Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Blaðsíða 23

kom til starfa. Svæfingarvélarnar voru komnar og einhvern
tíma á árunum 1962-1964 kom ein öndunarvél (ventilator).
Hún var einföld og svolítið hættuleg því erfitt var að stilla
hana þannig að hún ofandaði ekki fyrir sjúklinginn. „Annars
voru bara svæfingarvélar sem þá voru á Landspítalanum,
amerískar vélar sem hétu Ohio, klunnalegar og fyrirferðar-
miklar. Svo blóðþrýstingsmælir og talinn púls. Erfiðast var
að hafa ekki „ventilatorinn“ því maður þurfti svo margt að
gera. Til þess að bjarga því sem bjargað varð þá var
maður með langa slöngu sem var tengd við vélina og
„balloninn" við endann á henni til þess að getað „ventiler-
að“. „Balloninn" var hafður undir hendinni og „ventilerað"
þannig á meðan maður þurfti að nota báðar hendur.
Svona var þetta nú dálítið furðulegt margt, en smátt og
smátt urðu spítalarnir betur tækjum búnir. Það var samt
verið að svæfa úti um allt á þessum árum, án þess að
nauðsynlegustu tæki væru til staðar," segir Friðrikka.
Margrét lýsir tækjakostinum svona:
„Þegar maður fer að tala um tækjakostinn þá fer
maður alltaf á flug. Það voru ekki nema 2 eða 3 Manleyjar
á stærstu stofunum. Manley var breskur „ventilator" sem
var ofan á vélunum. Hann tengdist við gösin í svæfingar-
vélinni sem var pumpað inn í sjúklinginn með lóðum sem
voru ofan á vélinni. Lóðin voru flutt til eftir því hversu erfitt
var að „ventilera" sjúklinginn. Manleyinn vorum við með
alveg fram undir seinni hluta áttunda áratugarins. Þá
smám saman kemur frá Dameca, MCM 801. Þetta var
ekkert annað en 3ja og 4ða höndin. Þar sem ekki var
„ventilator" þurfti að „handventilera'1.
Hallærisástand gat skapast
Skolið var pínulítið herbergi með óhagkvæmum skápum
og Margrét segir fólk ekki geta ímyndað sér hvernig þetta
var en af þessu öllu á hún myndir.
Fram til 1985 voru allar slöngur þvegnar. Þær voru lagð-
ar í „hibitan", skolaðar í stórum vaski við hliðina og hengdar
upp eftir að búið var að hrista vel vatnið úr þeim. Notaðar
voru svartar harmonikkuslöngur þar til fyrir nokkrum árum.
Allt þurfti að passa og að ekkert vantaði. Stundum gat
skapast hallærisástand því fyrst þurfti að senda pöntun á
skrifstofu Ríkisspítala og bíða eftir að hún væri samþykkt.
Því næst var sent afrit til Innkaupastofnunar. Að lokum
þurfti að fá vörurnar tollafgreiddar og afgreiddar til deildar-
innar. „Það var enginn aðili sem hægt var að rövla í. Einu
sinni kom fyrir að það var beðið eftir vörum sem aldrei
ætluðu að koma, svo kom í Ijós að beiðnin var alltaf á
skrifstofunum og því gerðist ekki neitt. Þetta var rosalega
þungt allt í vöfum. Svo var maður að rembast við að reyna
að skipuleggja," segir Margrét.
Eitt af því sem Friðrikka fór fram á að fá, áður en hún
fór á St. Jósepsspítalann að leysa af, voru nálar. „Þá voru
margnota stálnálar fyrirrennarar „venflow" æðaleggjanna,
Olafssonsnálar. Þær voru með margnota ventli eins og
æðaleggir í dag. Það þurfti að skipta um himnur í þeim
svo að þær virkuðu. Það var gúmmíhimna í tappanum
sem slitnaði við sótthreinsun (suðu),“ segir Friðrikka.
Og Margrét bætir við: „Það hafa verið nokkrar kynslóðir
af æðaleggjum. í byrjun stálnálar sem voru einnota, síðan
fara að koma einnota æðaleggir eins og notaðir eru í dag.
Þá var t.d. alltaf gert „cutdown" hjá börnum og var reyndar
gert í mörg ár. Það breyttist þegar plastholæðaleggirnir
komu. Við vorum alltaf að spara og notuðum I styttri svæf-
ingum stálnálar, eins og úti á kvennadeild t.d. við „abration".
Svo verður þróunin sú að við förum að setja æðaleggi í alla.
Kröfurnar verða þær að sjúklingarnir liggja með æðaleggi.
Það er ekki langt síðan við fórum að flytja sjúklinga yfir á
vöknun og gjörgæslu með súrefni. Það eru bara örfá ár.“
Það kemur fljótt fram í spjalli okkar við Margréti að hún
hefur frá því snemma á sínum ferli hugað að varðveislu og
geymslu tækja og tóla sem um svæfingardeildina hafa farið.
Hún á mikið af myndum af öllum þessum hlutum nema
kannski frá því fyrst. Þar vantar inn í myndir t.d. af
Heidbrinkvélinni og Agavél. Sumt af þeim hlutum, sem hún
tók frá og sent var upp á Tunguháls, var hent þaðan. Annað
hefur tekist að varðveita og sumt er á Nesstofu. Veturinn
1999-2000 var hún að taka til hliðar, mynda, pakka, flokka
og senda ýmsa gamla og úrelta muni til varðveislu.
Svona var svæft
„Venjulega var svæft á þann hátt að innleitt var með
Margrét hefur gætt þess að varðveitt séu sýnishorn af
tækjum fortíðarinnar svo hægt sé að gera sögunni góð
skil þegar þar að kemur.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001
311