Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2000, Blaðsíða 10

sjúkra og þeir þurfa aö vera færir um að greina og túlka
hvað það er sem hefur áhrif á blóðsykurinn. Forsenda
árangursríkrar stjórnunar á blóðsykri er að hinn sykursjúki
sé reiðubúinn til að ná tökum á lykilþáttum meðferðar og
lífshátta (Kyngás, 1998). Jafnframt þurfa þeir að vera færir
um að fella blóðsykurstjórnunina að daglegu lífi. Þar má
ætla að fræðsla, stuðningur og hvatning hjúkrunarfræð-
inga séu þýðingarmikil til að hinn sykursjúki nái betri tökum
á blóðsykurstjórnuninni. Sykursjúkir virðast smátt og smátt
læra að laga blóðsykurstjórnun og sykursýkismeðferð að
daglegum lífsháttum, þar sem markmiðið er að ná jafn-
vægi í blóðsykurinn (Paterson, Thorne og Dewis, 1998). Til
að hjúkrunarfræðingar geti veitt sykursjúkum raunveru-
legan stuðning við að ná jafnvægi í blóðsykurstjórnun
þurfa þeir að greina og finna út í samráði við sjúkling
hvenær hún hefur verið fullnægjandi og hvenær ekki. For-
senda slíkrar greiningar er að upplifun og reynsla sykur-
sjúkra af sykursýkinni sé tekin með í hjúkrunarmeðferðina.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að sykursjúkir telja að
hjúkrunarfræðingar með sérmenntun í hjúkrun sykursjúkra
veiti þeim stuðning og fræðslu og hafi góða þekkingu á
sykursýkismeðferðinni (Callaghan og Williams 1994;
Moyer, 1994). Einnig að þegar sykursjúkir hefja insúlín-
meðferð er hlutverk þessara hjúkrunarfræðinga mjög
fjölþætt (Árún K. Sigurðardóttir, 1999). Fljúkrunarfræðingar
með sérmenntun í hjúkrun sykursjúkra eru ekki til á íslandi.
Lítið er vitað hvernig íslenskir hjúkrunarfræðingar upplifa
hlutverk sitt þegar einstaklingur er að hefja insúlínmeðferð
og um störf þeirra almennt í sambandi við sykursýki. Með
þessari rannsókn er leitast við að varpa Ijósi á þá þætti.
Þekking og upplifun hjúkrunarfræðinga á starfi sínu þegar
einstaklingur byrjar insúlínmeðferð getur sagt til um mikil-
vægar hliðar starfsins. Rannsóknin getur m.a. leitt í Ijós
hvernig hægt er að bæta þjónustuna og gera hana
áhrifaríkari, sjúklingi til hagsbóta.
Aðferðafræði rannsóknarinnar
Tilgangur rannsóknarinnar var að komast að raun um
hvernig hjúkrunarfræðingar, sem starfa við hjúkrun sykur-
sjúkra, upplifa hlutverk sitt við upphaf insúlínmeðferðar hjá
sykursjúkum með insúlínháða sykursýki. Lítið er vitað um
rannsóknarefnið og því var eigindleg rannsóknaraðferð
valin og byggt á fyrirbærafræði, en hún hentar vel við slíkar
aðstæður (Burns og Grove, 1997).
Forsenda fyrirbærafræðinnar er að trúa því að einstak-
lingurinn geti talað um og velt opinskátt fyrir sér tilveru
sinni og þeirri skynjun eða reynslu sem er jafnvel ekki í
huga hans dags daglega (Dickson, 1995; Swanson-
Kauffman og Schonwald, 1988). Af því má álykta að
hlutverk rannsakanda sé mikilvægt til að viðmælandinn nái
að greina hugsanir sínar og tilfinningar í viðtalinu. Flann
aðstoðar viðmælandann við að tala um skynjun sína og að
fá fram hvaða merkingu hann leggur í hana (Kvale, 1996;
74
Swanson-Kauffman og Schonwald, 1988). Rannsakand-
inn þarf að vera mjög næmur fyrir orðum og „merkjum"
viðmælandans og nota innsæi sitt í viðtalinu til að sam-
ræðurnar verði sem eðlilegastar og til að fá dýpri sýn á
viðfangsefnið (Burns og Grove, 1997; Kvale, 1996). Mikil-
vægt er að rannsakandinn sé opinn og næmur hlustandi
og sé ekki of bundinn af gömlum viðhorfum, því að það
getur haft áhrif á hvernig reynslu þátttakenda er lýst, hún
skýrð og greind (Jasper 1994).
Gagnagreiningarlíkön sem voru þróuð af sálfræðingum
hafa náð fótfestu og viðurkenningu meðal rannsakenda í
hjúkrun (Koch og Harrington, 1998). Colaizzi (1978) telur
gagnagreiningarlíkan sitt vera dregið af heimspekikenn-
ingum Heideggers. Greiningarlíkan Colaizzis (1978) var
notað til að greina gögnin í þemu. Það byggist á eftir-
farandi sjö þrepum: 1. Viðtölin eru lesin ítarlega til að fá
tilfinningu fyrir þeim. 2. Setningar og málsgreinar sem lýsa
upplifun þátttakenda af viðfangsefni eru fundnar. 3.
Merking mikilvægra atriða er greind, reynt er að greina
merkingu á bak við orðin. 4. Þemu hjá hverjum viðmæl-
anda eru fundin út frá hverjum viðmælenda út frá þrepi
þrjú. Þau eru síðan borin saman við viðtölin aftur til að
staðreyna réttmæti þeirra. Tekið er eftir misræmi sem
getur verið eðlilegt. 5. Niðurstöðurnar eru settar fram í
greinargóðri lýsingu á fyrirbærinu. 6. Mikilvægustu atriðin
úr viðtölunum er dregin saman og þemu greind. 7.
Greining viðtals er sýnd viðkomandi þátttakanda (Colaizzi,
1978), en það er almennt talið staðfesta réttmæti
gagnagreiningarinnar. Komið hefur fram gagnrýni á það að
sýna þátttakendum gagnagreiningu. Upp geta komið
siðfræðileg álitamál og einnig getur verið ómögulegt að ná
til viðmælenda aftur. Að mati Koch og Harrington (1998)
og Burnard (1995) snúast siðfræðilegu álitamálin um það
að viðmælendur geta átt erfitt með að þekkja það sem
þeir sögðu í viðtalinu. Burnard bendir á að viðmælendur
geti skoðað lýsingar sínar og hafi þá möguleika á að bæta
við þær. Rannsakandi tekur undir skoðun Burnards og
telur mikilvægt að viðmælendur hafi möguleika á að bæta
við og útskýra lýsingar sínar.
Úrtak
Úrtakið var tilgangsúrtak. Miðað var við að þeir hjúkrunar-
fræðingar sem rannsóknin næði til hefðu minnst tveggja
ára starfsreynslu á lyflækningadeild á stóru sjúkrahúsi í
Reykjavík. Níu hjúkrunarfræðingar uppfylltu skilyrðin og
tóku þeir allir þátt í rannsókninni. Starfsreynsla þátttak-
enda á lyflækningadeild var frá fjórum árum til tuttugu ára,
meðaltalið var 7,7 ár. Hjúkrunarfræðingarnir unnu á tveim-
ur almennum lyflækningadeildum, þar sem starfsemi ann-
arrar deildarinnar hefur snúist meira um meðferð á inn-
kirtlasjúkdómum en hinnar, og á göngudeild sykursjúkra.
Deildarstjórar þeirra þriggja deilda sem rannsókn fór fram
á aðstoðuðu við val viðmælenda.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 76. árg. 2000