Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Blaðsíða 66

Samtal æft í vinnusmiðjunni.
ákveðið ferli. Fyrst verður það að gefa sér tíma og hugsa
málin. Viðhorf og hugsun þurfa því að breytast áður en
fólk framkvæmir. Því miður er hjúkrun oft mjög fram-
kvæmdamiðuð. Ef einhver kæmi t.d. til mín og segði mér
að hann væri með sáran verk fengi hann lyf við því, síðan
myndi viðkomandi byrja að taka lyfin um leið og honum
væri sagt að gera það. Hann þyrfti ekki að hugsa um það.
Viðkomandi er með verk og vill að sér batni. Ég kem því
með tillögur og sá sem leitar til mín fer eftir þeim og þær
ráðleggingar gagnast honum því honum batnar, það eina
sem hann missir við það er verkurinn.
Þegar við ræðum hins vegar um reykingar finnst þeim
sem reykja það gott, þetta er fíkn, hefur í för með sér
þægindi og ánægju. Hjúkrunarfræðingum hefur ekki verið
sagt að reykingar séu jafnánægjulegar og vanabindandi og
þeim sem reykja finnst þær vera, þeir líta fremur á reyking-
arnar sem meinsemd sem fólk getur tekið pillu við og
þannig hætt að reykja samstundis. Svo þeir fara strax í það
að segja fólki hvernig það getur hætt að reykja og gleyma
því að þeir þurfa að ræða við fólk um hvernig það hugsar
um reykingar og hvernig það getur búið sig undir að hætta.
Líkanið um breytingar fer því af því stigi að viðkomandi er
ánægður með það sem hann er að gera, ánægður
reykingamaður, á stig umhugsunar þar sem hann ætlar ekki
að breyta hegðun sinni en veit um þau vandamál sem fylgja
henni, að undirbúningsstigi þar sem hann veltir fyrir sér
kostunum við breytingarnar og hvernig unnt er að búa sig
undir breytingar með þeim aðgerðum sem til þarf. Næsta
stig er aðgerðin sjálf, að hætta að reykja, og í sumum
tilfellum breytir viðkomandi aftur hugsun sinni og fer til baka,
byrjar aftur að reykja eða heldur áfram að vera hættur. Oft
hættir fólk tímabundið í hálft til eitt ár áður en það hættir
alveg. Margir gera áramótaheit sem endist í nokkrar vikur
og svo fara þeir aftur í gamla farið. Langflest reykingafólk
reykir annaðhvort eða ekki, það er mjög erfitt að reykja
stundum þar sem reykingar eru mjög vanabindandi.
Þegar ég skýri þetta út fyrir hjúkrunarfræðingum skilja
þeir hvað ég er að tala um, þeir eru ekki vanir að gera
eitthvað án þess að hugsa um það. Auðvitað vitum við að
það er gott fyrir okkur að borða hollan og góðan mat og
það er gott fyrir okkur að vera í líkamsrækt og við verðum
að hafa góðar ástæður til að fylgja ekki þeim góðu ráðum.
Ég kenni hjúkrunarfræðingum að menn framkvæma það
sem þeir hafa hugsað um og það að falla aftur í sama farið
er ekki það að viðkomandi hafi misheppnast heldur er það
hluti af breytingarferlinu, því hvernig menn hugsa. Það er því
mjög gagnlegt að horfa á allt breytingarferlið í heild sinni.
Ég reyni að segja hjúkrunarfræðingum að enginn gerir
eitthvað bara af því að honum er sagt að gera það. Og það
er enginn hagur fyrir reykingafólk að hætta bara þegar það
hefur ekki tíma til að velta hlutunum fyrir sér, það þarf að
hugsa málin og þarf stuðning en hjúkrunarfræðingurinn getur
verið með leiðbeiningar um hvernig hægt er að hætta. Þegar
ég sýni hjúkrunarfræðingum fram á að sú aðferð, sem þeir
hafa notað, er ekki gagnleg og hvernig þeim líður þegar þeim
tekst ekki að fá fólk til að hætta þá skilja þeir hvað ég er að
tala um. Fólk velur það sem það gerir, við getum ekki látið fólk
gera eitthvað sem það vill ekki. Engum hefur tekist að fá fólk
til að hætta að reykja ef það vill það ekki sjálft. Við erum ekki
svo öflugar, við getum ekki látið fólk gera eitthvað. Og það er
líka mikilvægt að gera sér grein fyrir því að tóbak er mjög
vanabindandi og löglegt efni sem veldur fíkn. Við verðum því
að gera okkur grein fyrir því að fólk hefur frjálst val. Ég kenni
hjúkrunarfræðingum því að verða talsmenn breytinga."
Jennifer átti til að byrja með að flytja fyrirlestur en
breytti honum með stuttum fyrirvara í vinnusmiðju þar sem
hún segir þær gagnlegri þar sem færri breyta hegðun sinni
með því að hlusta á fyrirlestra, fleiri breytast við það að
taka þátt í verklegum æfingum. „Ég reyni því að forðast
eins og ég get að flytja einungis fyrirlestur, reyni að láta
þátttakendur taka þátt í æfingum. Ég bið hjúkrunarfræð-
inga að spyrja fólk meira um hvers vegna það reyki,
spurninga eins og t.d.: Hefur þér alltaf líkað það? Hefurðu
oft reynt að hætta? Og svo að hlusta á það sem það segir.
Ég reyni að finna hvaða vandamál það hefur átt við að
glíma. Reyni að spyrja hvað það hefur þegar reynt. Og
reyni að benda á nýjar leiðir ef þær gömlu hafa misheppn-
ast. Ég reyni því að láta það sjálft um að framkvæma.
Þjálfun hjúkrunarfræðinganna er því byggð á svipuðum
aðferðum og þeirri samtalstækni sem þeir nota síðan við
skjólstæðinga sína sem byggist á því að fólk vinnur saman
að lausn vandans. Sem dæmi má nefna að margar van-
færar konur reykja jafnvel þó þær viti að það sé skaðlegt
fyrir fóstrið. Ég hef því lagt áherslu á það við þá sem ég
hef rætt við hvort hjúkrunarfræðingar geti komist að út af
hverju skjólstæðingar þeirra reykja og spurt hvað annað
fólk hafi sagt um reykingar á meðgöngu, hvað finnst þér
um það og segðu mér svo meira um reykingar þínar.
Hefurðu reykt lengi, hefurðu reynt að hætta að reykja?
Varstu að hugsa um að hætta áður en þú varðst ófrísk?
Þá vita hjúkrunarfræðingarnir hvað þeir eru að fást við.
354
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 5. tbl. 77. árg. 2001