Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Blaðsíða 32

27. febrúar–2. mars 20154 Bjór - Kynningarblað
R
ætur bjórbannsins á Íslandi
má rekja aftur til ársins
1908 þegar þjóðaratkvæða-
greiðsla fór fram um það
hvort stöðva ætti innflutn-
ing á öllum áfengum drykkjum til
landsins. Karlmenn 25 ára og eldri
höfðu einir rétt til að kjósa. Í sam-
ræmi við niðurstöður umræddra
kosninga bannaði Alþingi ári síðar
allan slíkan innflutning. Bannið
tók þó ekki gildi fyrr en heilum sex
árum seinna, eða árið 1915, hugs-
anlega vegna þeirra áfengisbirgða
sem enn voru til í landinu. Fljót-
lega kom þó í ljós áberandi áfeng-
isneysla landsmanna þrátt fyr-
ir bannið. Víðs vegar um landið
var áfengi ýmist bruggað ólöglega
í heimahúsum, því smyglað inn í
landið eða höndum komið yfir svo-
kallað læknabrennivín.
Upphaflega bannið stóð aðeins
yfir í sjö ár eða þar til Spánverjar
gerðu við það athugasemd og hót-
uðu að hætta að kaupa íslenskan,
saltaðan þorsk ef Íslendingar vildu
ekki kaupa af þeim léttvín. Sökum
þess hve mikilvæg umrædd fisksala
var okkur Íslendingum sá Alþingi
sig knúið til að gera undantekningu
frá lögunum árið 1922 og heimil-
aði innflutning á víni, einungis frá
Spáni.
Þann 1. febrúar árið 1935 tóku
gildi lög sem heimiluðu innflutning
og sölu á öllum áfengum drykkjum
nema sterkum bjór (yfir 2,5% alkó-
hól). Þess ber að geta að áður en
lögin tóku gildi höfðu hátt í tuttugu
tillögur að lögleiðingu bjórs komið
upp á Alþingi en öllum hafði ver-
ið hafnað á einn eða annan hátt.
Lagasetningin virðist einkennileg,
sérstaklega vegna þess að með
henni var gefið leyfi á alla mögulega
áfengisdrykki nema þann veikasta,
sjálfan bjórinn.
Landsmenn skiptust
í tvær fylkingar
Bjórbannið varð heitara umræðu-
efni með hverjum deginum þegar
leið á seinni hluta tuttugustu
aldarinnar. Sú spurning sem and-
stæðingar bjórbannsins spurðu
bæði sig og aðra í upphafi var af
hverju í ósköpunum bjór var bann-
aður þegar allir aðrir áfengir drykkir
voru bæði löglegir og aðgengilegir.
Fylgjendur bannsins höfðu fyrst
og fremst áhyggjur af þeirri auknu
heildarneyslu áfengis sem bjór-
inn ætti eftir að hafa í för með sér.
Lögleiðing bjórs ætti jafnframt eft-
ir að hafa slæm áhrif á ungmenni
landsins með tilheyrandi aukn-
ingu á áfengisneyslu unglinga en
einnig höfðu þeir áhyggjur af því
að aldur áfengisneytenda ætti eftir
að færast neðar. Þessar hugsanlegu
afleiðingar ættu eftir að skilja eftir
sig aukin vandamál í íslensku sam-
félagi með tilheyrandi heilsutjóni
landsmanna.
Andbanningar báru aftur á móti
fyrir sig frelsi einstaklingsins og voru
því almennt á móti boðum og bönn-
um hvað varðar aðgengi að áfengi.
Afleiðingar bjórneyslu væru þar af
leiðandi á ábyrgð einstaklinganna
sjálfra og málið hefði þar af leiðandi
ekkert með heildarneyslu áfengis að
gera. Lögðu þeir jafnframt áherslu á
að Íslendingar þyrftu að endurskoða
hvernig þeir meðhöndluðu áfengi á
grundvelli þess að velja og hafna, t.d.
með því að velja frekar léttari drykki í
stað þeirra sterku, en þar kæmi bjór-
inn sér vel. Þar af leiðandi töldu and-
banningar að ekki ætti að líta á bjór-
inn sem hreina viðbót við það áfengi
sem fyrir var aðgengilegt heldur
lægi svarið í grundvallarbreytingu
á hugsunarhætti fólks og viðhorfi
gagnvart áfengi og áfengisneyslu.
Einnig gagnrýndu þeir ósamræmið
í sölu bjórs hér á landi og töldu
þar fólki vera mismunað. Þar vitn-
uðu þeir í sölu á hinum svokallaða
ferðamannabjór sem ferðamenn
gátu tekið með sér inn í landið eft-
ir ferðir sínar í gegnum fríhöfnina á
Keflavíkurflugvelli en á slíkum ferð-
um áttu ekki allir landsmenn kost.
Afstaða fólks tekur breytingum
Afstaða fólks til bannsins fór hægt
og rólega að taka breytingum. Fram
að níunda áratugnum var lítið um
skoðanakannanir á Íslandi og því
nokkuð óljóst hver skoðun almenn-
ings var á banninu. Þann 10. mars
árið 1977 birti DV þó niðurstöður
Bjórbanni aflétt 1. mars 1989
Landsmenn skiptust í tvær fylkingar. Algjört áfengisbann á Íslandi „Einnig gagnrýndu þeir ósamræmið
í sölu bjórs hér á landi
og töldu þar fólki vera
mismunað