Fréttatíminn - 22.04.2016, Síða 16

Í Fréttatímanum í dag er fjallað um mansal og illan aðbúnað erlendra verkamanna sem fluttir hafa verið til landsins.
Þetta eru ömurleg tíðindi; að með­
al okkar sé fólk haldið í þrælavist,
selt til vinnu án þess að fá fyrir
það eðlileg laun og svipt flestum
réttindum. Sjálfsagt reyna þeir
sem stunda þrælahaldið að rétt­
læta það með einhverjum hætti en
skömm þeirra er því meiri.
Samkvæmt áætlunum hafa tugir
og hundruð erlendra verkamanna
verið fluttir til landsins í þeim til­
gangi að hlunnfara þá um laun,
halda þeim einangruðum svo
þeir kynnist ekki rétti sínum og
taka þá litlu peninga sem þeir afla
upp í leigu fyrir húsnæði sem er
óíbúðarhæft.
Það hafa ekki verið fleiri þrælar
á Íslandi síðan á landnámsöld.
Íslendingar eru ein fárra þjóða
sem ekki getur bent á hvenær
þrælahald var bannað eða lagt
niður. Við eigum okkur ekki sögu
um baráttu gegn þrælahaldi – ekki
fyrr en á síðustu misserum.
Þrælahald á Íslandi var ekki
lagt niður heldur rann það inn í
ánauðarlíf vinnuhjúa. Vinnufólk
var svipt frjálsri búsetu og þurfti
að gefa sig fram til vinnumennsku
á stórbýlum þar sem það vann
fyrir naumt skömmtuðum mat og
húsnæði sem var hálft fleti á bað­
stofulofti. Vinnuhjúum var óheim­
ilt að eigast og bannað að eignast
börn. Það var dæmt til ófrjósemi
og ófrelsis og var í raun réttminna
en þrælarnir höfðu verið. Bændur
báru meiri ábyrgð á þrælum en
vinnuhjúunum sem þeir gátu
hrakið frá sér. Ef vinnuhjúin áttu
ættir að rekja í aðra sveit gátu
bændurnir flutt þau yfir sýslumörk
þegar fólkið var orðið gamalt og
slitið.
Líf vinnufólks var svo óbærilegt
að það flúði upp á heiðar og freist­
aði þess að draga fram lífið á kot­
býlum. Það gat gengið í ár eða tvö,
en á endanum kom kalt vor sem
felldi bústofninn og mannfólkið
þar á eftir. Eftirlifendur hröktust
aftur í vinnumennsku. En þrátt
fyrir vonleysi kotbúskaparins kaus
vinnufólk hann frekar að ánauðina
á stórbýlunum
Mannfjandsamleg framkoma ís­
lenskra bænda og atvinnurekenda
gagnvart starfsfólki sínu náði langt
fram á síðustu öld. Þótt íslensk
alþýða hafi þá náð miklum árangri
með samtakamætti sínum komu
réttindin hægar og voru oft veikari
en í nágrannalöndunum. Vinnu­
konur voru haldnar án launa á
heimilum heldra fólks í Reykjavík
langt fram yfir seinna stríð. Börn
voru látin vinna í sveitum gegn
sáralítilli þóknun fyrir sumarlanga
vinnu, kannski kartöflupoka og
einum sauð.
Það er þannig stutt síðan síðustu
þræðir þrælahalds á Íslandi leyst­
ust upp, svo stutt að flest fólk á
miðjum aldri hefur af því persónu­
lega reynslu; var sjálft misnotað til
vinnu sem börn eða þekkti til eldri
kvenna sem þjónuðu heimilum
alla ævi án þess að fá fyrir það
nokkur laun.
Þegar stór fyrirtæki hófu um síð­
ustu aldamót skipulagðan innflutn­
ing á vinnuafli til að halda niðri
launum fyrir verkamannavinnu og
iðnaðarstörf er grunnt á sömu for­
dómunum og höfðu réttlætt þræla­
hald fyrri tíma. Það sem íslenskur
verkalýður lét ekki lengur bjóða
sér þótti fullgott handa erlendu
verkafólki.
Flutningur erlends fólks til Ís­
lands er að stofninum til inn­
flutningur stórfyrirtækja á ódýru
vinnuafli. Ísland sker sig úr ná­
grannalöndum að þessu leyti. Þar
þekkist vissulega innflutningur
ódýrs vinnuafls, og hann er víða
umtalsverður, en hvergi hlutfalls­
lega jafn mikill og á Íslandi. Það
getur verið þrautinni þyngra fyrir
erlent fólk að koma til landsins á
eigin vegum. En það er minnsta
mál fyrir fyrirtæki að flytja inn er­
lent fólk til vinnumennsku tugum
og hundruðum saman.
Stjórnvöld hafa lítið gert til að
vernda þetta fólk fyrir misnotkun.
Megináhersla stjórnvalda hefur
verið að auðvelda stórfyrirtækj­
unum innflutninginn. Kveikjan að
þeim málum, sem nú eru til rann­
sóknar, kemur ekki frá opinberum
aðilum heldur verkalýðshreyfing­
unni.
Veik áhersla á réttindi einstak­
linganna gagnvart hagsmunum
fyrirtækjanna kallar á að brotið
sé gegn mörgu fólki. Það á auðvit­
að ekki við um öll fyrirtæki sem
hafa flutt inn starfsfólk. En þegar
straumurinn er mikill er augljóst
að margir nýta sér bjargarleysi
fólks.
Þau mál sem komu upp fyrir
skömmu eru af þessum sökum
afleiðing af því slælega eftirliti sem
stjórnvöld hafa haft uppi á um­
liðnum árum ekki síður en illu inn­
ræti þeirra sem brutu gegn fólkinu.
Innflutningur vinnuafls í stórum
stíl skapar verulega hættu á mann­
réttindabrotum og mansali og kall­
ar á sérstaka vakt stjórnvalda. Að
því leyti hafa stjórnvöld brugðist.
Gunnar Smári
Mansal
í næsta húsi
Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. Ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
Fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. Ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. Framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri:
Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.
lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
16 | fréttatíminn | Helgin 22.APRÍl–24. APRÍl 2016