Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Qupperneq 22

Margrét Jóhannsdóttir og Jón Sigurðsson,
svæfingarlæknir, að störfum.
báðar sömu leið og Friðrikka, bara nokkru seinna. Þær fóru
fyrst í starfsþjálfun og síðan í sama skóla, Statens institut.
Margrét útskrifaðist úr Hjúkrunarskóla íslands árið
1960 og ætlaði sér í framhaldsnám í barnahjúkrun til
Bandaríkjanna. Úr því varð þó ekki og á meðan hún var
enn í hjúkrunarnemastöðu á Landspítalanum árið 1959
kviknaði áhugi hennar á svæfingum. Valtýr Bjarnason,
svæfingarlæknir, og Katrín Gísladóttir, yfirhjúkrunarkona á
skurðgangi, sáu þarna efni í svæfingarhjúkrunarfræðing og
hvöttu hana til að fara utan til náms. Hún hafði heyrt að
það væri gott að vinna á skurðstofu og fyrir tilstilli Valtýs
fékk hún tækifæri til að vera í hálft ár á skurðdeild Land-
spítalans áður en hún fór til Svíþjóðar til náms.
Svæfingarhjúkrunarnám á íslandi
Á íslandi var fyrsta svæfingarnámið fyrir hjúkrunarfræðinga
sett upp á Landspítalanum árið 1968. Valgerður Jóns-
dóttir, Guðrún Margeirsdóttir og Svava Sveinbjörnsdóttir
voru fyrstu nemarnir. Þær hófu verklega þáttinn á að vinna
með læknum en þegar Margrét Jóhannsdóttir kom heim
að loknu námi, árið 1969, voru þær í nemaplássi fyrsta
árið hennar sem yfirhjúkrunarkonu. Þær útskrifuðust síðan
árið 1970 og við tók næsti hópur. Næstu árin var svo farið
af stað með nýjan hóp annað hvert ár. Á Landspítalanum
var fyrsti hópurinn við það að Ijúka námi þegar svæf-
ingarnám hófst á Borgarspítalanum. Fyrstu nemarnir þar
voru þær Ása Tryggvadóttir og Sigrún Sigurðardóttir.
Barist var fyrir því að bóklegt nám svæfingarhjúkrunar-
nemanna færi í Nýja hjúkrunarskólann. Það var þó ekki fyrr
en árið 1976 sem fyrsti hópurinn hefur þar bóklegt nám en
þá hafði hann lokið eins árs verknámi. Fram að því fór bók-
lega námið fram á spítölunum og það voru svæfingarlækn-
arnir sem sáu um kennsluna. Hún þótti oft og tíðum laus í
reipunum og ekki farið eftir ákveðinni kennsluáætlun. Bók-
lega námið var því tilviljanakennt þar til það fluttist til Nýja
hjúkrunarskólans. Skýringin er vafalítið sú að svæfingarlækn-
arnir voru fáir, stundum mikið að gera og áhuginn mismikill.
Þegar Nýja hjúkrunarskólanum var lokað árið 1990 fór
þar meðal annars fram svæfingarnám og lauk sá hópur
námi sínu frá Háskóla íslands það sama ár.
310
Það liðu síðan átta ár þar til næst var farið af stað með
svæfingarnám og fór það fram á vegum Endurmenntunar-
stofnunar Háskóia íslands. Því lauk vorið 2000 og enn er
óráðið hvert framhaldið verður á námi fyrir svæfingar-
hjúkrunarfræðinga framtíðarinnar á íslandi.
Starfið í byrjun
Þegar fyrsti svæfingarhjúkrunarfræðingurinn, Friðrikka
Sigurðardóttir, kom heim að námi loknu árið 1962 var hún
ráðin á skurðdeild á Landspítalanum. En þegar Margrét
Jóhannsdóttir kom heim sjö árum síðar var hún ráðin á
svæfingardeild sem þá var nýstofnuð á Landspítalanum.
Það sem Friðrikku fannst erfiðast þegar hún byrjaði að
vinna var að skipuleggja vinnuna og fá skilning á því að
þarna væri um nýja stétt að ræða. Skurðlæknarnir litu
gjarnan á hana sem svæfingarlækni - eins og Friðrikka
orðar það: „Þeir kröfðust eiginlega þess sama af mér og
Valtý Bjarnasyni svæfingarlækni. Ef hann var ekki við, þá
fannst þeim það allt í lagi, af því að ég var þarna. Það var
barningur að reyna að koma því á, að þetta væri önnur
vinna, að þetta væri viðbót eins og ég vildi hafa það. Þó að
ég væri að svæfa, þá vildi ég meira sjá um hjúkrunarlegu
hliðina. Þetta gekk nú svolítið erfiðlega, því að ég hafði ekki
tíma í þetta, fyrir það að ég sat allan daginn og svæfði."
Til að bjarga málum á St. Jósepsspítalanum í Hafnar-
firði fór Friðrikka að svæfa þar árið 1964. Hún setti fram
þær kröfur að fá „laryngoscope" og túpur en hvorugt var
til frekar en „Scoline" (succinylcholine). Fram að því voru
sjúklingar þar svæfðir djúpri etersvæfingu til að ná vöðva-
slökun og aldrei barkaþrætt. Þarna átti Friðrikka oft eftir að
leysa svæfingarlækninn af en síðar fastréð hún sig þar.
Margrét kom heim árið 1969 og hefur frá 1. ágúst það ár
verið yfirhjúkrunarkona á svæfingardeild Landspítalans. Starfs-
heitið hefur þó verið breytilegt eftir kjarasamningum hvers tíma
en Margrét hefur alltaf kallað sig - og kallar enn í dag -
yfirhjúkrunarkonu þó starfsheitið sé deildarstjóri á pappírum.
Hún tók strax stefnu á að hjúkra börnum eftir að hún
tók við svæfingardeildinni og fór, ásamt Guðrúnu Mar-
geirsdóttur, fljótlega að sinna krabbameinssjúkum börnum
og enn þann dag í dag sinnir hún þessum sjúklingahópi. í
byrjun fór hún með skjóðu upp á deild og svæfði börn
með hvítblæði með ketamín í vöðva. Seinna kom Jón
Sigurðsson, svæfingarlæknir, til sögunnar og sinntu þau
þessu saman í mörg ár. Oftast höfðu hjúkrunarfræðingar
barnadeildar samband við Margréti, hún síðan við Jón og
þau ræddu hvernig þau ætluðu að hafa þetta.
Fyrstu áratugina tók Margrét fullan þátt í klínískri vinnu
á deildinni ásamt því að stjórna henni. Smám saman dró
hún sig út úr stóru aðgerðunum en það var þó ekki fyrr en
árið 1994 sem hún hætti að taka vaktir.
Svæfingartækin
Tvær skurðstofur voru á Landspítaianum þegar Friðrikka
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001