Morgunblaðið - 23.11.2016, Blaðsíða 18

BAKSVIÐ
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Ríkisstjórn Framsóknar- ogSjálfstæðisflokks misstimeirihluta sinn í alþingis-kosningunum 29. október
síðastliðinn. Strax daginn eftir gekk
Sigurður Ingi Jóhannsson forsætis-
ráðherra á fund Guðna Th. Jó-
hannessonar, forseta Íslands, til að
biðjast lausnar fyrir sig og ráðu-
neyti sitt. Forseti féllst á lausn-
arbeiðnina en óskaði þess jafnframt
að stjórnin sæti sem starfsstjórn
uns tekist hefði að mynda nýja. Síð-
an eru liðnir 24 dagar og rík-
isstjórnin er enn við völd.
Í bók Ólafs Jóhannessonar
heitins, prófessors og ráðherra, um
stjórnskipan Íslands segir að all-
mikil óvissa ríki um vald starfs-
stjórna enda séu engin ákvæði fyrir
hendi um starfsstjórn, hvorki í
stjórnarskrá né almennum lögum.
Af hálfu Alþingis og stjórnmála-
manna sé gengið út frá því að völd
starfsstjórna séu mun takmarkaðri
en völd reglulegra ríkisstjórna.
Til gamans má geta þess að
þegar leitað er undir orðinu starfs-
stjórn á vef Alþingis kemur upp eitt
tilvik, þ.e. að Birgitta Jónsdóttir,
þingmaður Pírata, eigi sæti í starfs-
stjórn INPaT 2009.
Ólafur Jóhannesson segir í bók
sinni að þegar forsætisráðherra
biðjist lausnar fyrir sig og ráðuneyti
sitt sé það föst venja að forseti fall-
ist á lausnarbeiðni og riti á hana
samþykki sitt, en jafnframt sé ríkis-
stjórnin beðin að gegna störfum þar
til ný stjórn hafi verið mynduð.
Landið verði ekki stjórnlaust
„Verður að telja ráðuneyti
skylt að verða við þeim tilmælum
um sinn,“ segir Ólafur, enda gangi
ekki að landið sé með öllu stjórn-
laust.
Ráðherrar gegni áfram starfi
sem æðstu embættismenn, hver á
sínu sviði. Hins vegar gegni þeir
ekki lengur pólitísku hlutverki með
sama hætti og regluleg ríkisstjórn.
Þess verði ekki krafist af starfs-
stjórn að hún móti sérstaka
stjórnarstefnu eða standi fyrir
stjórnarframkvæmdum til úrlausn-
ar aðsteðjandi þjóðfélagsvanda-
málum nema þau þoli enga bið.
„Eins og áður er sagt, má ætla,
að starfsstjórn sinni daglegum
stjórnarstörfum. Ráðherrar í starfs-
stjórn geta því vafalaust skipað í
embætti, veitt leyfi, úrskurðað
stjórnleg kærumál og fleira þess
háttar,“ segir Ólafur í bók sinni.
Hins vegar verði þeim varla talið
skylt eða heimilt að taka mikil-
vægar pólitískar ákvarðanir. Hæpið
sé til dæmis að starfsstjórn megi
gera tillögu um þingrof. Segir Ólaf-
ur að ef forseti ryfi þing með at-
beina starfsstjórnar yrði þingrofið
að vísu formlega gilt en ráðherrar
gætu bakað sér ábyrgð.
Björn Bjarnason, fyrrverandi
ráðherra og þingmaður, skrifaði
grein um þessi efni í Tímarit lög-
fræðinga árið 1979, er hann gegndi
starfi skrifstofustjóra í forsætis-
ráðuneytinu. Þar lýsti hann stöðu
starfsstjórna frá lýðveldisstofnun,
sem höfðu lagt fram laga-
frumvörp og þingsálykt-
anir, sett bráðabirgðalög
og reglugerðir, gert samn-
inga við önnur ríki og skip-
að í embætti. Þær hefðu
hins vegar aldrei afgreitt
fjárlög.
Komst Björn að þeirri
niðurstöðu að ráðherrar
í starfsstjórnum
hefðu ekkert tak-
markaðra vald
en ráðherrar
endranær.
Engar skráðar regl-
ur um starfsstjórnir
Morgunblaðið/Eggert
Á fundi forseta Sigurður Ingi Jóhannsson gekk á fund Guðna Th.
Jóhannessonar 30. október og baðst lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt
18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Reglulegafáum viðfréttir af
stíflum í starfsemi
Landspítalans.
Álagið á bráða-
deildinni er slíkt að
fólk er beðið um að
leita til heilsu-
gæslustöðva sé
þess kostur. Legu-
deildir eru yfirfullar. Ekki er
hægt að útskrifa um 100 sjúk-
linga um þessar mundir vegna
þess að ekki eru til hjúkrunar-
rými. Fyrir vikið bíður fólk
eftir að komast í þjónustu á
sjúkradeildum.
Orðið fráflæðisvandi hefur
verið notað til að lýsa þessu
ástandi. Hann veldur erfið-
leikum við að veita fólki til-
hlýðilega aðhlynningu. Ein
birtingarmynd hans er að fólk
er látið dvelja á göngum yfir-
fullra deilda og þess eru dæmi
að skrifstofum sé breytt í
sjúkrastofur á nóttunni.
Fráflæðisvandinn skapar
einnig þrýsting á að útskrifa
sjúklinga með hraði, jafnvel
þótt þeir séu ekki tilbúnir til að
fara heim. Skorturinn á hjúkr-
unarheimilum eða sambæri-
legum úrræðum þar sem
endurhæfing er hluti af starf-
seminni er aðkallandi. Hafi
sjúklingur ekki fengið nægilega
mikla endurhæfingu þegar
hann er sendur heim til sín get-
ur það verið ávísun á að hann
endi á bráðadeild á
ný fyrr en varir.
Það þýðir enn
meira álag, sem ef
til vill hefði verið
hægt að koma í veg
fyrir væri þrýst-
ingurinn á að út-
skrifa minni. Þann-
ig vindur vandinn
upp á sig.
500 hjúkrunarrými mun
vanta á landinu. Í frétt í
Morgunblaðinu í liðinni viku
kemur fram að samið hafi verið
um að bæta við 200 rýmum á
næstu misserum.
Tilefni fréttarinnar var er-
indi fyrirtækisins Heilsuvernd-
ar til ríkisins um að bjóða til
ráðstöfunar hjúkrunarrými
fyrir 100 manns með aðstöðu til
endurhæfingar í Urðarhvarfi í
Kópavogi þar sem til stendur
að opna heilsugæslu á næsta
ári. Viðræður Heilsuverndar
við velferðarráðuneytið um
þetta mál hófust í janúar. Til-
boðinu hefur ekki enn verið
svarað.
Mál Landspítalans eru í bið-
stöðu á meðan ekki er tekið af
skarið með nýtt sjúkrahús.
Sjúklingar gjalda fyrir það.
Stíflurnar vegna skorts á
hjúkrunarheimilum er þó ekki
hægt að afsaka með því.
Sá vandi sem hér er lýst hef-
ur verið viðvarandi lengi. Það
dregur ekki úr þörfinni á að
bætt verði úr.
Skortur á hjúkrunar-
rýmum þýðir að
legudeildir Land-
spítala eru yfirfullar
og erfitt er að sinna
þeim sem á þurfa að
halda}
Spítalastíflur
Aðeins tíu dög-um fyrir kosn-
ingar var staðan sú
að Sjálfstæðis-
flokkurinn virtist
mundu fara illa út
úr þeim. Fram-
sóknarflokkurinn einnig. En að
Samfylkingunni frátalinni
vænti vinstrislagsíðan ágætra
úrslita (og er þá Viðreisn með-
talin enda flokkar hún sig sem
„frjálslynda“ eftir mælingu á
stikkorðinu). En þá boðaði
Birgitta til viðræðna fjögurra
vinstriflokka. Staðan gjör-
breyttist á augabragði þeim í
óhag. Nú standa enn yfir fimm
(!) flokka vinstriviðræður. Við-
reisn er með eftir að DNA-
rannsókn sýndi óvænt, daginn
eftir kosningar, að Benedikt og
Proppé væru pólitískir albræð-
ur. Ekki liggur enn fyrir hvort
þeir bræður séu af Engeyjar-
eða Proppéættbálknum.
Fyrri viðræður skiluðu eng-
um öðrum árangri en að bjarga
Sjálfstæðisflokknum fyrir
kosningahornið. Hinar síðari
gætu orðið honum miklu
drýgri.
Á fyrsta viðræðufundi „for-
mannanna“ mættu 15. Hver
maður gat talað í
fáeinar mínútur og
að sögn voru „um-
ræðurnar“ mjög
gagnlegar. Það er
óneitanlega afrek.
Píratar, sem þegar
hafa boðist til að svíkja tvö af
helstu loforðum sínum, án þess
að fá sjáanlega neitt í staðinn,
eiga eftir að hefja viðræður um
svikin við „baklandið“ og kjósa
um þau á netinu.
Kannski er ekki útilokað að
finna það út á þremur dögum
hverjir séu helstu ásteytingar-
steinar á milli fimm flokka og
ná að breiða yfir þá í bili. En
menn eru þó engu nær. Eins og
allir vita sem þekkja eitthvað til
stjórnmála segir þess háttar
skoðun ekkert um framhaldið.
Tveir vinstriflokkar mynd-
uðu langþráða stjórn vorið
2009. Hana bar upp á sker að-
eins tveimur árum síðar.
Nokkru fyrir strandið hafði for-
sætisráðherrann hvað eftir
annað kallað helftina af sam-
starfsflokknum „villiketti“. Nú
virðist ætlunin að flytja stjórn-
kerfið, eins og það leggur sig,
upp í Kattholt.
En gaman.
Það eina sem líklegt
er til að lukkast hjá
slíkri stjórn er
kattarþvotturinn}
Er komin kattartíð?
N
ý tækni skapar nýja tíma, en hún
spillir líka mörgu sem eftirsjá
er að, í það minnsta hjá þeim
sem ólust upp við hætti sem af
eru lagðir. Gagnrýni á nýja
tækni snýst oftar en ekki um það að hún fjar-
lægi okkur ímyndaðri sátt við náttúru og
mannlegt eðli, eins og til að mynda þegar býsn-
ast er yfir því að allir séu horfnir inn í símana
og missi af öllu því frábæra sem ber fyrir augu
og eyru utan snjallskjásins. Já, og svo finnst
einhverjum sem allt verði ópersónulegra með
farsímum, tölvupósti, spjallsíðum og fésbók-
inni þó að megintilgangurinn með tækninni
allri sé að hún auðveldar okkur að vera í sam-
band við óteljandi fólk, jafnvel persónulegu
sambandi, sem maður hefði annars aldrei kom-
ist yfir eða átt kost á.
Sýndarveruleiki er einmitt dæmi um nýja tækni sem
auðveldað getur okkur lífið á óteljandi vegu og blasir við
um leið og maður prófar slíkt apparat. Þannig er til að
mynda hægt að standa á fjallstindi og dást að útsýni allan
hringinn og niður fjallshlíðina, standa á hafsbotni og dást
að sjávargróðri og sjávarskepnum, læra alls kyns verkleg
fræði á nýjan hátt og svo má líka nota sýndarveruleikann
til að nálgast fólk, þar með talda listamenn.
Í viðtali sem birtist hér í blaðinu fyrir stuttu ræddi
Björk Guðmundsdóttir meðal annars um sýndarveruleik-
ann og það hvernig hún hefur nýtt hann til að færa tónlist
sína í nýjan búning, hvernig hún nýtir hann til að deila
þeirri heilun sem er að finna á nýrri plötu
hennar, Vulnicura; sýndarveruleikinn gefur
nýjan aðgang að heilanum, eins og hún orðar
það. Hún hefur líka unnið að því undanfarna
mánuði að gera sýndarveruleikamyndbönd
með lögum af Vulnicura, enda sé platan „svo
frumspekileg, það er í henni ákveðin heilun og
hægt að deila henni á hátt sem ekki er hægt
með YouTube-myndbandi“.
Þessi nýju myndbönd Bjarkar eru í aðal-
hlutverki á sýningunni Stafrænn heimur
Bjarkar sem nú stendur yfir í Hörpu og er í
senn sýnishorn af því sem hún er helst að fást
við núna og eins konar sögulegt yfirlit yfir það
hvernig myndmál hennar hefur þróast frá því
fyrsta myndbandið af Debut var frumsýnt og
fram til þess að sýndarveruleikinn tekur við.
Sýndarveruleikamyndskeiðin sem boðið er
upp á eru stórkostleg hvað tæknilega útfærslu varðar og
myndmálið ævintýralegt. Að því sögðu var þó áhrifamest
að sjá fyrsta sýndarveruleikamyndbandið, Stonemilker –
það sem er líka einfaldast að allri gerð. Í því stendur
Björk á ströndinni við Gróttu og syngur um upplausn
ástarsambands á óþægilega opinskáan hátt, opinskáan
vegna þess að hún stendur þétt við áheyrandann/
áhorfandann og syngur af svo mikilli einlægni og blíðu að
maður viknar. Slíkri nálægð, svo persónulegu sambandi
við listina, er ekki hægt að ná á tónleikum og ekki í tón-
listarmyndbandi. Þar skapar ný tækni nýja upplifun.
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Ný tækni skapar nýja upplifun
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
„Ætla verður, að starfsstjórn
eigi heimtingu á endanlegri
lausn, ef stjórnarmyndun
dregst mjög á langinn,“ segir
Ólafur Jóhannesson í bók sinni.
Engin dæmi eru um það að
starfsstjórnir hafi óskað eftir að
láta af völdum enda hafa þær á
seinni áratugum setið stutt,
kannski 2-3 vikur.
En Ólafur nefnir tvö dæmi þar
sem starfsstjórnir sátu í tæpa
fjóra mánuði. Í báðum tilvikum
var nafni hans Ólafur Thors
forsætisráðherra. Ólafur
baðst lausnar fyrir stjórn
sína 27. mars 1956 en ný
stjórn var ekki mynduð
fyrr en 24. júlí 1956.
Hinn 10. október 1946
baðst Ólafur Thors
lausnar fyrir sig og ráðu-
neyti sitt en ný
stjórn tók ekki
við fyrr en
4. febrúar
1947.
Mislengi á
valdastóli
STARFSSTJÓRNIR
Ólafur
Jóhannesson