Morgunblaðið - 21.10.2016, Qupperneq 40

40 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. OKTÓBER 2016
OPIÐ MÁN TIL FÖSTUDAGA 11 - 18 I LAUGARDAGA 11 - 16
BÆJARLIND 16 I 201 KÓPAVOGUR I SÍMI 553 7100 I LINAN.IS
RUGGED
170x240 cm
kr. 52.650
MARVEL
170x240 cm
RU
G
G
ED
MOT TU R
SEM SETJA SVIP Á HEIMILIÐ
kr. 61.200
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Það var þríheilagt hjá Vinnslustöð-
inni í Vestmannaeyjum um síðustu
helgi. Tekið var í notkun nýtt upp-
sjávarfrystihús, árshátíð starfs-
manna var haldin og tekið forskot á
70 ára afmæli fyrirtækisins, sem er
milli jóla og nýárs. Margt hefur
breyst frá því að 105 útgerðarmenn í
Vestmannaeyjum stofnuðu vinnslu-
fyrirtæki, sem síðar haslaði sér sjálft
völl í útgerð.
Nú rekur fyrirtækið ásamt dóttur-
fyrirtækjum fjölþætta fiskvinnslu og
aðra starfsemi í Vestmannaeyjum,
sölu- og markaðsstarfsemi víða um
heim, er meðal umsvifamestu
sjávarútvegsfyrirtækja landsins og
gerir út sjö skip til fiskveiða. Stöðu-
gildi fastráðinna starfsmanna hjá
Vinnslustöðinni eru nú um 350.
Heimkoma nýs ísfisktogara frá Kína,
Breka VE, hefði getað verið liður í
gleðinni en svo varð ekki því veru-
legar tafir hafa orðið á afhendingu
skipsins.
Á 60 ára afmæli Vinnslustöðvar-
innar árið 2006 skrifaði Hermann K.
Jónsson, starfsmaður Vinnslu-
stöðvarinnar til fjölda ára og jafn-
framt ötull fréttaritari Morgun-
blaðsins í Vestmannaeyjum, fróðlega
grein um fyrirtækið, sem stuðst er
við hér á eftir. Þar kemur fram að á
árum síðari heimsstyrjaldarinnar
var það ríkjandi ástand í Vest-
mannaeyjum að mestur hluti fiskafl-
ans sem barst á land var fluttur ís-
aður til Bretlands. Fjöldi báta og
skipa var í stöðugum ferðum milli
landanna og voru þetta hinar mestu
hættuferðir og ekki allar áfalla-
lausar.
Fjöldi sjálfstæðra
útgerðarmanna
Stofnað var sérstakt samlagsfélag
útgerðarmanna, Ísfisksamlagið, sem
annaðist þennan umfangsmikla út-
flutning. Var athafnasvæði þess á
Básaskersbryggjunni og var þar oft
á tíðum líflegt ástand þegar fjöldi
báta var að landa, aflinn ísaður í tré-
kassa og fluttur um borð í þau skip
sem síðan sigldu með hann utan. Það
var og sérstakt við þessa flutninga að
heim komu skipin jafnan hlaðin kol-
um. Fiskur út, kol heim.
Fjöldi sjálfstæðra útgerðarmanna
var starfandi í Vestmannaeyjum og
bátaflotinn stór. Útvegsbændur
höfðu með sér ýmis samtök og má
þar nefna Lifrarsamlag Vestmanna-
eyja, Olíusamlag Vestmannaeyja, Ís-
fisksamlagið og Útvegsbændafélag
Vestmannaeyja. Ísfélag Vestmanna-
eyja var starfandi í Eyjum, svo og
Hraðfrystistöðin auk nokkurra ann-
arra smærri fiskvinnslufyrirtækja.
Í lok styrjaldarinnar hófu Bretar
strax umfangsmiklar fiskveiðar að
nýju hér við land og eftirspurn eftir
ferskum fiski frá Íslandi minnkaði og
verð féll.
Þannig var ástandið þegar útvegs-
bændur í Eyjum komu saman til
aðalfundar Lifrarsamlagsins í októ-
bermánuði 1945. Á fundinum kom
fram tillaga þess efnis að verksviðið
yrði fært út á þann hátt að hægt yrði
að gervinna fiskafurðir félagsmanna.
Hugmyndin þróaðist áfram og
reyndust margir útgerðarmanna
mótfallnir því að tengja þessi samtök
Lifrarsamlaginu, heldur ætti að
stofna um þau sjálfstætt fyrirtæki.
Mánudaginn 30. desember 1946
kom síðan að því að útgerðarmenn í
Eyjum fjölmenntu í Samkomuhúsið
og þar var samþykkt með öllum at-
kvæðum fundarmanna að stofna
Vinnslu- og sölumiðstöð fiskfram-
leiðenda í Vestmannaeyjum. 105 út-
gerðarmenn skráðu sig stofnendur á
fundinum. Markmið félagsins var
m.a. að vinna að aukinni vinnslu fisks
svo og sölu fisks og fiskafurða á svo
fjölbreyttum og víðum grundvelli
sem möguleikar gæfu tilefni til á
hverjum tíma.
Létu hendur standa
fram úr ermum
Menn létu hendur standa fram úr
ermum og á fyrsta fundi stjórnar
hins nýja félags, 3. janúar 1947, var
ákveðið að sækja um lóð undir fyrir-
hugað fiskiðjuver og þegar hún
fékkst hófst þegar undirbúningur að
byggingu.
Byggingarframkvæmdir hófust
síðan í október 1947 og fyrsti áfang-
inn reis nyrst á lóð félagsins, niður
við Friðarhafnarbryggju. Var hugur
í mönnum og framkvæmdum hraðað
sem mest þeir máttu svo hægt yrði
að hefja fiskmóttöku á næstu vertíð.
Félagsmenn voru látnir sitja fyrir
um vinnu við byggingarframkvæmd-
irnar og voru þeir margir sem þar
tóku rösklega til hendinni allt fram til
þess að vertíð fór í gang. Mátti þarna
sjá marga harðsækna aflaklóna bogr-
andi ofan í skurði með haka og skóflu,
við mótauppslátt og timburhreinsun
svo eitthvað sé til tekið.
Á vetrarvertíðinni 1948 byrjaði fé-
lagið að taka á móti fiski til vinnslu og
þann vetur var eingöngu unninn salt-
fiskur. Ekki reyndist þó mögulegt að
taka allan fisk félagsmanna til
vinnslu enda hópurinn stór, bátarnir
margir og ágætlega aflaðist. Sá fisk-
ur sem ekki voru tök á að vinna í
stöðinni var ýmist fluttur út ferskur
með skipi sem félagið tók á leigu eða
hann var seldur Ísfélaginu eða Hrað-
frystistöðinni.
Nafnið langt og óþjált
Þetta er meðal þess sem fram
kemur í skrifum Hermanns og hann
greinir einnig frá því að nafn fyrir-
tækisins hafi þótt langt og óþjált til
framsögu og ritunar. Því hafi mjög
snemma verið farið að nota orðið
Vinnslustöðin sem heiti í fundar-
gerðabókum og bréfaskriftum og á
aðalfundi 1952 hafi formlega verið
samþykkt að breyta nafni félagsins í
Vinnslustöðin.
Skálað Ingi Árni Júlíusson t.v. og Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson framkvæmdastjóri í hófi í
Eldheimum. Ingi á að baki meira en hálfrar aldar samfelldan feril sem verkstjóri í fyrirtækinu.
Ljósmyndir/Atli Rúnar Halldórsson
Spjallað Stefán Friðriksson, framkvæmdastjóri Ísfélagsins, Hermann Kr. Jónsson og Þór Vil-
hjálmsson ræða málin í nýja frystihúsinu. Hermann og Þór hafa lengi starfað hjá VSV.
Aflaklær bogruðu í grunninum
 Vinnslu- og sölumiðstöð fiskframleiðenda stofnuð af 105 útgerðarmönnum fyrir tæpum 70 árum
 Nýtt frystihús í Vestmannaeyjum í notkun  Þríheilagt var hjá Vinnslustöðinni um síðustu helgi
Upphafið Margt hefur breyst frá því að þessi mynd var tekin yfir Friðarhöfn um 1950, en þá var Vinnslustöðin að
hefja vegferð sína. Myndin er fengin frá Héraðsskjalasafni Vestmannaeyja og er ljósmyndari ekki skráður.