Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.2016, Blaðsíða 39

Helgarblað 19.–22. ágúst 2016 Menning 35
Einfarar og áhersla á nærum-
hverfið
Er hægt að tala um að það séu ein-
hver sameiginleg einkenni á listsköp-
un sjálflærðra listamanna víðs vegar
um heim?
„Sjálflærðir listamenn eru tengdir
umhverfi sínu, átthaganum, þeir
búa yfirleitt til einföld verk – sérstak-
lega þeir sem eru hreinir „naívistar“.
Verk þeirra eru persónulýsingar, sýn
á umhverfi, sögu, goðsagnir og ævin-
týri, landið, miðin og fólkið í sveitinni.
Sjónvarpsáhorf og notkun samfé-
lagsmiðla opnar glugga út í heim
fyrir þetta fólk. Það hrífst kannski
af rokkstjörnum og öðru frægðar-
fólki og samsamar sig því en nær
ekki fyrirmyndinni, sem betur fer, því
skekkjurnar eru ígildi stökkbreyting-
anna sem nærir snilldina!“ segir Níels.
„Lærðir listamenn fylgjast betur
með því sem er að gerast, nota netið,
fara á sýningar, kaupa bækur, leita
uppi hluti og ferðast til útlanda. Þeir
eru því í nánari tengslum við helstu
hræringar. Þeir mynda hópa og eiga
í fræðandi samskiptum. Sjálflærð-
ir listamenn eru yfirleitt einir, stofna
aldrei félög eða gallerí. Þeir hafa því
litlar fregnir hver af öðrum nema eitt-
hvað sérstakt komi til,“ segir hann.
„Annað sameiginlegt einkenni
sjálflærðra listamanna er að þeir
kunna ekki „anatómíu,“ hafa ekki lært
að teikna beinagrind og ekki kannað
hvernig vöðvar virka, handleggir og
útlimir verða því ýmist í styttra eða
lengra lagi.“ Blaðamanni verður með-
al annars hugsað til barnslegra tré-
karla Björns Líndal Guðmundssonar
og málverka Gígju Thoroddsen sem
eru sýnd í safninu í sumar.
„Í alþýðulist hér ber meira á
léttleika en erlendis. Íslendingar eru
kímnir og nota bjarta liti, þeir forð-
ast drunga, nema það fólk sem vinn-
ur sig út úr erfiðleikum í sjálfskipaðri
listmeðferð.“
Oft meira spennandi en list
lærðra
„Alþýðulistin er yfirleitt sjálfsprottin
og iðkendur hennar leita því ekki
að áhrifum eða fyrirmyndum eins
og aðrir myndlistarmenn, þeir eru
ekki í neinni samkeppni um að vekja
athygli eða hrella fólk til að komast í
sviðsljósið. Verk sjálflærðra eru því
meira spennandi og snerta mann
dýpra oft á tíðum,“ segir Níels, þegar
hann er spurður hvort alþýðulista-
menn geti jafnvel tekið skólalærðum
listamönnum fram.
„Þótt það sé margt stórkostlegt gert
í nútímamyndlist bæði hér heima og
erlendis er mikið af þeirri list sem er
hampað í bæði söfnum og gallerí-
um og keypt dýrum dómum drasl,
og stjórnast af skipulagðri spákaup-
mennsku. Ég held að margir listunn-
endur átti sig á þessu núna, á netinu
eru upptökur af góðum fyrirlesurum
sem sýna með dæmum hvað mörgu í
nútímalist skortir hugkvæmni, glæsi-
brag og reisn, eða nána snertingu við
þjóðlífið. En ég held að meginkjarni
íslenskrar alþýðulistar standist tím-
ans tönn því hann er sammannlegur, í
takti við sálarlíf viðkomandi höfunda.
Þetta sannast til dæmis í verkum Sölva
Helgasonar.“
Útsaumur, trékarlar og Kíko
Korriró
Á hverju sumri eru settar upp nýjar
sýningar í sölum Safnasafnsins og í
ár er boðið upp á þverskurð af safn-
eigninni auk nýrra verka. Í aðalsýn-
ingarrýminu í ár eru trékarlar Björns
Líndal Guðmundssonar frá Laufási
í Víðidal en í kringum þá er verkum
ýmissa þekktari listamanna raðað,
svo sem Dieters Roth, Birgis Andrés-
sonar og Hildar Hákonardóttur til að
nefna einhverja. „Það má líta á þetta
sem samþykki lærðra listamanna við
þátttöku þeirra sem hafa ekki gengið
í skóla. Þetta er ákveðinn stuðningur
í báðar áttir.“
Í öðru rými er sýnt úr svokallaðri
Kíko Korriró-stofu, Þórðar Valdimars-
sonar myndlistarmanns. „Á yngri
árum nam Þórður alþjóðastjórnmál
við Kaliforníuháskóla í Los Angel-
es. Þórður sótti í frægðina, var með
fréttamannapassa frá dagblaðinu
Tímanum og átti innangengt í kvik-
myndaver í Hollywood þar sem hann
kynntist frægum kvikmyndastjörn-
um. Eftir heimkomu frá langvinnu
námi erlendis, og vonbrigði með við-
brögð ráðamanna við skrifum sínum
í þágu helsta atvinnuvegs þjóðarinn-
ar, dró hann í hlé og sinnti list sinni
eingöngu. Hann hafði lítinn áhuga
á að sýna en hélt áfram að skapa,
fyllti margar stórar möppur og hvern
pappakassann eftir annan. Svo þegar
hann féll frá 2002 voru um 120–130
þúsund verk sem biðu þess að fjallað
yrði um þau,“ segir Níels.
„Á efri hæðinni drögum við fram
útsaumsverk í eigu safnsins, verk
sem við álítum að eigi betra skilið
en að vera einungis litið á sem hag-
nýta hluti. Við teljum að þegar út-
saumsverk missir hlutverk sitt öðlist
það nýtt gildi og eigi erindi við skap-
andi myndlist. Til að leggja áherslu á
þetta buðum við ungum listamanni,
Loja Höskuldssyni, að sýna verk sín á
móti 36 óþekktum konum. Jafnframt
gáfum við út aðra bók, sem fjallar um
sýningu kvennanna, og er henni fylgt
úr hlaði með ítarlegum inngangi,
greiningu á saumgerðum, efni og
garni, og ljósmyndum af vettvangi.
Þá buðum við Huldu Hákon að
sýna, en hún fjallar í verkum sínum
hér um efni sem stendur alla jafna
ekki til boða í sýningarsölum lands-
ins, og tengist sjónum á margvíslegan
hátt. En þar sem sýnt er í tíu rýmum,
auk bókastofu og anddyris, þá er erfitt
að telja allt upp sem gleður augað.“
Ónýt listasaga
Auk sýningarstarfsemi hafa verið
gefnar út Sýnisbækur safneignar sem
Níels segir að sé meðal annars ætl-
að að leiðrétta Íslenska listasögu sem
Ólafur Kvaran ritstýrði.
„Hann leit algerlega framhjá þeirri
staðreynd að listasaga þjóðarinnar
hófst með landnámi. Þetta viðhorf
ritstjórans er fáránlegt og útgáfan að
mestu ónýt því margir viðurkenndir
og vandaðir fræðimenn hafa sýnt fram
á að myndlistarlífið var með miklum
blóma í landinu fram eftir öldum, svo
sem Kristján Eldjárn, Selma Jónsdótt-
ir, Elsa E. Guðjónsson, Þóra Sigurðar-
dóttir, Hörður Ágústsson og Guðbjörg
Kristjánsdóttir. Þá vantar í Íslenska
listasögu marga af bestu og fram-
sæknustu listamönnum síðari tíma,
hugmyndasmiði og forystufólk í lista-
lífi landsins.“
Safnasafnið er opið daglega til 4.
september frá klukkan 10 til 17, en eftir
það munu Magnhildur og Níels taka á
móti hópum uns veður versna. „Það
er afar gefandi að standa í anddyrinu
og taka á móti fólki sem nær svo góðu
sambandi við arfleifð sína og er ófeim-
ið við að tjá sig um hana. Erlendir
gestir skilja ekki hvernig á því stendur
að listasafn í sveit á Íslandi skuli hafa
náð þeim árangri að komast í hóp sex
stærstu og frægustu alþýðulistasafna,
og halda að ómældu opinberu fé sé
varið til rekstrar og verk efna, sem er
ekki raunin. En það er efni í annað og
mun alvarlegra viðtal.“ n
Eyravegi 23, Selfossi - S: 555 1314 - ha@hannyrdabudin.is
Hannyrðab
udin.isNý hei
masíða
Ótrúlegtúrval!
„Þótt það sé margt
stórkostlegt gert
í nútímamyndlist bæði
hér heima og erlendis er
mikið af þeirri list sem
er hampað í bæði söfn-
um og galleríum og keypt
dýrum dómum drasl, og
stjórnast af skipulagðri
spákaupmennsku.
Laumulistamaður Þórður Magnússon, eða Kíko Korriró, skapaði um 130 þúsund verk sem
hafa varðveist en hann sýndi sárasjaldan á meðan hann lifði. Hér má sjá hluta verkanna.
Mynd MagnhiLdur SigurðardÓttir
„Í alþýðulist hér ber meira á léttleika
en erlendis. Íslendingar eru kímnir
og nota bjarta liti.
Sposkir trékarlar
Í kringum tréfígúrur Björns Líndal Guðmunds-
sonar frá Laufási í Víðidal hefur verkum ýmissa
þekktari listamanna verið raðað. Mynd MagnhiLdur
SigurðardÓttir