Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.2016, Qupperneq 13

Vikublað 1.–3. nóvember 2016 Fréttir 13
konur sem hlotið hafa
langtímadóma, sum-
ar fyrir hrottalega glæpi
á borð við morð og lík-
amsárásir. Á tímabili
deildi Sandra klefa með
ungri konu sem drap yf-
irmann sinn, skar líkið
í búta og kveikti í. Fyrir
þann verknað, sem hún
framdi ásamt kærasta
sínum, hlaut hún 17 ára
dóm. Fangelsið rukk-
ar fanga um leigu fyr-
ir vistina, 30 dollara á
mánuði, og þá þurfa
fangarnir að greiða
aukalega ef þeir vilja
auka nærföt eða undir-
föt til að klæðast undir
fangabúningnum. All-
ar nauðsynjavörur á
borð við sápu og tann-
krem þurfa fangarnir
að greiða sjálfir dýru
verði.
Minna er um eit-
urlyfjaneyslu en gengur og
gerist almennt í fangelsum enda
eftirlitið gífurlegt. Reglulega eru
gerðar rassíur þar sem klefum er
snúið við og leitað á öllum föngum.
Sömuleiðis er föngum gert að ber-
hátta sig eftir hverja heimsókn sem
þeir fá og leitað á líkömum þeirra;
niðurlægingin er mikil.
Aðspurð um lífið innan veggja
fangelsisins segir Sandra það vera
lítilfjörlegt og lýsir því þannig að
hún þurfi sífellt að vera á verði.
„Lífið er frekar tilgangslaust.
Við erum vaktar klukkan 4.30 til að
borða morgunmat. Svo höfum við
ekkert að gera til 9.00 þegar kveikt
er á símanum og sjónvarpinu. Ég
fer í skóla á virkum dögum frá 11.00
til 14.00 og geri lítið eftir það nema
ef konan sem að ég hjálpa þurfi eitt-
hvað. Dagarnir eru langir og erfið-
ir. Það er svo mikið af konum hérna
sem eru geðbilaðar og láta mig
aldrei í friði. Ég þarf að passa mig
á að leyfa þeim ekki að koma mér
í vandræði. Það er mjög mikið um
kúgun á milli fanga og það eru alltaf
nokkrar sem „ráða“ öllu. Ég reyni að
halda mig frá öllum.“
Hún segir réttindi fanganna oft
hlunnfarin. „Þú ert bara númer
hérna og ekkert annað. Það er öll-
um sama um okkur og við fáum
engu ráðið. Fangar verða að berjast
fyrir sínum rétti til læknisaðstoð-
ar og yfir leitt bara öllu. Okkur er
úthlutað því sem við nauðsynlega
þurfum á að halda eins og mat og
fatnaði. Annað fáum við ekki.“
Sandra kveðst hafa verið undir
það búin að þurfa að sitja af sér dóm
en hana grunaði þó aldrei að hún
myndi verða lokuð inni þar til hún
væri komin á sjötugsaldur. Áfallið
var ólýsanlegt þegar dómurinn var
kveðinn upp.
„Ég brotnaði algjörlega niður. Ég
er nokkuð viss um að ég fékk tauga-
áfall. Ég var sett í einangrun af því
að þeir voru svo hræddir um að ég
myndi reyna að fremja sjálfsmorð.
Það var ömurlegt að vera í ein-
angrun. Ég var ein í klefa í tíu daga,
allsber, bara í pappírskjól og með
pappírsteppi til að breiða yfir mig.
Það sat manneskja og góndi á mig
allan sólarhringinn til að passa upp
á að ég gerði ekkert af mér.“
Allir hafa rétt á sinni skoðun
Dómstóll götunnar getur verið af-
skaplega harður. Einhverjir kynnu
að koma með frasann „Don't do
the crime if you can't do the time.“
Finnst þér óréttlátt að þú þurfir yfir-
höfuð að afplána refsingu – burtséð
frá hversu langur dómurinn er?
„Nei, alls ekki. Ég braut af mér og
á skilið að afplána refsingu.“
Ef einhver myndi segja við þig að
þú hafir sjálf komið þér í þessar að-
stæður og getir þar af leiðandi sjálfri
þér um kennt – hverju myndir þú þá
svara?
„Sú manneskja hefur rétt á sinni
skoðun og ég virði það en mann-
eskjan hefur aldrei verið í mínum
sporum og veit ekkert hvernig mín-
ar kringumstæður voru.“
Erfitt að horfa upp á barsmíðar
Sandra segir margt vera keim-
líkt með lífinu í fangelsinu og því
sem fólk kannast við að hafa séð í
bandarískum kvikmyndum, eða í
sjónvarpsþáttunum Orange is the
new black.
„Við erum ekki barðar á hverj-
um degi en það kemur fyrir. Það
er mikið um að verðirnir komi með
eiturlyf inn fyrir fanga. Það er alltaf
mjög mikið drama og rifrildi milli
fanga. Það er líka mjög mikið um
að fangar steli hver frá öðrum og þá
verður slagur og allt verður vitlaust.“
Hún segir flesta fangaverðina
ekki hika við að misnota vald sitt,
en sumir séu þó vinsamlegir í
framkomu.
„Þeir læsa okkur oft inni í klef-
unum okkar á daginn þegar að við
eigum að vera frammi í sameigin-
legu stofunni. Þeir læsa okkur inni
að ástæðulausu og segjast ekki vilja
horfa á okkur. Annars eru flestir
verðirnir góðir við mig af því að ég
sýni þeim virðingu og geri ekkert
af mér til að gera þá reiða. Margir
verðir lemja sumar konurnar þegar
þær gera eitthvað sem reitir þá til
reiði. Það finnst mér erfitt að horfa
upp á.“
Hún segir misbeitingu varðanna
meðal annars lýsa sér í því að neita
föngunum um að fara inn í klefa að
sofa á kvöldin og láta þá í staðinn
hanga frammi á ganginum fram á
nótt. Eins neiti þeir föngum um lyf.
„Við verðum að vera virkilega
lasnar til að fá að sjá lækni og það
tekur yfirleitt um viku að komast
til læknis, það er að segja ef þeir
trúa því að maður sé veikur. Mjög
oft vilja verðirnir ekki kalla á hjálp
þegar fangi þarf virkilega á hjálp
að halda,“ segir hún og nefnir tvö
persónuleg dæmi. „Ég fékk einu
sinni sykurfall og missti meðvit-
und. Þá reyndu verðirnir að troða
mat upp í mig í staðinn fyrir að kalla
á hjálp. Annar fangi kallaði loks
á hjálp fyrir mig. Núna er ég búin
að vera með tannpínu í meira en
sex mánuði og læknirinn neitar að
senda mig til tannlæknis. Hann seg-
ir að hann „megi ekki vera að svo-
leiðis rugli.“
Sandra deilir pínulitlum klefa
með öðrum fanga. Þar er koja, tvö
lítil skrifborð og tveir litlir kollar.
„Við megum ekkert hengja upp hjá
okkur. Við gerum það samt og tök-
um séns á að allt sé tekið niður og
því hent. Eins og er þá er ég með
margar myndir af syni mínum og
myndir sem að hann hefur teiknað
handa mér. Ég er með neðri koju og
lími myndirnar
undir efri kojuna svo að ég sjái hann
Rylan minn um leið og ég vakna.“
Fær sendan matarpakka
Hún segir matinn í fangelsinu vera
misgóðan og af skornum skammti.
Eftir að ný kona tók við eldhús-
inu skánaði maturinn heilmikið
að sögn Söndru og hætti að verða
„ógeðs legur“ eins og hún orðar það.
„Við fáum ekki nóg að borða, við
fáum aldrei nóg á diskinn og það má
aldrei fara aftur í röðina. Sem bet-
ur fer sendir mamma
mér pening svo að ég
geti keypt meiri mat.
Þann mat get ég pant-
að vikulega. Frænka
mín á Íslandi hefur
líka sent mér matar-
pakka sem hún pant-
aði á netinu. Það var
æðislegt.“
Sandra segir úti-
vistartímann í fang-
elsinu sömuleiðis
afar takmarkaðan og
þar er engin líkams-
ræktaraðstaða. „Við
fáum að fara út á körfu-
boltavöll og ganga um eða
bara sitja og spjalla í 30
mínútur, tvisvar til þrisvar
í viku. Við eigum samt
engan körfubolta.“
Þunglyndi og kvíði
Lífið innan múranna er
að sögn Söndru Sigrúnar
ansi tilgangslaust. „Dags-
daglega líður mér yfirleitt
mjög illa. Ég er bæði þung-
lynd og með ofsakvíða sem
ég tek meðul við en þau
virka misvel. Til dæmis, ef
mamma svarar ekki í sím-
ann þá fer ég í algjört panik. Heilinn
fer á hundrað með alls konar hugs-
anir, eins og að þau hafi lent í slysi
eða að eitthvað hrikalegt hafi kom-
ið fyrir þau.
Ég bara get ekki hætt að hugsa
þannig. Oft er ég alveg að fara á
taugum þegar að mamma loksins
svarar. Mamma þarf náttúrlega að
vinna og annað þannig að hún get-
ur ekki alltaf svarað símanum. Það
er mjög erfitt að vera svona.“
Tilhugsunin um að þurfa að sitja
inni næstu áratugina vekur upp hjá
henni kvíða og ótta.
„Ég hef lofað mömmu að gera
enga vitleysu. En ef ég þarf að vera
hérna allan þennan tíma þá er ég
ekki viss um að ég geti haldið það
loforð.“
Aðspurð hvað henni finnist
erfiðast við að vera innilokuð í fang-
elsi stendur ekki á svari hjá Söndru.
Það er að vera fjarri syni sínum og
fjölskyldunni. Rylan er fimm ára og
fær aðeins að hitta móður sína einu
sinni í mánuði.
„Það er það erfiðasta sem ég hef
nokkru sinni upplifað. Hann er það
besta sem ég á í lífinu.“
Sandra kveðst þrátt fyrir allt vera
nokkuð vongóð um að mál hennar
verði tekið upp aftur. Hún bindur
vonir við að allar hliðar málsins
verði skoðaðar og nýr úrskurður
kveðinn upp í kjölfarið. Og hún veit
af stuðningi og velvild fólksins sem
stendur henni næst.
„Ég er svo þakklát foreldrum
mínum fyrir að gera þetta fyrir mig.
Og ég er svo þakklát fyrir alla hjálp
sem fólk veitir.“
Sandra hugsar oft heim til Ís-
lands. Þar dvaldi hún árlega sem
barn. Nú dreymir hana um að láta
gott af sér leiða. Nýta reynsluna. En
til þess að það rætist þurfa yfirvöld
að milda refsingu hennar.
Hvað langar þig að gera ef þú
losnar?
„Mig langar að fara í nám og
verða ráðgjafi. Vonandi getur mín
reynsla hjálpað einhverjum öðrum
að lenda ekki í því sama.“
Frá Íslandi á Sandra óteljandi
góðar minningar: eins og vera hjá
ömmu sinni og frænku, fara út á
róló að leika sér og fara upp í sveit
til frænku sinnar, en þaðan á Sandra
margar skemmtilegar minningar
um reiðtúra og nýborin lömb.
„Uppáhaldsmaturinn minn er
soðin ýsa með kartöflum, og svo
jólamaturinn, hamborgarhryggur
og meðlæti. Svo finnst mer grænu
frostpinnarnir algjört æði, já og
bland í poka! Allur íslenskur matur
er svo góður og amma mín og
frænka kunna sko að elda,“ segir
hún.
„Ég hef alltaf litið á mig sem Ís-
lending og er svo hreykin af því að
vera íslensk. Mig hefur alltaf langað
að búa á Íslandi og hef oft og mörg-
um sinnum grátbeðið mömmu að
flytja með mig til Íslands.“ n
Laugavegur 24
Sími 555 7333
publichouse@publichouse.is
publichouse.is
BENTO BOX
11.30–14.00 virka daga / LUNCH
11.30–15.00 um helgar / BRUNCH
1.990 kr.
„Það er
mjög
mikið um
kúgun á milli
fanga og það
eru alltaf nokkrar
sem „ráða“ öllu
Framhald á næstu síðu 
Fjölskyldan
Þessi mynd
var tekin af
fjölskyldunni í
nýlegri heim-
sókn til Söndru.