Skinfaxi - 01.11.2015, Blaðsíða 38

38 SKINFAXI tímarit Ungmennafélags Íslands
M iklar og örar breytingar hafa orðið í skóla-, íþrótta- og æskulýðsstarfi á Íslandi sem eiga sér enga hliðstæðu.
Það er einkum tvennt sem hér er haft í huga:
1) Íþrótta- og menningarhallir hafa verið
reistar hér af miklum metnaði svo að milljóna-
samfélög gætu státað sig af slíku framboði hús-
næðis fyrir íþrótta- og æskulýðsstarf, að ekki
sé talað um það fjölbreytta starf sem í boði er.
2) Þátttaka barna í hvers kyns félags- og
tómstundastarfi, innan skóla sem utan, hefur
aukist svo hratt að helst mætti halda að á
Íslandi byggju milljónir manna í stað þeirra
330 þúsund sem eru hér.
Hvaða áhrif hafa þessar breytingar í æsku-
lýðsmálum á samfélagið og framtíðina? Rann-
sóknir sýna að þátttaka í skipulögðu tóm-
stundastarfi skilar sér í betri líðan barna og
minni ásókn þeirra í áhættuhegðun eins og
vímuefnaneyslu. Um leið og aðstaðan hefur
byggst hratt upp hafa félög í bæði tómstunda-
og íþróttastarfi aukið umfang sitt með bættri
þjálfun leiðbeinenda og þeirra sem annast
starfið með börnum. Fleiri greinar og störf
eru í boði og fjölgar stöðugt. Aukin þátttaka
ungs fólks í ýmsum viðburðum sem áður var
ekki möguleg vegna aldurs þeirra og/eða fá-
mennis sýnir að æ yngra fólk virðist búa yfir
ótrúlegustu hæfileikum og færni á sviðum lista
og íþrótta. Þetta sýnir sig m.a. glöggt á hvers
kyns samkeppnisviðburðum í lista- og íþrótta-
greinum. Samfélag, sem sýnir aukna og jákvæða
þátttöku ungs fólks í hvers kyns list- og íþrótta-
viðburðum, hlýtur að vera á réttri leið í for-
varnastarfi.
En hvar hefst félagsleg þátttaka barna? Hefst
hún hjá íþróttafélagi eða í tónlistarnámi, á
framhaldsskólaaldri eða í grunnskóla? Hvað
um leikskólann eða pössunina hjá dagmömm-
unni? Nei hjá engum þessara, þetta byrjar á
heimilinu, í uppeldinu, hjá foreldrum barnsins.
Það eru foreldrar/forráðamenn sem þurfa
að fylgja barni sínu eftir, láta í té umhyggju sína
og öryggi sem barnið byggir á þegar fyrstu
skrefin eru tekin. Þegar kemur að þátttöku í
íþróttum og tómstundum eru foreldrar í lykil-
stöðu til að ákveða hvaða stefnu barnið tekur.
Margir kannast við þátttöku foreldra í starfi
yngri flokka í íþróttum, keppnisferðum og
mótshaldi, æfingaferðum tónlistaskóla, að ótöld-
um Unglingalandsmótum UMFÍ á hverju sumri.
Alls staðar eru foreldrarnir bakland þessara
fjölmörgu barna, án þeirra taka þau vart þátt
í neinu.
Það eru ekki nema örfá ár frá því að í lögum
var gert ráð fyrir skipulagðri og markvissri þátt-
töku foreldra í formlegu uppeldisstarfi. Það var
fyrst í lögum um grunnskóla frá 2008 sem gerð
var skýrari grein fyrir ábyrgð, réttindum og
skyldum foreldra en verið hafði í fyrri lögum
og foreldrafélög voru lögbundin í grunnskóla
sem og skólaráð þar sem tveir til þrír fulltrúar
foreldra eiga sæti (9. gr. laga um grunnskóla nr.
91/2008). Ástæður þess að þessi lög eru til kom-
in eru m.a. heilmiklar rannsóknir sem sýna að
þátttaka foreldra auki hámarksárangur í námi,
auki vellíðan barna, dragi úr kvíða, efli fram-
kvæmdavilja þeirra og styrki jákvæð gildi í
samfélaginu.
Ef byggt er á þessum rannsóknum og gerður
forgangslisti þeirra atriða sem þarf að huga að
í uppbyggingu æskulýðsstarfs, eins og hér er
lýst, þarf því að setja foreldraþáttinn í fyrsta
sætið og áður en hugað er að hagsmunum ann-
arra, eins og byggingar mannvirkja og skrán-
ingar þátttakenda:
1) Þátttaka foreldra í öllu starfi með börnum
er lykilþáttur.
2) Þátttöku foreldra og lýðræðislegri aðkomu
þeirra að skipulagi starfsins þurfa yfirvöld í
skóla- og tómstundastarfi að virða.
3) Gera þarf öllum foreldrum kleift að
tileinka sér færni og þekkingu á mikilvægi
Um aukna þátttöku foreldra
í íþrótta- og æskulýðsstarfi
Þátttaka í skákíþróttinni hefur tekið mikinn kipp síðustu misserin og eru
stúlkur engir eftirbátar drengjanna á þeim velli.
Öflugt foreldrastarf í skólum skilar sér margfalt til baka.
Virk þátttaka foreldra í skólastarfinu skilar sér í betri líðan barnanna.
Skipulagt tónlistarnám er besta forvörnin sam-
kvæmt íslenskum rannsóknum.
Bandí er ný íþróttagrein og vaxandi. Þátttaka stúlkna í íþrótta- og félags-
starfi hefur margfaldast síðustu árin og er orðin jöfn þátttöku drengja.
þátttöku þeirra í skóla- og tómstundastarfi.
4) Gera þarf öllum greinum íþrótta- og
tómstundastarfs jafnhátt undir höfði með til-
liti til búsetu, kyns eða fjárhags. Öll börn hafa
jafnan rétt til þátttöku.
Þátttaka foreldra í æskulýðsmálum er bak-
land þeirrar byltingar í íþrótta-, lista- og tóm-
stundastarfi sem hér var lýst í byrjun. Eitt brýn-
asta verkefnið sem blasir við, eigi okkur að tak-
ast að halda vel á spöðum í forvarnamálum,
er að innleiða enn betur þátt foreldra í skóla-,
barna- og ungmennastarfi og gera allt sem
hægt er til að virkja alla foreldra til þátttöku í
skipulögðu íþrótta- og tómstundastarfi.
Guðni R. Björnsson, verkefnastjóri FRÆ
Heimildir:
Lög um grunnskóla nr. 91/2008.
National Center on Education and the
Economy, 2007.
Guðni R. Björnsson,
verkefnastjóri FRÆ.