Morgunblaðið - 22.12.2016, Qupperneq 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 2016
Með roða í kinnum Þau voru kát börnin sem léku sér á skautum í gær á Ingólfstorgi í Reykjavík, enda fátt betra til að stytta bið eftir jólum en útivist. Sumir sátu á sel og létu ýta sér áfram.
Árni Sæberg
Á stundum eru höfð
endaskipti á hlutunum.
Svart verður hvítt, upp
fer niður og aukning
verður að niðurskurði.
Þetta á ekki síst við
þegar kemur að ríkis-
fjármálum.
Nær alveg er sama
hvert er litið. Útgjöld
ríkissjóðs hafa stórauk-
ist á undanförnum ár-
um, ekki síst til heilbrigðismála og al-
mannatrygginga. Á þessu ári aukast
útgjöldin enn meira en gert var ráð
fyrir í fjárlögum. Í frumvarpi til fjár-
aukalaga 2016, sem bíður afgreiðslu
Alþingis, verða fjárheimildir ríkis-
sjóðs auknar um 127,4 milljarða, eða
18% af heildarútgjöldum. Þar munar
mestu um 118 milljarða króna fram-
lag vegna A-deildar Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins og yfirtöku líf-
eyrisskuldbindinga, en með því verð-
ur stigið stórt skref í að jafna lífeyris-
réttindi landsmanna. Þá verða
útgjöld vegna almanna- og sjúkra-
trygginga aukin um 4,2 milljarða. En
það er einnig gleðilegt að útgjöld
vegna atvinnuleysisbóta lækka og
einnig barna- og vaxtabætur, sem
endurspeglar auknar tekjur og betri
eigna- og skuldastöðu heimilanna.
Og kannski er gleðilegast að vaxta-
gjöld verða 2,9 milljörðum lægri en
fjárlög gerðu ráð fyrir. En þrátt fyrir
þessa lækkun eru vaxtagjöld enn
þriðji stærsti útgjaldaliður ríkis-
sjóðs.
Það er eftirtektarvert að sem hlut-
fall af vergri landsframleiðslu hækka
tekjur ríkissjóðs á þessu ári úr 29,7%
eins og reiknað var með í 31,6% og
eru þá stöðugleika-
framlög undanskilin.
Skatttekjur verða 29,2
milljörðum hærri en í
fjárlögum ársins og þar
af mun tekjuskattur
einstaklinga skila 15
milljörðum meira í
ríkiskassann, fyrst og
fremst vegna hærri
launa og fjölgunar
starfa.
Útgjaldaaukningin
heldur áfram á kom-
andi ári miðað við fyrir-
liggjandi frumvarp til fjárlaga sem
þingmenn keppast við að afgreiða
áður en jólahátíðin gengur í garð.
Útgjöld ríkissjóðs án óreglulegra
liða hækka um 58,9 milljarða á kom-
andi ári miðað við fjárlög þessa árs.
Að teknu tilliti til launa-, gengis- og
verðlagsbreytinga nemur raun-
hækkunin hins vegar 36,5 millj-
örðum, eða 5,9%. Slík aukning út-
gjalda á sér fáar ef nokkrar
hliðstæður. Raunaukningin verður
enn meiri, þar sem Alþingi mun auka
útgjöldin enn frekar.
Vert er að benda á nokkur dæmi.
Aukinn húsnæðisstuðningur
Í frumvarpi til fjárlaga er lagt til
að húsnæðisbætur hækki gríðarlega
– margfaldist. Verða þær tæpir 6,6
milljarðar, eða 5,4 milljörðum hærri
en samkvæmt fjárlögum þessa árs.
Þá eiga vaxtabætur eftir að bætast
við og 1,5 milljarðar sem fara í leigu-
íbúðir. Í heild verður því húsnæðis-
stuðningur nær 14,2 milljarðar
króna á komandi ári að óbreyttu
frumvarpi.
Þar með er sagan ekki öll sögð því
tæpir 30 milljarðar eru eyrnamerkt-
ir fjölskyldumálum og þar vega
barnabætur og fæðingarorlof
þyngst.
122 milljarðar króna
Til málefna aldraðra, þar með tal-
inn ellilífeyrir og félagsleg aðstoð,
renna liðlega 67,3 milljarðar, sem er
17,4 milljarða hækkun, eða nær 35%
aukning. Í örorkubætur, félagslega
aðstoð og fleira fara um 54,4 millj-
arðar, eða 4,8 milljörðum meira en á
fjárlögum yfirstandandi árs.
Í heild mun ríkissjóður leggja um
121,7 milljarða króna í málefni eldri
borgara og öryrkja á komandi ári.
Framlag ríkisins hefur því hækkað
hressilega – ekki aðeins til samræmis
við almenna launaþróun heldur ekki
síst vegna bættra réttinda..
Enn er gefið í
Útgjöld til heilbrigðismála hækka
um 12,6 milljarða á komandi ári og
verða yfir 183 milljarðar króna. Þá
eru ótalin útgjöld vegna lýðheilsu,
forvarna, eftirlits og stjórnsýslu.
Rekstur Landspítalans nemur
samkvæmt frumvarpinu tæpum 59,3
milljörðum og við bætast fjármunir í
nýbyggingar. Útgjöld Landspítalans
verða samkvæmt frumvarpinu 4,5
milljörðum hærri en á síðasta ári,
sem er nokkru hærri fjárhæð er fór
til reksturs Hrafnistu í Reykjavík og
Hafnarfirði! Aukningin verður raun-
ar enn meiri því fjárlaganefnd mun
leggja til að fjárveitingar til spítalans
hækki enn frekar. Þá er framlag til
óskipts sjúkrahúskostnaðar aukið
verulega, en stærsti hluti þess renn-
ur á endanum í gegnum reikninga
Landspítalans.
Þessu til viðbótar verður liðlega
2,6 milljarða króna uppsöfnuðum
halla létt af Landspítalanum við af-
greiðslu lokafjárlaga 2015. Þannig
hefur Landspítalinn verið settur í
forgang á síðustu árum.
Um það verður ekki deilt að á
komandi árum stöndum við Íslend-
ingar frammi fyrir því að auka veru-
lega framlög til heilbrigðismála. Við
erum að eldast sem þjóð en auk þess
eigum við eftir að vinna upp of litla
innviðafjárfestingu á síðustu árum.
Þar skiptir mestu nýr Landspítali.
Árið 2015 voru opinber útgjöld til
heilbrigðismála 7,2% af vergri lands-
framleiðslu en meðaltal OECD-
ríkjanna var 6,6%. Væri aldurs-
samsetning Íslendinga sú sama og í
hinum Norðurlandaríkjunum væru
útgjöld hins opinbera einna hæst hér
á landi, eða um 9% af landsfram-
leiðslu, eins og kom fram í kynningu
fjármálaráðherra á fjárlaga-
frumvarpi 2017.
Þegar fréttir eru fluttar af stöðu
heilbrigðismála eru staðreyndir af
þessu tagi ekki dregnar fram. Þvert
á móti er dregin upp allt önnur
mynd. Ef tekið er mið af opinberri
umræðu má ætla að blóðugur niður-
skurður sé fram undan á öllum helstu
sviðum. Ofangreind dæmi bera með
sér að fátt sé fjær sannleikanum.
Neyðarástand og staðreyndir
Í umræðum á þingi er tekið vel
undir ákall um aukin útgjöld í alla
málaflokka, allt frá heilbrigðis-
málum til menntamála, frá sam-
göngumálum til löggæslu, frá al-
mannatryggingum til loftslagsmála.
Allir þurfa (og/eða vilja) meira –
sumir miklu meira. Fjölmiðlar
enduróma ákallið og í hverjum
fréttatímanum á fætur öðrum eru
fluttar fréttir um neyðarástand.
Líkt og endranær á skattgreiðand-
inn fáa vini. Hann er ekki í viðtölum
við sjónvarpsstöðvarnar kvöld eftir
kvöld. Aðeins þeir sem kalla eftir
auknum útgjöldum ná eyrum og
fanga athygli fjölmiðlunga.
Brynjar Níelsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, er einn fárra
sem þora að benda á staðreyndir;
fjárlagafrumvarp 2017 „er senni-
lega mesta útgjaldaaukningar-
frumvarp síðan kannski 2007,
kannski næstmesta í sögunni“. Í
umræðum um störf þingsins í síð-
ustu viku sagði Brynjar meðal ann-
ars:
„Svo þegar maður horfir á fjár-
aukann, viðbæturnar sem þar
koma, lokafjárlög þar sem verið er
að stroka út skuldir flestra ef ekki
allra stofnana, halann sem menn
hafa dregið á eftir sér, það er gíf-
urleg aukning. En hér tala allir um
að ekkert hafi gerst og meira að
segja síðustu ár þar sem mikil aukn-
ing hefur verið í velferðarmál, heil-
brigðismál og almannatrygginga-
mál, söguleg aukning milli ára. Og
allir tala um að ekkert hafi verið
gert. Bara ekkert. Hér hafi verið
eintómur niðurskurður. Í hvaða
veruleika erum við eiginlega komin?
Mér er þetta algjörlega óskiljan-
legt. Og menn tala svona enn þá.“
Eftir Óla Björn
Kárason » Slík aukning
útgjalda á sér fáar
ef nokkrar hliðstæður.
Raunaukningin verður
enn meiri þar sem
Alþingi mun auka
útgjöldin enn frekar.
Óli Björn Kárason
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Skorið niður með auknum útgjöldum