem
námsmenn hafi lengi talað
fyrir. Í grein sem hann
skrifaði um málið í vikunni
segir hann: „Ég vona inni-
lega að umræðan um þetta
frumvarp verði byggð á
staðreyndum, en ekki til-
finningum. Ég vona að eitt
helsta baráttumál stúdenta
undanfarin ár verði ekki að
einhverjum kosningaslag
stjórnmálaflokka. Ég vona
að það verði hlustað á okkur
stúdenta og hagur okkar
hafður að leiðarljósi.“
Þær umræður sem farið
hafa fram á Alþingi benda
ekki til að formanni SHÍ
verði að ósk sinni, að
minnsta kosti ekki ef hlýtt
er á ræðuhöld stjórnarand-
stæðinga, sem hafa þegar
verið allnokkur. Og það er
sérstaklega athyglisvert að
þegar er orðið ljóst að
stjórnarandstaðan hyggst
meðal annars nota þetta
frumvarp og þá tímapressu
sem hún telur að stjórnar-
meirihlutinn hafi sett sjálfan
sig í til að taka þingið í gísl-
ingu.
Svandís Svavarsdóttir,
þingmaður Vinstri grænna,
var meðal þeirra mörgu
stjórnarandstæðinga sem
tjáðu sig um málið í fyrra-
dag. Drjúgur hluti ræðu
hennar fór í að koma á fram-
færi áliti hennar á pólitískri
stöðu ráðherrans sem flutti
málið og ríkisstjórnarinnar
og stjórnarmeirihlutans í
heild.
Skemmst er frá því að
segja að hún telur að meiri-
hlutinn hafi misst umboð sitt
og að honum sé óheimilt að
koma nokkru
máli í gegnum
þingið nema með
samþykki Svan-
dísar og annarra
í stjórnarand-
stöðunni. Hún segir að ann-
að sé óásættanlegt og að í
raun sé „þjóðstjórn í land-
inu“.
Svandís hnykkti á þessu í
ræðu sinni, sagði engan hafa
„umboð til þess að keyra í
gegn eða klára mál með
meirihlutavaldi“ og að það
muni „enginn reyna fyrir
þessar kosningar. Það er
óeðlilegt í ljósi pólitískrar
stöðu málsins, það er óeðli-
legt í ljósi pólitískrar stöðu
menntamálaráðherra, það
er óeðlilegt í ljósi pólitískrar
stöðu ríkisstjórnar Íslands
og það er óeðlilegt í ljósi
þess að hér höfum við boðað
til kosninga og ríkisstjórnin
hefur í raun og veru lokið
störfum.“
Hér er mikið sagt og mun
meira en nokkrar forsendur
eru fyrir. Hvorki einstakir
ráðherrar, ríkisstjórnin í
heild né þingmeirihlutinn
hafa misst umboð sitt. Rík-
isstjórnin ákvað sjálf að
boða til kosninga áður en
kjörtímabilið væri á enda,
en með afdráttarlausum
skilyrðum. Þau skilyrði sem
ríkisstjórnin setti eru að
starfsfriður verði á Alþingi
og að meirihlutinn, sem rétt
er að minna á að er lýðræð-
islega kjörinn af meirihluta
landsmanna, komi þeim mál-
um fram sem hann telur
nauðsynlegt fyrir kosn-
ingar.
Stjórnarmeirihlutinn
stendur nú frammi fyrir hót-
unum af því tagi sem fyrir-
sjáanlegt var eftir að hann
hefði gefið til kynna að kosið
yrði fyrr og ekki síst eftir að
hann hefði gefið upp kjör-
dag. En nú reynir á hvort
hann lætur Svandísi og fé-
laga berja sig til hlýðni í
þinginu eða hvort hann
stendur við það að kosn-
ingar í haust séu háðar því
skilyrði að þingið verði
starfhæft og að stjórnarand-
stæðingar misnoti ekki þá
stöðu að mögulegur kjör-
dagur hafi verið nefndur.
Það er mikið í húfi, ekki
aðeins þau mál sem ríkis-
stjórnin vill afgreiða, heldur
einnig virðing Alþingis og
sjálf stjórnskipan landsins.
Nú reynir á hvort
meirihluti Alþingis
lætur minnihlutann
kúga sig}
Hefur stjórnarandstað-
an skipað þjóðstjórn?
Á
hverju hausti fá foreldrar grunn-
skólabarna innkaupalista, þar
sem fram kemur hvaða náms-
gögn barnið þeirra á að kaupa
fyrir komandi ár.
Reikningsbækur og reglustika. Skæri,
spilastokkur, stílabækur og strokleður. Svo
þurfa nemendur í unglingadeild oft að hafa
aðgang að nokkrum orðabókum. Allt eru
þetta hlutir sem barnið þarf að kaupa sjálft og
eiga til að geta stundað nám sitt.
Að vera í grunnskóla í tíu ár er eina þjón-
usta sveitarfélaganna sem fólki er skylt sam-
kvæmt lögum að þiggja og þess vegna er varla
nema von að margir spyrji hvers vegna barnið
sjálft eða foreldrar þess þurfi að kosta svona
miklu til einhvers sem ekkert val er um.
Samband íslenskra sveitarfélaga kannaði
fyrir nokkru námsgagnakostnað grunnskólanemenda og
niðurstaðan var að hann er afar misjafn eftir skólum og
aldri barna; allt frá nokkur hundruð krónum upp í rúmar
22 þúsund krónur. Foreldrar sem eiga þrjú grunn-
skólabörn geta því þurft að kaupa námsgögn fyrir hátt í
70 þúsund krónur á hverju hausti.
Í 31. grein grunnskólalaganna segir að kennsla í
skyldunámi í opinberum grunnskólum skuli veitt nem-
endum að kostnaðarlausu. Óheimilt sé að krefja nem-
endur eða foreldra þeirra um greiðslu fyrir námsgögn
eða annað efni sem nemendum sé gert skylt að nota í
námi sínu. Þó er ekki skylt að leggja nemendum til gögn
til „persónulegra nota“ svo sem ritföng og pappír.
Árið 2013 var Barnasáttmáli Sameinuðu
þjóðanna lögfestur hér á landi. Í honum segir
m.a. að öll börn eigi rétt á grunnmenntun án
endurgjalds og ekki megi mismuna börnum
vegna stöðu þeirra eða foreldra þeirra. Þetta
samræmist ekki því að þurfa að kosta yfir
20.000 krónum í námsgögn. Hvers vegna er
annars verið að lögfesta alþjóðlega sáttmála
ef það stendur ekki til að fara eftir þeim?
Hvað er annars að frétta af spjaldtölvu-
væðingunni í grunnskólunum? Ein af rök-
semdunum sem nefndar voru í sambandi við
innleiðingu hennar var að aukin notkun
spjaldtölva í skólum myndi leiða til þess að
innkaup nemenda yrðu minni í kjölfarið, því
að nám þeirra yrði stafrænt að mörgum leyti.
Ekki er að sjá að þetta markmið hafi gengið
eftir, a.m.k. virðast innkaupalistarnir lítið
hafa styst. Getur það virkilega verið að áhrif spjald-
tölvunotkunar á nám og kennslu í grunnskólum séu ekki
meiri en svo að enn séu nemendur að mestu leyti að not-
ast við blað og blýant í námi sínu?
Hvað stendur annars í vegi fyrir því að einstakir skól-
ar, jafnvel sveitarfélög ef svo ber undir, geri samning við
heildsölu eða framleiðanda námsgagna um magnkaup á
öllum þeim blýöntum, stílabókum, límstiftum og gráðu-
bogum sem nemendurnir þurfa að nota til að geta stund-
að skyldunám sitt? Sé það of stór biti fyrir sveitarfélögin,
mætti þá ekki skoða það að auka gjaldaliði á einhverja
þjónustu þeirra sem íbúum ber ekki lagaleg skylda til að
nýta? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Ókeypis en kostar samt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
J
ón Tryggvi Árnason á Þor-
björgu ÞH frá Raufarhöfn
varð aflahæstur á strand-
veiðum sumarsins með
tæplega 35 tonn í 46 róðr-
um. Hann segir að vel hafi gengið í
sumar og heildarinnkoman hafi verið
8-9 milljónir. „Sumarið var í sjálfu sér
ágætt og gaman að vera aflahæstur,
en þetta er eigi að síður orðið dýrt
sport því allur tilkostnaður hefur
aukist. Tæki og tól hafa margfaldast í
verði á sama tíma og fiskverð hefur
heldur lækkað,“ segir Jón Tryggvi,
sem yfirleitt er einn á, en synir hans
voru þó stundum með í för.
Alls var afli tólf strandveiðibáta
yfir 30 tonn í sumar og reru tíu þeirra
á C-svæði, sem nær frá Húsavík til
Djúpavogs, en tveir á B-svæði frá
Norðurfirði til Grenivíkur. Fjöldi
róðra var mjög misjafn eftir svæðum,
en þeim er lokað þegar ákveðnum
viðmiðunarafla hvers mánaðar er náð
á hverju svæði.
Aflahæstu bátar á hverju svæði
bera allir kvenmannsnafn og nafnið á
báti sínum sækir Jón Tryggvi til
móður sinnar. Þorbjörg ÞH var afla-
hæst á C-svæði, Gunna Beta ÍS á B-
svæði með 31 tonn í 39 róðrum,
Hulda SF á D-svæði frá Höfn í Borg-
arnes með 27,2 tonn í 32 róðrum og
Sif SH varð aflahæst á A-svæði frá
Arnarstapa til Súðavíkur með 22,6
tonn í 28 róðrum.
Í gíslingu út mánuðinn
Jón Tryggvi segir að framan af
sumri hafi fiskurinn verið smár fyrir
norðan og verðið í samræmi við. Eftir
því sem liðið hafi á hafi fengist stærri
þorskur á handfærin, gæðin orðið
meiri og verðið hækkað. Hann áætlar
að meðalverð fyrir kíló af þorski hafi
verið um 250-260 krónur í sumar. 6-8
strandveiðibátar lögðu í sumar upp á
Raufarhöfn og fór allur fiskur á
markað. Lítið var unnið á staðnum og
var fiskvinnslan lokuð hluta sumars
vegna sumarleyfa.
Þorbjörg ÞH er fimm tonna og
níu metra Sómabátur og rær Jón
Tryggvi stærsta hluta ársins frá
Raufarhöfn. Hann má þó ekkert
hreyfa bátinn til veiða frá lokum
strandveiða til 1. september. Þann
tíma er báturinn í gíslingu eins og
hann orðar það því formlega lýkur
strandveiðitímabilinu ekki fyrr en
síðasta dag ágústmánaðar.
Að strandveiðum loknum sækir
hann kvóta sem er á bátnum fram til
okóberloka, eftir því hvernig gengur.
Í skammdeginu er hugsanlegt að
sinna íhlaupavinnu. Síðan tekur und-
irbúningur grásleppuveiða við en
þær hefjast í lok mars og standa fram
að strandveiðunum. Jón Tryggvi seg-
ir að grásleppuveiðin í vor hafi ekki
verið sérstök við Norðausturhornið,
ólíkt því sem var 2015. Vestar, frá
Kópaskeri og vestur úr, hafi hins veg-
ar verið mokveiði í ár. Hann segir að
verð fyrir grásleppu sé hryllilega lágt
um þessar mundir.
Átti bara að vera leikur
Jón Tryggvi var lengi stýrimað-
ur á uppsjávarskipum, meðal annars
á Grandaskipunum Svani, Faxa og
Sunnubergi. Hann er fæddur á Rauf-
arhöfn fyrir 45 árum, átti síðar heima
í Skagafirði og Reykjavík áður en
hann flutti aftur heim til Raufar-
hafnar. „Ég byrjaði á þessu smábáta-
brasi 2009 og þetta átti bara að vera
leikur enda gamall draumur að fara á
grásleppu eitt vor, en hér er ég enn,“
segir Jón Tryggvi.
Aukinn tilkostnaður
og fiskverðið lægra
Ljósmynd/Gunnar Páll Baldursson
Aflakóngur Jón Tryggvi Árnason við löndun á Raufarhöfn eftir góðan róður.
Strandveiðar 2016
Heimild: LS
Svæði: A B C D Alls
Virk leyfi 243 bátar 149 bátar 148 bátar 124 bátar 664 bátar
Afli róður 702 kg 575 kg 587 kg 538 kg 614 kg
Meðalafli á bát 14,4 tonn 14,1 tonn 15,1 tonn 10,5 tonn 13,8 tonn
Fjöldi daga 28 dagar 44 dagar 50 dagar 31 dagar 153 dagar
Jón Tryggvi Árnason segist
ekki efast um að strandveið-
arnar séu mikil lyftistöng fyrir
sjávarpláss hringinn í kringum
landið. Það sé þó ekki einfalt
að finna kerfi sem virki fyrir
alla.
Hann geti tekið undir með
Sunnlendingum sem máttu
horfa upp á skerðingu í sumar
á sama tíma og heildarafli í
strandveiðum hafi verið auk-
inn. Sömuleiðis sé rík hefð fyr-
ir handfæraveiðum fyrir vest-
an, en þar séu veiðidagar á
strandveiðum fæstir enda bát-
arnir mun fleiri en á öðrum
stöðum.
Erfitt sé að gera öllum til
hæfis og viðmiðunarafli á
norðursvæði sé engan veginn
til skiptanna.
Erfitt að gera
öllum til hæfis
MIKIL LYFTISTÖNG