Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1999, Blaðsíða 28

erfitt er um vik aö gera fullnægjandi skurðaðgerö. Bæði
getur þetta stafað af því að einstaklingar hafi ekki sinnt því
að fara í skoðun en einnig er ákveðinn hluti brjóstkrabba-
meina þess eðlis að mjög erfitt getur verið að greina þau
þótt beitt sé myndatökum, ómskoðunum og stungu-
sýnatökum. í slíkum tilfellum getur verið ráðlegt að freista
þess að minnka hinn „staðbundna" sjúkdóm í brjósti og
eitlum með lyfjameðferð (neoadjuvant meðferð) sem þá
nýtist jafnframt við að hefta útbreiðslu sjúkdómsins til
annarra líffæra. Stundum er beitt geislameðferð til að
minnka staðbundinn æxlisvöxt til að undirbúa skurð-
aðgerð.
Frumueyðandi lyf, sem notuð eru við meðferð á brjóst-
krabbameini, eru ósérhæfð og hafa því verulegar auka-
verkanir í för með sér og takmarkar það skammtastærð.
Einn helzti fylgikvillinn er mergbæling sem veldur fækkun
hvítra blóðkorna og þar með hættu á sýkingum og fækkun
blóðflaga með aukinni blæðingahættu.
Þar sem búast má við því að stærri lyfjaskammtar nái
að útrýma fieiri krabbameínsfrumum og auki þar með
lækningalíkur þá hafa verið gerðar tilraunir með svonefnda
háskammtameðferð með stofnfrumuflutningi meðal
kvenna með mikil eitlameinvörp í holhönd við greiningu og
fyrstu meðferð. Þá eru gefnir það stórir lyfjaskammtar að
lífi sjúklingsins er stofnað í hættu ef ekki kæmi til stofn-
frumugjöf. Stofnfrumur eru fjarlægðar úr beinmerg
sjúklingsins, meðhöndlaðar og geymdar á sérstakan hátt á
meðan sjúklingurinn fær hina hættulegu háskammta-
lyfjameðferð er ræðst á krabbameinsfrumurnar en einnig á
heilbrigðar mergfrumur sem þá þurrkast að miklu ieyti út.
Síðan fær sjúklingurinn sínar eigin, geymdu stofnfrumur
aftur, gefnar í æð og eftir fáeinar vikur hafa þær fjölgað sér
að því marki að hvítkorn og blóðflögur fara aftur að leita út
í blóðrásina. Meðferð af þessu tagi er nú orðin tæknilega
vel viðráðanleg, en þær miklu vonir, sem bundnar hafa
verið við að hún gæti bætt horfur kvenna með mikil eitla-
meinvörp við greiningu, hafa ekki rætzt enn.
Nýjungar
Viðamiklar rannsóknir fara fram víða um heim sem miða
að því að auka skilning manna á orsökum og líffræði
krabbameins, viðbrögðum líkamans við þeim og aðferðum
til að takast á við sjúkdóminn. Auk framfara í hefðbundn-
um lækningaaðferðum, eins og þeim sem hér hefur verið
lýst, þá er leitað nýrra meðferðarleiða sem byggjast á hinni
nýju þekkingu.
Margvíslegir vaxtarþættir og viðtakar fyrir þá eru
bundnir við frumuhýði brjóstkrabbameinsfrumna. Þeir
viðtakar, sem bezt eru þekktir, eru fjórir tyrosine kinasa
viðtakar, ErbB1, ErbB2, ErbB3 og ErbB4. Sýnt hefur verið
fram á að slæmar horfur tengjast brjótkrabbameinum ef
frumurnar hafa mikið magn ErbB2 sem einnig er kallað
Her2/neu. Talið er að allt að þriðjungur brjóstkrabbameina
316
séu með aukna tjáningu á Her2/neu. Sama gildir um mörg
önnur krabbamein.
Tekizt hefur að þróa einstofna mótefni gegn Her2/neu
sem hefur gefið góða raun í meðferð hjá sjúklingum með
aukna tjáningu á Her2/neu. Lyfið, Herceptin, verkar bæði
þegar það er gefið eitt sér sem og með öðrum krabba-
meinslyfjum. Aukaverkanir eru óverulegar. Hafnar eru
samanburðarrannsóknir þar sem Herceptin er gefið ásamt
öðrum lyfjum eftir skurðaðgerð þegar aukin Her2/neu
tjáning finnst á krabbameinsfrumunum.
Eitt af frumskilyrðum fyrir því að krabbamein geti vaxið
er að æðar myndist og geti flutt æxlinu næringu. Vísinda-
menn hafa lengi velt fyrir sér eðli slíkrar æðanýmyndunar
og reynt að finna aðferðir til að koma í veg fyrir hana og
svipta æxlin þannig næringu og vaxtarmöguieikum. Nú
hillir undir árangur á þessu sviði og eru hafnar tilraunir á
mönnum með fleiri en eina aðferð að þessu marki. Búin
hafa verið til efni sem ráðast gegn frumum í veggjum hinna
nýju æða og hindra þannig myndun þeirra jafnframt því
sem leitað er erfðavísa sem stjórna æðanýmyndunar-
ferlinu. Með því að gera slíka erfðavísa óvirka vonast menn
til að hindra æðanýmyndun. Sennilegt er að báðar þessar
aðferðir verki aðeins meðan þeim er beitt og að æðaný-
myndun hefjist aftur þegar meðferðinni er hætt. Því er talið
að þessar aðferðir muni gagnast vel í samvinnu við aðra
lyfjameðferð. Ekki er ólíklegt að innan fárra ára muni
aðferðir sem þessar verða reyndar sem hluti lyfjameð-
ferðar í fyrstu meðferð á brjóstkrabbameini.
Heimildir og ýtarefni
Alexander, F.E., Anderson, T.J., Brown, H.K., og fleiri (1999). „14 years of
followup from the Edinburgh randomised trial of breast cancer
screening." Lancet 1999; 353: 1903-1908
Bonadonna, G., Valagussa, P. (1996). „Primary chemotherapy in
operable breast cancer.” Semin. Oncol.\ 23: 464-474
Clark, G.M.(1999). „Prognostic and predictive factors for primary breast
cancer." Proc. ASCO Educational Book; 205-207
Day, N.E. (1991). „Screening for breast cancer." Br. Med. Bull.\ 47: 400-
415
Early Breast Cancer Trialists' Collaborative Group (1998). „Tamoxifen for
early breast cancer: An overview of the randomised trials." Lancet\
351: 1451-1467
Early Breast Cancer Trialists' Collaborative Group (1998).
„Polychemotherapy for early breast cancer: An overview of the
randomised trials." Lancet\ 352: 930-942
Harris, J.R., Lippmann, M.E., Veronesi, U., Willett, W,.(1992) „Breast
cancer, part 1.“ N. Engl. J. Med.\ 327: 319-328
Harris, J.R. Lippmann, M.E. Veronesi, U. Willett, W. (1992) „Breast
cancer, part 2.“ N. Engl. J. Med. \ 327: 390-398
Rutgers, E.J. Th., Peterse, J.L., Bartelink, H., van Dongen, JA. (1994)
„Surgical treatment an deciding definitive management policy in a
premenopausal patient with early breast cancer.“ Eur. J. Surg. Oncot.\
20: 607-610
Rutquist, L.E. (1998).„Controversial issues in adjuvant systemic therapy
of early breast cancer." Acta Oncol. \ 37: 421-430
Smith, T. (1996). „The role and extent of surgery in early invasive breast
cancer." Semin Oncol\ 23 (suppl 2): 12-18
Van der Geer, R, Hunter, T., Lindberg, R.A.,(1994). „Receptor protein-
tyrosine kinases and their signal transduction pathways." Annu. Rev.
Cell. Biol. \ 10: 251-337
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 75. árg. 1999