Fréttatíminn - 22.04.2016, Qupperneq 20

Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is
Þ
essar niðurstöður eru
í takt við þær breyting-
ar sem sérfræðingar
sem starfa með börn-
um og unglingum hafa
fundið fyrir síðastliðin
ár, kvíði og þá sérstaklega ung-
lingsstúlkna er að aukast. Sam-
félagsmiðlar, prófkvíði, inntaka í
menntaskóla, fjárhagur foreldra
og frelsisskerðing barna eru þeir
þættir sem sérfræðingar nefna sem
mögulega uppsprettu kvíðans.
Þórólfur Þórlindsson, prófessor
emeritus í félagsfræði við HÍ, segir
aukinn kvíða ungra stúlkna vera
stórmál sem við verðum að veita
athygli. „Þegar við fáum svona
sterkar vísbendingar um miklar
breytingar á jafn stuttum tíma þá
verður maður að draga þá ályktun
að það sé eitthvað í umhverfinu
sem hafi breyst.“
„Við höfum verið að heyra af
miklum kvíða af vettvangi og
ákváðum því að skoða hvort þetta
væri mælanlegt. Ég byrjaði á því að
skoða meðaltalið í dag og miða það
við árið 1997 en það passaði ekki
við þessa sterku upplifun af vett-
vangi. Þess vegna fór ég að skoða
stelpurnar sérstaklega og þá komu
þessar sláandi tölur í ljós, segir
Ingibjörg Eva Þórisdóttir, doktors-
nemi í sálfræði við HR.
Ingibjörg starfar fyrir Rannsókn-
ir og greiningu þar sem hún hefur
verið að skoða niðurstöður kann-
ana á þunglyndi og kvíða hjá börn-
um og unglingum frá árinu 1996 til
2016. Við nánari athugun á gögn-
unum má sjá að kvíði unglings-
stúlkna hefur farið stigvaxandi
frá árinu 2000 og vaxið verulega
hratt frá árinu 2009. Sá hópur sem
hefur það verst eru stelpur á aldr-
inum 13-15 ára. „Það er greinilega
„trend“ í kvíða hjá stúlkum,“ segir
Ingibjörg. „Tölurnar eru ekki svona
hjá strákunum, þeir eru að mælast
undir 4% en síðastliðin fjögur ár
hefur kvíðinn hjá stúlkum hækkað
úr tæpum 8% í tæp 17%. Við vorum
að klára að greina gögnin frá 2016
en fram að því héldum við og von-
uðum að þetta væri árgangaris. En
það varð ekki, hækkunin heldur
áfram.“
Tengsl samfélagsmiðla og kvíða
Ingibjörg segir erfitt að greina
hvað valdi en að gögnin sýni tengsl
hjá stúlkum milli notkunar sam-
félagsmiðla og kvíða. „Stelpur sem
upplifa kvíða eru mikið á sam-
félagsmiðlum, því meiri tími á
samfélagsmiðlum því meiri kvíði
og þunglyndi og þetta er í takt við
erlendar rannsóknir. Það er greini-
lega eitthvað í gangi þó við vitum
ekki enn almennilega hvað er að
gerast. Niðurstöðurnar minna okk-
ur á að vera alltaf á verðinum þeg-
ar kemur að líðan barnanna okkar.
Þetta eru svakalegar tölur og eins
og stendur erum við að hamast
í gögnunum til að reyna að skilja
hvað þetta getur mögulega verið.“
Fjórða hver í Breiðholti
Undanfarin ár hafa þjónustumið-
stöðvar hverfa í Reykjavík skimað
eftir einkennum kvíða og þung-
lyndis hjá nemendum níunda
bekkjar í samstarfi við gagnfræða-
skólana. Þjónustumiðstöð Breið-
holts hefur skimað eftir kvíða hjá
unglingum í 9. bekk frá árinu 2009
og Þjónustumiðstöð Vesturbæjar
frá árinu 2012. Í Vesturbæ voru
20% stúlkna og 3% drengja
haldin kvíða árið 2015. Í Breið-
holti voru 7,1% stúlkna og 4,1%
drengja haldin kvíða árið
2009 en sú tala var komin upp
í 26% fyrir stúlkur árið 2015
og 10,4% fyrir stráka.
Áhrif kreppunnar?
Hákon Sigursteinsson,
sálfræðingur og deild-
arstjóri Þjónustumið-
stöðvar Breiðholts,
segir erfitt að meta ná-
kvæmlega það sé sem
valdi þvílíkri aukn-
Fjórða hver stúlka
í Breiðholti
upplifir kvíða
Kvíði unglingsstúlkna á landinu
öllu hefur farið stigvaxandi síð-
astliðin ár. Árið 2000 fundu um
5% stúlkna í 9. bekk oft eða allt-
af fyrir alvarlegum kvíðaeinkenn-
um en dag er sú tala komin upp í
17%. Í Breiðholti hefur meðaltal
stúlkna í 9. bekk, sem upplifa
kvíða, hækkað um tæp 20% frá
árinu 2009. Ríflega 7% stúlkna
höfðu einkenni kvíða árið 2009
en árið 2015 var sú tala komin
upp í tæp 27%. Í Vesturbæ
Reykjavíkur eru tæp 20% stúlkna
í 9. bekk haldnar kvíða.
Breiðholt
30
25
20
15
10
5
0
4,1%
10,4%
7,1%
26,8%
5,8%
18,2%
2009 2015
Stúlkur
Piltar
Allir
Landið allt
20
15
10
5
0
2000 2016
1,68%
3,54%
5,12%
16,79% Stúlkur
Piltar
Ingibjörg Eva
Þórisdóttir, lýð-
heilsufræðingur
og doktorsnemi í
sálfræði, starfar
hjá Rannsóknum
og greiningu. Hún
tók nýlega saman
þróun yfir tíma
á gögnum yfir
kvíða og þung-
lyndi.
20 | FRÉTTATÍMINN | HELGIN 22.APRÍL–24. APRÍL 2016
Havarti er einn þekktasti ostur Dana en hér á landi hófst
framleiðsla á honum árið 1987. Ostinum var upphaflega
gefið nafnið Jöklaostur en því var breytt. Havarti varð til
um miðja 19. öld hjá hinni frægu dönsku ostagerðarkonu,
Hanne Nielsen. Havarti er mildur, ljúfur og eilítið
smjörkenndur ostur sem verður skarpari með aldrinum
og er með vott af heslihnetubragði. Frábær ostur með
fordrykknum eða á desertbakka með mjúkum döðlum og
eplum.
HAVARTI
FJÖLHÆFUR
www.odalsostar.is
UNGAR STÚLKUR
HELTEKNAR AF KVÍÐA
Frá árinu 2000 hefur kvíði unglingsstúlkna farið stigvaxandi. Aðeins á síðastliðnum fjórum árum hefur meðaltalið yfir landið
vaxið um 10%. Í dag finna um 17% stúlkna og 4% drengja í 9. og 10. bekk oft eða alltaf fyrir alvarlegum kvíðaeinkennum. Í
Vesturbæ Reykjavíkur eru 20% stúlkna haldnar kvíða en í Breiðholti um 27% stúlkna, sem er 20% hækkun frá árinu 2009.
EINKENNI KVÍÐA
Kvíði er eðlilegt
viðbragð líkamans
við álagi og erfiðum
aðstæðum í lífinu.
1
Vanalega fer fyrst að bera á
kvíða barna á fyrsta ári við
aðskilnað frá forsjáraðilum.
2
Á milli tveggja og sex ára ald-
urs fer kvíðinn að beinast að
öðrum hlutum, eins og myrkri,
dýrum, ímynduðum hlutum,
meiðslum og dauðanum.
3
Þegar barn eldist fer kvíðinn
að beinast að eigin frammi-
stöðu, getu og á áliti annarra.
4
Líkamleg viðbrögð við stöð-
ugum kvíða eru höfuðverkur,
magaverkur, svimi og aukinn
hjartsláttur.
5
Hegðunarbreytingar koma
oft fram í minnkuðum áhuga
á athöfnum sem áður vöktu
ánægju.
6
Kvíði getur orðið of mikill
og þegar kvíðaeinkenni hjá
börnum eru farinn að vera
til staðar í tíma og ótíma,
án þess að ástæða sé til, er
líklegt að um kvíðaröskun
sé að ræða. Þá gerir heilinn
ekki greinarmun á því hvort
um raunverulega hættu eða
ímyndun sé að ræða.
7
Talað er um að börn með
kvíðaraskanir hafi oft lélega
sjálfsmynd.
8
Það er ekki óalgengt að
börn sem eru greind með
kvíða greinist einnig með
þunglyndi.
ÞVÍ MEIRI TÍMI
Á SAMFÉLAGS-
MIÐLUM ÞVÍ
MEIRI KVÍÐI
OG ÞUNGLYNDI
Ingibjörg Eva Þórisdóttir,
doktorsnemi í sálfræði.