Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Blaðsíða 33

Fræðslugrein: Páll Biering og Herdís Sveinsdóttir
KúMHUft Á i)ÍHKUÁ\AA{ OA stAr^SÁVlÆQjU
íslöirskYW kjukrwnAY’^v'Æðin^A
3. hluti: Streita og álag
í Tímariti hjúkrunarfræðinga hafa verið birtar 1. og 2. grein
um könnun sem Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga (Fíh) fól
Rannsóknastofu í hjúkrunarfræði við Fláskóla íslands að
vinna. Rannsóknin beindist að vinnuálagi og starfsánægju
íslenskra hjúkrunarfræðinga. í fyrstu greininni var gerð
grein fyrir úrtaki rannsóknarinnar, aðferð og hvernig
niðurstöður voru greindar. Jafnframt var þar sagt frá helstu
niðurstöðum sem snúa að vinnutíma, vinnuaðstæðum og
vinnustað (Páll og Herdís, 2000). í annarri greininni var
greint frá helstu niðurstöðum er lúta að stuðningi í starfi,
starfsánægju og möguleikum á að sinna starfinu (Páll og
Herdís, 2001). Hér fer á eftir þriðja greinin um rannsóknina
og fjallar hún um niðurstöður er varða streitu og álag í
starfi hjúkrunarfræðinga. í fjórðu og síðustu greininni, sem
áætlað er að birtist í næsta tölublaði, verður fjallað um
heilbrigðishegðan, almenna heilsu og líðan.
Streita og álag
Fjölmargar rannsóknir hafa verið gerðar á vinnuálagi hjúkr-
unarfræðinga. Þessar rannsóknir hafa sýnt að starfstengd
streita er meiri meðal hjúkrunarfræðinga og annarra
umönnunarstétta en á meðal fólks á almennum vinnu-
markaði (Tyler, Carroll og Cunningham, 1991; Wall, Bolden
og Borrill, 1977). Rannsóknir benda líka til þess að stjórn-
unarstíll hafi áhrif á þá streitu sem hjúkrunarfræðingar finna
fyrir í starfi og að aukin streita og vinnuálag dragi úr gæð-
um hjúkrunar (Gowell og Boverie, 1992; Spence-
Laschinger, Wong, McMabon og Kaufman, 1999). Þar að
auki benda rannsóknir til að aukið vinnuálag og starfs-
tengd streita auki starfsmannaveltu og valdi því að
hjúkrunarfræðingar sæki í önnur störf (Shader, Broome,
Broome, West og Nash, 2001). Það er því mikilvægt fyrir
bæði stjórnendur sjúkrastofnana og hagsmunasamtök
hjúkrunarfræðinga að reyna að fá sem gleggsta mynd af
vinnutengdri streitu hjúkrunarfræðinga og hvaða þættir
það eru í vinnuumhverfi þeirra sem valda mestu álagi.
Streituvaldar í vinnu
Spurningalistinn Streituvaldar í vinnu var upphaflega sam-
inn af Wynne, Clarkin og McNieve (1993) og þýddur og
staðfærður af sérfræðingahópnum sem undirbjó rannsókn-
ina (Páll og Herdís, 2000). í listanum er spurt að því hversu
oft 27 atriði valdi streitu í vinnu og eru svarmöguleikar
aldrei, sjaldan, stundum, oft og alltaf. Of mikil vinna var það
atriði sem reyndist valda mestri streitu. Þannig sögðu
tæplega 2/5 þátttakenda (38,8%) að of mikil vinna ylli sér
oft eða alltaf streitu í vinnu samanborið við tæpan fimmtung
(18,9%) sem sagði að of mikil vinna ylli sér sjaldan eða
aldrei streitu í vinnu. Næstmestri streitu í vinnu ollu ónóg
boðskipti og ráðgjöf en 16,9% þátttakenda sögðu þann
þátt oft eða alltaf valda sér streitu og 44,7% að hann ylli sér
stundum streitu. Önnur atriði, sem hjúkrunarfræðingar
segja að valdi talsverðri streitu, voru þau að eiga erfitt með
að gleyma vinnunni þegar heim er komið og að hafa litla
stjórn á umhverfi sínu. Atriði, sem reyndust valda minnstri
streitu, voru einhæf og endurtekin störf og sambúð með
maka sem vinnur líka að starfsframa.
Þátta- og innihaldsgreining á spurningalistanum
„Streituvaldar í vinnu" leiddi í Ijós 6 undirþætti (tafla 1).
Tafla 1. Meðalgildi við spurningalistanum Streitu-
valdar í vinnu og undirþáttum hans
Hversu oft valda eftirtaldir þættir þér streitu í vinnu? Meðal- gjidi* Staðal- frávik Fjöldi svara (X
Streituvaldar í vinnu, allur spurningalistinn (27 sp.**) 2,23 0,45 191 0,88
Öryggi og aðbúnaður (2 sp.) 2,33 0,84 198
Samstarf og samstarfs- erfiðleikar (7 sp.) 2,31 0,60 200 0,80
Samskipti við stjórnendur og yfirbyggingu (5 sp.) 2,23 0,45 191 0,75
Samskipti við sjúklinga og aðstandendur (2 sp.) 2,04 0,68 195
Tilbreytingarleysi og einhæfni (2 sp.) 1,99 0,81 193
Óöryggi í starfi (2 sp.) 1,98 0,62 192
* Hærra gildi gefur til kynna meiri streitu.
** Sp. stendur fyrir spurningar. Þannig er t.d. undirþátturinn öryggi og
aðbúnaður samsettur úr tveim spurningum af heildarlistanum.
321
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001