Morgunblaðið - 21.10.2016, Qupperneq 49

49
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. OKTÓBER 2016
Akureyri Það hefur blásið byrlega víða á landinu undanfarið og rokið feykt ýmsu til. Við kirkjugarðinn á Akureyri þurfti þó vélknúinn blásara til að þyrla laufum haustsins í hrúgu.
Golli
Afrek og árangur í
efnahagsmálunum eru
sjaldnast sett á oddinn í
stjórnmálaumræðunni,
ekki heldur á heimilum
og vinnustöðunum fyrir
kosningar. En nú erum
við að ganga til kosn-
inga sem ættu bara að
snúast um eitt: hvernig
tekst til að bæta lífs-
kjörin áfram næstu árin
og hvaða ávinning hefur efnahagslífið
fært þjóðinni. Eða ætlum við að taka
kollsteypu vegna þess að stjórn-
málamennirnir eru sundraðir og
lenda í átökum og við tekur marg-
flokka ríkisstjórn og klofningur? Við
þekkjum söguna og sundurlyndið svo
ekki sé talað um verðbólguna og
átökin þegar ríkisstjórn er skipuð
mörgum flokkum og sitt sýnist hverj-
um. Það blandast engum hugur um
að sú ríkisstjórn Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins sem verið
hefur við stýrið síðustu þrjú árin er
langt komin með að leiða þjóðina inn
á græna velli tækifær-
anna. Og að sögn fær-
ustu efnahagssérfræð-
inga, bæði innlendra og
erlenda, eru ár hag-
sældar fram undan
næstu 5-7 árin verði
engar æfingar og koll-
steypur ástundaðar af
stjórnmálamönnunum.
Píratarnir bjóða
okkur í óvissuferð
Nú bjóða Píratar
okkur og öllum
stjórnarandstöðuflokkunum í óvissu-
ferð, að hér taki við á viðkvæmum
tímum fimm flokka ríkisstjórn, en
það væri nú nýtt að svo margir flokk-
ar mynduðu ríkisstjórnina. Og svo
virðist að báðir gamalgrónu flokk-
arnir á vinstri vængnum, þ.e. Sam-
fylking og Vinstri græn, taki þessu
frumkvæði Píratanna fagnandi. Mik-
ið lifandis skelfingar ósköp er ég far-
inn að sakna Alþýðuflokksins og Al-
þýðubandalagsins. Við kjósendur
verðum að spyrja: viljum við að þessi
tilraun verði gerð? Við ráðum því með
atkvæði okkar hvort Rauða rútan fær
fararleyfi. Eitt er víst, að stærstu
stefnumál þessara flokka allra snúast
ekki um efnahagslegan stöðugleika
heldur draumkenndar byltingar,
bæði í atvinnulífinu og hvað t.d. land-
búnað og sjávarútveg varðar. Hvað
segja bændur og fólkið í sjávarþorp-
unum um þá óvissu sem því er boðið
upp á í umræðunni? Viðreisn blessuð
varð til utan um áframhaldandi deilur
um aðild að ESB og að reyna að koma
krónunni fyrir kattarnef, þarna róa
líka Samfylking og Píratarnir sem
eiga sér sérstakan áhuga að auki að
berjast gegn og breyta stjórnar-
skránni. Í bakvarðarsveit athafna-
mannsins Benedikts Jóhannessonar
og Viðreisnar fer „elíta“ lífeyris-
sjóðanna með Helga Magnússon og
fleiri sem eiga sér draum um evru og
inngöngu í ESB, sem fæstir telja nú
raunhæft og margir fáránlega um-
ræðu miðað við þróun evrunnar og
stöðuna í Evrópusambandinu.
Árangurinn á kjörtímabilinu
er öllum augljós
Rifjum nú upp stöðuna og styrk-
leikann í efnahagsstjórninni á kjör-
tímabilinu: í fyrsta lagi er hagvöxtur
hér meiri en í nokkru öðru vestrænu
ríki, verðbólga er í sögulegu lág-
marki, kaupmáttur hefur aukist veru-
lega og með þeim hætti að á þessu ári
hefur aukinn kaupmáttur bætt einum
mánuði til viðbótar í launaumslagið.
Atvinnuleysið heyrir nánast sögunni
til á ný og Íslendingar sem flúðu til
útlanda í kreppunni eru komnir heim
eða eru á leiðinni heim. Staða heim-
ilanna er með þeim hætti eftir skulda-
leiðréttinguna að þau eru betur stödd
skuldalega en fyrir aldamót. Losun
fjármagnshafta var gerð með þeim
hætti að ríkissjóður hefur ekki verið
svo vel staddur í áratugi, hundruð
milljarða komu í hlut ríkisins. Svo vel
tókst t.d. til í kjaramálum læknanna
að sú umræða heyrist ekki lengur að
þeir vilji ekki vinna hér og markvisst
hefur heilbrigðiskerfið verið styrkt
og nemur það nú 40 milljörðum á ári
og vilji er og þörf að gera betur.
Brýnasta málið nú er að keyra raun-
vextina niður, þeir eru óraunhæfir,
alltof háir og endurspegla ekki það
sem gerst hefur í efnahagsmálunum.
Gróði bankakerfisins segir okkur þá
sögu að nú sé brýnt að lækka raun-
vextina verulega eins og Framsókn-
arflokkurinn boðaði í peningastefn-
unni nú á fundi þeirra Sigurðar Inga
Jóhannssonar forsætisráðherra og
Lilju Daggar Alfreðsdóttur utanrík-
isráðherra þar sem þau kynntu
stærstu atriði og áherslur flokksins í
kosningunum. Við skulum öll setjast
niður og hugsa hvaða flokkar eru nú
líklegastir til að verja hag launþega
og heimilanna verði þeir í ríkisstjórn
næsta kjörtímabil. Kosningar snúast
um lífskjör og staðfestu, þú velur og
þú berð ábyrgð á framtíðinni með at-
kvæði þínu.
Eftir Guðna
Ágústsson »Ríkisstjórn Fram-
sóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins sem
verið hefur við stýrið
síðustu þrjú árin er langt
komin með að leiða
þjóðina inn á græna
velli tækifæranna.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður og
ráðherra.
Kosningaúrslitin geta stórskaðað lífskjörin
Í kosningaumræðu
liðinna daga hefur
nokkuð verið rætt um
gjaldtöku af nýtingu
auðlinda. Umræðunni
ber að fagna, enda er
hún grundvöllur þess
að kjósendur þekki
hvernig gjaldtöku er
háttað í dag og hvernig
henni muni verða hátt-
að til framtíðar. Það er
mikilvægt að horft
verði til þess að grunnstoðir at-
vinnulífs á Íslandi eru blessunarlega
fleiri en bara sjávarútvegur. Sú
krafa er eðlileg að stjórnvöld móti
heildstæða stefnu varðandi greiðslu
fyrir aðgang að öllum auðlindum
landsins, m.a. orku, náttúru og fiski-
stofnum.
Skortur á fyrirsjáanleika
er slæmur
Sjávarútvegur hefur greitt veiði-
gjald frá árinu 2004. Á tímabilinu
2009-2015 voru greiddir 45 millj-
arðar króna, á föstu verðlagi ársins
2015, í veiðigjald til ríkisins. Sam-
dráttur í hagnaði vegna reksturs ár-
ið 2014 leiddi til þess að gjaldstofn til
veiðigjalds vegna fisk-
veiðiársins 2016/2017
lækkaði. Á sama tíma
hefur afkoma margra
sjávarútvegsfyrirtækja
verið góð og hafa því
vaknað spurningar um
hvers vegna veiðigjald
sé ekki hærra. Skýr-
inguna er hins vegar
ekki að finna í stefnu
einstakra stjórn-
málaflokka, heldur í
þeirri staðreynd að
veiðigjald er reiknað
eftir á og þær tölur
sem liggja til grundvallar veiðigjaldi
fiskveiðiársins 2016/2017 eru frá
árinu 2014. Árið 2013 var afkoma af
fiskveiðum góð, en hún lækkaði hins
vegar um 13 milljarða króna árið
2014. Veiðigjald lækkaði þess vegna
nokkuð á milli fiskveiðiáranna 2015/
2016 og 2016/2017.
SFS hefur ítrekað bent á að í
reiknigrunn veiðigjaldsins eru not-
aðar ríflega tveggja ára gamlar upp-
lýsingar. Þær ná því ekki að end-
urspegla miklar breytingar sem
geta orðið á skömmum tíma í sjávar-
útvegi. Þetta gerir allar áætlanir í
rekstri sjávarútegsfyrirtækja erf-
iðari. Lægra veiðigjald fiskveiðiárið
2016/2017 er birtingarmynd þess að
afkoma og álagt veiðigjald helst ekki
vel í hendur.
Innheimt veiðigjald mun hækka.
Ljóst er að árið 2015 var almennt
betra í rekstri sjávarútvegsfyr-
irtækja en árið 2014. Betri afkoma
fer þar með inn í reiknigrunn veiði-
gjalds fyrir fiskveiðiárið 2017/2018,
líkt og greina má af töflu, og mun
veiðigjald því verða töluvert hærra
en árið áður. SFS áætlar að veiði-
gjald fiskveiðiárið 2017/2018 muni
nema um 8-9 milljörðum króna. Á
þeim tíma kunna horfur í greininni
hins vegar að vera aðrar en þær
voru á því ári sem reiknigrunnur
veiðigjaldsins tekur mið af. Styrking
krónunnar og fall breska pundsins
hafa nú þegar veruleg áhrif á af-
komu íslensks sjávarútvegs. Þannig
stefnir í að íslenska krónan verði um
10% sterkari árið 2016 en hún var
árið 2015. Í dæmaskyni má nefna að
ef meðalgengi krónunnar árið 2015
hefði verið sambærilegt meðalgengi
hennar það sem af er árinu 2016
hefði útflutningur sjávarafurða verið
um 26 milljörðum króna lægri en
raunin var árið 2015. Sýnir þetta
glögglega hversu mikilvægt er að til
grundvallar veiðigjaldi liggi afkoma
fyrirtækja á þeim tíma sem gjaldið
kemur til greiðslu.
Meðalhóf og alþjóðleg
samkeppni
Mikilvægt er að ígrunda vel for-
sendur gjaldtöku af auðlindum.
Hvað sjávarútveg varðar verður að
líta til samkeppnishæfni hans á al-
þjóðlegum mörkuðum og gæta þarf
meðalhófs. Í þessu samhengi má
m.a. nefna að í Noregi eru hvorki
innheimt veiðigjöld né hafnargjöld,
auk þess sem launatengd gjöld þar í
landi eru lægri. Í Færeyjum og á
Grænlandi greiða sjómenn hluta
veiðigjalds á móti útgerðum. Rétt er
að huga sérstaklega að þáttum sem
þessum þegar rætt er um sérstaka
gjaldtöku í íslenskum sjávarútvegi.
Verði veiðigjöld úr hófi mun það
draga úr þrótti íslenskra fyrirtækja
í samkeppni á erlendum mörkuðum.
Af því leiðir að tekjur þeirra munu
lækka og minni fjármunir munu að
endingu skila sér til samfélagsins.
Nú þegar líður að kosningum er
mikilvægt að þeir sem bjóða fram
krafta sína til starfa á Alþingi þekki
grundvallarforsendur veiðigjalds.
Eftir Heiðrúnu Lind
Marteinsdóttur »Mikilvægt er að
þeir sem bjóða fram
krafta sína til starfa
á Alþingi þekki grund-
vallarforsendur
að baki veiðigjaldi.
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Gjaldtaka af nýtingu auðlinda
Fiskveiðiár Álagt veiðigjald Gögn í reiknigrunn
Áætlað 2017/2018 8,0-9,0 ma.kr. 2015
Áætlað 2016/2017 5,0 ma.kr. 2014
Áætlað 2015/2016 7,8 ma.kr. 2013
2014/2015 7,7 ma.kr. 2012
2013/2014 9,2 ma.kr. 2011
2012/2013 12,8 ma.kr. 2010