Morgunblaðið - 23.11.2016, Blaðsíða 17

FRÉTTIR 17Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 2016
Jólatilboðsverð kr. 149.639,-
Með fylgir Vitamix sleif, drykkjarmál
og svunta
Fullt verð kr. 199.518,-
Vitamix Pro 750 á sér
engann jafningja.
Nýtt útlit og nýir
valmöguleikar.
5 prógrömm og
hraðastillir sjá til þess
að blandan verður
ávallt fullkomin og
fersk!
Galdurinn við
ferskt hráefni
Rauðagerði 25 108 Rvk Sími 440-1800 www.kaelitaekni.is
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Donald Trump, verðandi forseti
Bandaríkjanna, sagði í fyrradag að
eitt af fyrstu verkum sínum eftir að
hann tæki við embættinu í janúar
yrði að tilkynna þann ásetning að
draga landið út úr fríverslunarsamn-
ingi landsins við ellefu Kyrrahafsríki
(e. Trans-Pacific Partnership, TPP).
„Í staðinn ætlum við að ganga til við-
ræðna um sanngjarna tvíhliða við-
skiptasamninga sem færa störf og
iðnað aftur til Bandaríkjanna,“ sagði
hann. Trump hafði lofað þessu í kosn-
ingabaráttunni og hamrað á því að
fríverslunarsamningurinn myndi
skaða efnahag Bandaríkjanna og
fækka störfum í landinu.
TPP-samningurinn var undirritað-
ur í febrúar en Bandaríkjaþing hefur
ekki fullgilt hann. Löndin tólf sem
undirrituðu samninginn eru með
samtals 800 milljónir íbúa, nær tvö-
falt fleiri en aðildarríki Evrópusam-
bandsins. Viðskiptin milli ríkjanna
nema núna um 40% af heildarvið-
skiptunum í heiminum, þannig að
slíkur samningur um aukið viðskipta-
frelsi hefði haft mikla þýðingu fyrir
efnahag heimsins.
Til að samningurinn geti öðlast
gildi þarf að fullgilda hann í að
minnsta kosti sex ríkjum með alls
85% af heildarframleiðslu landanna
tólf. Þetta þýðir að hann getur ekki
gengið í gildi nema Bandaríkin og
Japan fullgildi hann. Shinzo Abe, for-
sætisráðherra Japans, sagði að frí-
verslunarsamningurinn væri „merk-
ingarlaus“ án Bandaríkjanna.
Leiðtogar APEC, Efnahagssam-
taka Asíu- og Kyrrahafsríkja, komu
saman í Líma um helgina og sendu
Trump þau skilaboð að þeir hygðust
halda áfram viðræðum um fríversl-
unarsamninga, með eða án Banda-
ríkjanna, að sögn dagblaðsins The
Wall Street Journal. „Við þurfum að
senda heimsbyggðinni þau skilaboð
að viðskipti halda áfram að vera til
góðs,“ hefur blaðið eftir Pedro Pablo,
forseta Perú og fyrrverandi hag-
fræðingi Alþjóðabankans. Hann
bætti við að ríkin þyrftu að sigrast á
„verndartollastefnu“.
Uppreisn gegn stefnu
Repúblikanaflokksins
Reyndar er talið ólíklegt að
Bandaríkjaþing hefði fullgilt samn-
inginn ef Donald Trump hefði ekki
verið kjörinn forseti. Ástæðan er vax-
andi andstaða við samninginn á
þinginu, m.a. meðal demókrata.
Hillary Clinton var hlynnt samningn-
um þegar hún var utanríkisráðherra
en snerist gegn honum í kosninga-
baráttunni, eins og Bernie Sanders
og fleiri vinstrimenn í Demókrata-
flokknum.
Samningar um aukið frelsi í milli-
ríkjaviðskiptum hafa hins vegar verið
á meðal hornsteinanna í efnahags-
stefnu Repúblikanaflokksins síðustu
áratugi. Repúblikaninn George Bush
eldri undirritaði t.a.m. fríverslunar-
samning Norður-Ameríkuríkja,
NAFTA, 17. desember 1992, rúmum
mánuði áður en hann lét af embætti.
Sonur hans, George W. Bush, undir-
ritaði nokkra fríverslunarsamninga
þegar hann var forseti á árunum 2001
til 2009 og var hlynntur TPP-samn-
ingnum við Kyrrahafsríkin. And-
staða Trumps við fríverslunarsamn-
ingana er því uppreisn gegn stefnu
Repúblikanaflokksins síðustu ára-
tugi.
Var góður fyrir Bandaríkin
Í TPP-samningnum voru ákvæði
sem Bandaríkjastjórn hafði beitt sér
fyrir til að auka samkeppnishæfni
bandarískra fyrirtækja gagnvart út-
flutningsfyrirtækjum í löndum þar
sem laun eru lægri, sögn Time. Tíma-
ritið hefur eftir kínverskum hagfræð-
ingi, Zhang Yansheng, að „einangr-
unarstefna“ Trumps í efnahags-
málum geti skapað ný tækifæri fyrir
Kína og kínversk fyrirtæki.
Simon Rabinovitch, ritstjóri og
sérfræðingur tímaritsins The Econ-
omist í efnahagsmálum Asíu, segir að
það séu vonbrigði að Donald Trump
skuli hafa gengið af TPP-samningn-
um dauðum. „Þetta er kaldhæðnis-
legt vegna þess að þótt Trump hafi
sagt að samningurinn sé hræðilegur
var hann í raun og veru góður fyrir
Bandaríkin. Hann hefði veitt Banda-
ríkjunum mikil áhrif varðandi reglur
viðskiptanna milli Asíuríkjanna og
Bandaríkjanna og lagt meiri áherslu
á réttindi launþega og hugverkarétt-
indi. Fall TPP-samningsins skapar
nú tómarúm í Asíu. Mikið er talað um
að Kínverjar reyni nú að fylla upp í
það og gegni forystuhlutverki í því að
móta viðskiptasamninga í þessum
heimshluta. Það verður þó erfitt fyrir
þá vegna þess að stjórnvöld í mörg-
um öðrum löndum eru á varðbergi
gagnvart útflutningsvél Kína,“ hefur
fréttavefur breska ríkisútvarpsins
eftir Rabinovitch.
Í nýjasta hefti The Economist,
sem kom út á laugardaginn var, segir
að tómarúmið sem fall TPP-samn-
ingsins skapi sé mikið áhyggjuefni og
áfall fyrir efnahag heimsins. Mark-
mið stjórnar Bandaríkjanna var að
auka viðskiptin við helstu samstarfs-
ríki landsins í Asíu og hún vildi halda
Kína fyrir utan samninginn til að
koma í veg fyrir að þarlend stjórn-
völd gætu ráðið skilmálum hans. The
Economist segir að hugsanlega hefði
Kína verið boðin aðild að TPP-samn-
ingnum síðar, en ekki fyrr en Banda-
ríkjamenn hefðu sett leikreglur
frjálsu viðskiptanna, m.a. varðandi
réttindi launþega.
Ekki er vitað hvernig leiðtogar
hinna landanna ellefu bregðast við
ákvörðun Trumps. Að sögn AFP er
hugsanlegt að þau fullgildi samning-
inn í von um að Bandaríkin samþykki
hann síðar eða reyni að semja við
Trump um breytingar á ákvæðum
hans. The Economist telur hins veg-
ar ljóst að TPP-samningurinn sé
„dauður“.
Hugsanlegt er að Kínverjar not-
færi sér fall TPP til að beita sér fyrir
öðrum samningi sem nefnist Frí-
verslunarsvæði Asíu- og Kyrrahafs-
ríkja, skammstafað FTAAP á ensku.
Að sögn The Economist vilja Kín-
verjar að 21 land eigi aðild að samn-
ingnum, m.a. Bandaríkin, en engar
líkur eru á að Bandaríkjaþing sam-
þykki slíkan samning með skilmálum
Kínverja úr því að samningur sem
Bandaríkin beittu sér fyrir án þeirra
náði ekki fram að ganga.
Að sögn blaðsins Chicago Tribune
hyggjast stjórnvöld í Kína beita sér
fyrir viðskiptasamningi milli sextán
ríkja, án aðildar Bandaríkjanna, og
það gæti verið fyrsta skrefið í átt að
Fríverslunarsvæði Asíu- og Kyrra-
hafsríkja.
Talaði ekki um refsitolla
Carrie Gracie, ritstjóri BBC í
Kína, segir að fall TPP-samningsins
sé mikið fagnaðarefni fyrir Kínverja,
enda hafi markmiðið með honum ver-
ið að halda aftur af vaxandi efnahags-
mætti Kína. Það séu einnig góð tíð-
indi fyrir Kínverja að Trump
minntist ekki á þá hótun sína að
leggja 45% refsitolla á kínverskar út-
flutningsvörur ef þeir féllust ekki á
að hækka gengi júansins. Standi
Trump við hótunina gæti það hæg-
lega leitt til samdráttar í heimsvið-
skiptum, að sögn The Economist.
Hagnast Kína á stefnu Trumps?
 The Economist telur að tómarúmið sem fall TPP-fríverslunarsamningsins skapi sé mikið áhyggjuefni
og áfall fyrir efnahag heimsins  Andstaða Trumps við TPP sögð fagnaðarefni fyrir stjórnvöld í Kína
Tólf ríki undirrituðu samninginn í febrúar en hann hefur ekki tekið gildi
Fríverslunarsamningur ríkja við Kyrrahaf, TPP
17.947,00$
Banda-
ríkin
Landsframleiðsla í milljörðum dalaHagtölur frá Alþjóðabankanumfyrir árið 2015 1.550,54$
13
318,86
Fjöldi íbúa
í milljónum
35,54
Kanada
32
127,13
4.123,26$
18
Japan
Víetnam
90,73
193,60$
90
Útflutningur
(% af lands-
framleiðslu)
5,47
292,74$
177
Singapúr
Brúnei
0,4215,49$
76*
29,90
296,22$
71
Malasía
Heimild: USTR/Alþjóðabankinn
*Gögn fyrir árið 2014
Ástralía
23,49
1.339,54$
20 Nýja-Sjáland
4,51
173,75$
29
17,76
240,22$
30
Síle
Perú
30,97
192,08$
21
125,39
1.144,33$
35 Mexíkó
AFP
45. forsetinn Donald Trump við inngang húss golfklúbbs í New Jersey.
Clinton ekki í fangelsi
» Donald Trump hyggst ekki
beita sér fyrir frekari rannsókn
á tölvupóstamáli Hillary Clin-
ton, forsetaefnis demókrata,
að sögn talsmanns hans.
» Fréttavefurinn Breitbart,
sem hefur stutt Trump, lýsti
þessari kúvendingu sem
„sviknu loforði“.
» Trump varð fyrsti frambjóð-
andinn í sögu sjónvarpskapp-
ræðna í Bandaríkjunum til að
lofa því að fangelsa keppinaut
sinn færi hann með sigur af
hólmi í forsetakosningunum.