Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.1996, Page 52

Vigdís Jónsdóttir hagfræðingur
Ný lög
um réttindi og skyldur starfsmonno ríkisins
I,
vor voru samþykkt á Alþingi ný
. lög um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins. Frumvarpið til
þessara laga var samið án samráðs við
stéttarfélög opinberra starfsmanna og
gagnrýndu þau harðlega tilurð og efni
frumvarpsins. Félag íslenskra hjúkrunar-
fræðinga beitti sér fyrir því síðastliðið
vor, í samvinnu við önnur stéttarfélög, að
reyna að fá stjórnvöld til að draga þetta
írumvarp lil baka og ná samkomulagi við
stéttarfélög opinberra starfsmanna uin
fyrirkomulag réttinda og skyldna til
framtíðar. Félagið sendi m.a. 16
blaðsíðna umsögn um frumvarpið til
efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis
auk þess sem fulltrúar félagsins gengu á
fundi alþingismanna og ráðherra í því
skyni að reyna að hafa áhrif á stjórnvöld
í þessu máli. Félagið tók einnig þátt f
fundaherferð samtaka opinberra
starfsmana og hélt sérstaka fundi með
hjúkrunarfræðingum víða um land.
Stjórnvöld létu liins vegar ekki segjast í
þessu máli og frumvarpið varð að lögum
á Alþingi í lok þings sfðastliðið vor. Hér
á eftir verður minnst á nokkur atriði í
nýjum lögum um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins sem geta haft áhrif
á réttarstöðu hjúkrunarfræðinga sem
starfa hjá ríkinu.
Aukið vald yfirmanna og
ráðherra til að ákvarða og
breyta kjörum starfsmanna
Laun til viðbótar grunnlaunum
í 9. greina laganna er kveðið á utn
það að forstöðumenn stofnana geti
ákveðið að greiða einstökum starfsmönn-
um laun til viðbótar grunnlaunum skv.
kjarasamningum vegna sérstakrar hæfni,
álags eða árangurs í starfi. Fjármála-
ráðherra á að setja reglur um þessi
viðbótarlaun og einnig á fjármálaráð-
herra að hafa eftirlit með framkvæmd
þessara reglna. Fjármálaráðherra getur
þar að eigin frumkvæði breytt ákvörð-
220 TÍMARIT IIJÚKRUNARFRÆÐINGA 4. tbl. 72. árg. 1996
unum um viðbótarlaun ef þær brjóta
í bága við reglurnar og einnig getur
hann afnumið heimild forstöðu-
manna til að ákvarða starfsmönnum
viðbótarlaun ef rekstrarafkoma stofnunar
er ekki í samræmi við fjárlög.
Aukið vald til að breyta kjörum og/
eða starfi starfsmanna
Skv. 9. grein laganna getur
forstöðumaður stofnunar ákveðið að
breyta viðbótarlaunum starfsmanna
hvenær sem er. Starfsmaður getur kosið
að segja upp starfi sínu vegna slíkra
breytingar en þá verður hann að gera það
innan eins mánaðar frá því að breytingin
var tilkynnt honum. Ef breytingin er
starfsmanninum í óhag heldur hann
óbreyttum kjörum út uppsagnarfrestinn.
I 19. grein laganna er kveðið á um
það að starfsmanni sé skylt að hlíta
breytingum á störfum sínum og verksviði
frá því er hann tók við starfi. Starfsmaður
getur kosið að segja upp starfi sínu
vegna slíkra breytingar en þá verður
hann að gera það innan eins mánaðar frá
því að breytingin var tilkynnt honum. Ef
breytingamar hafa í för með sér skert
launakjör eða réttindi á starfsmaður rétt
á að halda óbreyttum launakjörum og
réttindum út uppsagnarfrest sinn eða, ef
um embættismenn er að ræða, það sem
eftir er af skipunartíma hans í embætti.
Hér er um að ræða mikla skerðingu
á réttarstöðu starfsmanna nkisins. Á
almennum vinnumarkaði gildir sú regla
að ef vinnuveitandi vill breyta kjörum
eða starfi starfsmanna þarf hann að
semja við starfsmenn um þær breytingar
eða segja upp ráðningarsamningi
starfsmanns og bjóða honum ráðningu á
breyttum kjörum. Ríkisstarfsmenn þurfa
hins vegar sjálfir að segja upp störfum ef
þeir sætta sig ekki við að kjör þeirra séu
skert eða starfi þeirra sé breytt.
Réttur nýrra starfsmanna til
fyrirframgreiddra launa
felldur brott
Samkvæmt lögunum munu nýir
starfsmenn ekki eiga rétt á að fá laun sín
greidd fyrirfram. Þeir starfsmenn sem
hafa fengið laun sín greidd fyrirfram
munu þó halda þeim rétti.
Biðlaun skert eða felld niður
Samkvæmt lögunum munu nýir
starfsmenn ekki hafa biðlaunarétt. Hins
vegar er gert ráð fyrir því að embættis-
menn og þeir starfsmenn, sem höfðu
biðlaunarétt fyrir gildistöku laganna,
liafi áfram biðlaunarétt en hann er mjög
skertur. T.d. munu biðlaun falla niður ef
starfsmaður tekur til starfa hjá öðrum
aðila en ríkinu.
Skertur réttur starfsmanns til að
skjóta ákvörðunum yfirmanns til
úrskurðar æðra stjórnvalds
49. grein laganna kveður á um það
að ákvörðunum stjórnvalda samkvæmt
lögunum verði „ekki skotið til œðri
stjórnvalda, nema öðruvísi séfyrir mœlt í
einstökum ákvœðum laganna“. Fyrir
gildistöku laganna áttu ríkisstarfsmenn
rétt á að skjóta máli sínu til æðri
stjómvalda (t.d. æðri yfirmanna eða
ráðherra) skv. stjórnsýslulögum. T.d. ef
forstöðumaður tók einhverja ákvörðun
sem starfsmaður sætti sig ekki við þá átti
þessi starfsmaður rétt á að skjóta þeirri
ákvörðun til úrskurðar æðra stjórnvalds,
þ.e. yfirmanns forstöðumanns eða
ráðherra. í þessu nýju lögum er það hins
vegar sett sem regla að ekki sé hægt að
skjóta ákvörðunum stjórnvalda
samkvæmt lögunum til æðra stjórnvalds.
Veikinda- og barnsburðar-
leyfisréttur óljós til framtíðar
I bráðabirgðaákvæði laganna er gert
ráð fyrir þvf að ríkisstarfsmenn haldi
núverandi veikinda- og bamsburðar-
leyfisrétti uns annað hefur verið ákveðið
eða um það samið, væntanlega í kjara-
samningum. Vemleg óvissa ríkir því um
þessi réttindi í framtíðinni. Hér má
einnig nefna að á borð nefndar heil-
brigðisráðherra em drög að fmmvarpi
um fæðingarorlof þar sem gert er ráð
fyrir að allir launamenn hafi sama rétt til
launa/greiðslna í fæðingarorlofi.
Samkvæmt þessum drögum á að ná
þessu markmiði (frh. á bls. 222)