Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.2016, Blaðsíða 32

Vikublað 15.–17. nóvember 201624 Menning
Þ
að er óhætt að segja að þrí-
leikur Jon Fosse, sem sam-
anstendur af Andvöku,
Draumum Ólafs og Kvöldsyfju
sé sérstæður yndislestur af
þeim toga sem maður fær ekki upp í
hendurnar á hverjum degi. Allar bera
bækurnar undirtitilinn Frásögn og
er það með réttu, enda stíll höfundar
þannig á mörkum þess forms að vera
skáldsaga, eins og hún er svona al-
mennt skilgreind.
Auðvitað hafa verið gerðar ótal til-
raunir með formið þannig að „ raddir“
hefjast og hníga í framvindu einhvers
konar frásagnar sögumanns af at-
burðum og persónum. En tilraunin
sem gerð er í þessu verki, sem mun
hafa skilað höfundinum Bókmennta-
verðlaunum Norðurlandaráðs í fyrra,
sýnir fram á svo óyggjandi vald höf-
undar á því „frásöguformi“ sem hann
velur sér til að segja sögu Öldu/Ásu
og Ása/Ólafs að það verður eiginlega
að skilgreina aðferðina sem einhvers
konar Fosse-íska ljóðrænu sem erfitt
sé að líkja eftir.
Jon Fosse er höfundur fjölda leik-
verka, raunar norskt leikritaskáld sem
hefur verið sett upp um víða veröld
og ef líkja má frásögu fyrsta hlutans
við eitthvað þá er það einmitt leiktexti
þar sem „það sem lesandinn upplifir“
er það sem persónurnar segja eða
hugsa, með örlitlum viðbótum sem
skapa hinn sérkennilega ljóðræna stíl,
uppfullan af taktvissum endurtekn-
ingum sem skapa takt og hraða
í textann sem gera hann sérlega
áhugaverðan til flutnings. Hvort
þessi ljóðræni texti truflar les-
andann verður hver að eiga við
sig en á einhvern hátt rígheld-
ur hann í mann svo maður líð-
ur áfram, tætir hann í sig og nýt-
ur smáatriða í botn þannig að á
stundum er eins og maður sé að
fara í gegnum ægilega spennu-
sögu fulla af „hengiflugs-brell-
um“.
Verkið í heild spannar manns-
aldur og segir frá ástum og örlög-
um fátæks fólks, ef til vill fyrir
rúmum hundrað árum, kannski
tvö hundruð, en örlög hinna fá-
tæku hafa ekki breyst svo mjög að það
standi manni fyrir hugskotssjónum
hvenær hún eigi sér eiginlegan stað.
Það er nefnilega tímaleysi sem að-
ferð höfundar miðlar sem skilar sér í
ógleymanlegri ferð um vitundir þar
sem hver síða geymir á einhvern hátt
eitthvað óvænt. Ekki að söguþráður-
inn sé fullur af U-beygjum eða óvænt-
um snúningum í raun, þegar upp er
staðið, heldur er það stíll höfundar
sem felur í sér að maður staldrar
aldrei við og reynir einhvern veginn
að ímynda sér hvað gerist næst, eða
að einhvers konar lyklar séu sett-
ir fram sem feli í sér að mann renni í
grun hvað muni gerast næst. Þannig
er lestur bókarinnar einhvers konar
reynsla, uppfull af „núi“ frekar en að
það sé verið að miðla einfaldri sögu-
línu eða frásagan feli í sér niðurstöðu
um hvernig persónur breyttu eða
hefðu getað breytt, hvernig þær hefðu
getað forðast örlög sín og hvernig
einhvers konar bölvun hefði getað
verið aflétt.
Verkið hverfist um persónur sem
eru fullar af ást, samkennd og ör-
væntingu sem maður upplifir „beint
í æð“ en á einhvern hátt er hægt að
halda því fram að það sé sjaldgæfur
eiginleiki „stóru skáldsagnanna“ nú
til dags. Þríleikurinn er þannig í sínu
epíska formi stórvirki þótt hann telji í
raun rétt um 230–240 síður allt í allt. Ef
til vill má spyrja sig hvers vegna hann
sé framreiddur í þremur litlum heftum
en ekki einni innbundinni bók, en í
raun og veru má líka segja að það sé
eitthvað við fínleika hvers heftis fyrir
sig og skýra skiptingu á milli hluta
verksins sem láta það ganga upp með
þeim hætti sem það raunverulega gerir.
Helsti gallinn á þeirri framsetningu má
aftur segja að sé sá að fyrsta heftið er
magnaðast, annað heftið er einhvers
konar framvindu- og atburðalykill en
það þriðja eftirmáli þeirrar sögu sem
þá hefur átt sér stað. Ef lesandinn á því
lítinn tíma og skortir almennt úthald
til að lesa bækur, þá mælir undirrit-
aður í það minnsta með því að leggja
til atlögu við Andvöku, því að stíll þess
sker auk þess úr um hvort maður þol-
ir að lesa þessa tegund af texta. Takist
manni það, þá liggja seinni bindin tvö
beint við og renna ljúflega niður. n
Ógleymanlegt ferðalag um vitundir
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Bækur
Andvaka, Draumar
Ólafs og Kvöldsyfja
Höfundur: Jon Fosse
Útgefandi: Dimma
„Á einhvern hátt
rígheldur hann í
mann svo maður líður
áfram, tætir hann í sig.
Jon Fosse
eldbakaðar
eðal pizzur
sími 577 3333
www.castello.is
Dalvegi 2, 201 Kópavogi / Dalshrauni 13, 220 Hafnarfirði
Fæst í öllum
helstu apótekum.
Þurr augu?
Augnheilbrigði
Tvöföld virkni
Sex sinnum lengri ending
Nýtt
Thealoz Duo® er ný aðferð við meðhöndlun
augnþurrks sem sækir innblástur beint til náttúrunnar.
Til þess að koma jafnvægi á tárafilmuna notum við nátt-
úrulegu efnin trehalósa, sem kemur á jafnvægi og verndar
frumurnar á yfirborði hornhimnunnar, og hýalúronsýru, sem
smyr yfirborð hornhimnunnar og gefur henni raka.
TREHALÓSI
Finnst í mörgum jurtum og hjálpar þeim
að þrífast við þurrar aðstæður. Trehalósi
verndar frumurnar og gerir þeim kleift
að starfa með fullum afköstum.
HÝALÚRONSÝRA
Er að finna í augunum og hefur
einstaka getu til að binda vatn.
Hjálpar til við að smyrja og viðhalda
táravökvanum á yfirborði augans.
án rotvarnarefna