Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.2017, Blaðsíða 10

10 Vikublað 25.–27. apríl 2017fréttir
Fólkið sem gerir kommenta-
kerfið brjálað opnar sig
n Viðbrögð þeirra við svívirðingum á netinu n Sumir búa við daglega hatursorðræðu
Þ
ið getið verið breytingin sem
þið viljið sjá. Ef þið hættið
þessu endalausa væli í
kommentakerfunum, þá er
aldrei að vita nema þið sjá-
ið að þó að fólk tjái sig um hluti í fjöl-
miðlum sem skipta ykkur ekki máli
persónulega, þá er algjör óþarfi að
ráðast á viðkomandi. Jafnvel þó að
einhver tjái skoðun sem ykkur finnst
alveg út í hött, þá er hægt að draga
andann djúpt, skrifa athugasemd-
ina sem átti að fara í kommentakerf-
ið frekar á miða og troða miðanum
djúpt upp í rassgatið á sér.“
Þannig komst Atli Fannar Bjarka-
son, ritstjóri Nútímans, að orði þegar
hann fór yfir fréttir vikunnar í Vik-
unni með Gísla Marteini á RÚV. Inn-
slag Atla Fannars hefur vakið athygli
og var innblásið af umfjöllun Vísis og
Nútímans af hrakförum Sólmundar
Sólmundarsonar, eða Sóla Hólm
eins og hann er gjarnan kallaður.
Sóli, sem er starfsmaður RÚV, sat
fastur í nokkrar klukkustundir í flug-
vél Wizz air á Keflavíkurflugvelli fyrir
skömmu og sagði að um væri að
ræða eina af sínum verstu martröð-
um. Lesendur Vísis höfðu enga sam-
úð með Sóla og kommentakerfið
logaði undir fréttinni. Í umfjöllun
Atla Fannars á RÚV sagði að sú hegð-
un virkra í athugasemdum, að rakka
niður viðmælendur hefði gert að
verkum að fólk forðist nú jafnvel að
fara í viðtöl af ótta við að vera tekið
fyrir. Atli Fannar sagði:
„Virkir í athugasemdum eru ekki
aðeins að skemma eigið mannorð,
þeir eru að skemma internetið.“
Um innslag Atla urðu svo til aðr-
ar fréttir þegar blaðamennirnir Atli
Fanndal og Jóhann Páll Jóhannsson
gagnrýndu Atla Fannar. Jóhann Páll
sagði á Facebook:
„Ef óbreyttir borgarar – kannski
fólk sem á erfitt og líður ekki vel –
dirfast að halla orði á starfsmenn
RÚV á kommentakerfum fréttamiðla,
mega þeir þá eiga von á því að vera
varpað upp á skjáinn í sjónvarpi
allra landsmanna á præmtæm, nafn-
greindir, sakaðir um „væl“ og sagt að
troða hlutum upp í rassgatið á sér?“
Þá gagnrýndi Atli Fanndal nafna
sinn fyrir að birta skjáskot og mynd-
ir af fólki sem hafði tjáð sig um
þessar fréttir og endaði í viðtali á
Harmageddon, en hann sagði á
Facebook: „Þvílík lágkúra af hálfu
RÚV að atast í fólki á prime time fyrir
að hafa notað væl til að lýsa væli.“
Atli Fannar birti eins og áður
segir myndir og skjáskot af ummæl-
um þriggja einstaklinga sem honum
fannst tjá sig með óvarlegum hætti.
DV ákvað því að slá tvær flugur í einu
höggi. Heyra í þeim sem komu við
sögu hjá Atla Fannari sem og ræða
við þekkta einstaklinga sem hafa
fengið það óþvegið í kommenta-
kerfum fjölmiðla í umdeildum frétt-
um og kanna hvaða áhrif það hef-
ur haft á þau og þeirra nánustu. Þar
kom í ljós að flestir viðmælendur DV
sögðu meiðandi innlegg særandi og
hefðu ættingjar, þá makar og börn,
tekið nærri sér að lesa ljót ummæli í
kommentakerfum fjölmiðla. n
Kristjón Kormákur Guðjónsson
kristjon@dv.is
Jón Viðar Jónsson
„Það sem fólk mér bláókunnugt lætur
út úr sér um mig og mína persónu á dv.is
eða öðrum slíkum vefsíðum hefur ná-
kvæmlega engin áhrif á mig, ef ég legg
þá yfirleitt á mig að skoða það. Ég kann-
ast reyndar ekki við að hafa nokkurn
tímann „fengið fyrir ferðina“ eins og ég
skil það orðatiltæki: í mínum huga merk-
ir það að vera að fá duglega ofanígjöf
eða vera beittur einhvers konar refsingu
fyrir eitthvað sem maður hefur sagt
eða gert. Það er áberandi, sérstaklega
á dv.is, að þar er mikið um að fólk sem
á við sálræn vandamál að stríða og
auðsæilega haldið mikilli vanlíðan, sé
að fá útrás fyrir reiði, beiskju og aðrar
neikvæðar tilfinningar. Maður getur
vorkennt slíku fólki, en maður tekur
það ekki alvarlega, ekki frekar en raus
úr drukknum mönnum. Annars er það
á ykkar ábyrgð sem ritstýrið miðlunum
að birta svona lagað og ykkur sjálfum
til mestrar skammar að láta það koma
fyrir augu fólks. En það eigið þið við
ykkar eigin samvisku og siðferðiskennd.
Persónulega skipta þessar sorprennur
og þeir sem oní þær stíga mig sem sagt
engu, ég hef ekkert frekar um þær að
segja annað en það sem ég hef sagt hér
og þér er velkomið að birta.“
Hvað er það versta sem hefur verið sagt
um þig?
„Það er svo margt: t.d. ógeðsleg, heimsk,
fáviti, viðbjóðslegur trúarnöttari o.s. frv.“
Tókstu það nærri þér?
„Já, til að byrja með, í dag blokka ég bara
svona netníðinga, það virðast líka vera
sömu einstaklingarnir oftar en ekki sem
stunda þetta, fleiri en ég, sem ég þekki,
hafa lent í þeim.“
Hefur breyst hvernig þú tekur niðrandi
athugasemdum í dag?
„Já, ég er búin að búa til vissan skjöld
gagnvart þessu, leiðinlegast finnst mér þó
að venjulegt fólk og jafnvel í fjölskyldunni
skuli taka mark á þessu, því þetta er
ekkert annað en rógburður og tilraun til
þöggunar, þetta fólk hefur ekki nein rök
til að styðjast við, ekki má gleyma að
mannorð er dýrkeypt og svona hegðun
stangast líka á við lög.“
Hafa þær jafn mikil áhrif?
„Einelti fullorðins fólks gagnvart börnun-
um mínum hefur vissulega áhrif, og mig
undrar að fullorðið fólk geti látið skoðanir
foreldra bitna á börnum, það særir mig,
það er skoðana- og tjáningarfrelsi hér
á landi, og þeir sem beita börn andlegu
ofbeldi fyrir skoðanir foreldra ættu að líta
í eigin barm, þetta er fólki sem virðir ekki
skoðana- og tjáningarfrelsið en vill samt
láta kalla sig frjálslynt. Ofbeldi er aldrei
réttlætanlegt, og hvað þá gegn börnum.“
Hafa þær breytt þér á einhvern hátt?
„Já, maður hugsar stundum hvort maður
eigi að hætta að tjá sig, en er þá ekki
þöggunarsinninn (fasistinn) búin að
vinna, viljum við skerða skoðana- og
tjáningarfrelsi fólks í lýðræðislegu
samfélagi?“
Ættu fjölmiðlar að loka fyrir
kommentakerfi?
„Stundum hef ég velt því fyrir mér, en
er það samt sem áður ekki hefting á
tjáningarfrelsinu?“
Hefur þú orðið fyrir áreiti eða aðkasti
annars staðar en á netinu eftir
umdeildar fréttir, úti á götu til dæmis?
„Já, hef fundið fyrir andúð fólks úti á götu
og víðar og tengi það beint við skoðanir
mínar, og þykir miður hve margir kaupa
upplognar fréttir og áróður sem á ekki
við nein rök að styðjast, má þar nefna
sandkassinn.com.“
Hafa ættingjar tekið athugasemd um
þig nærri sér?
„Já, ættingjar hafa misskilið upploginn
málflutning sem er settur fram til að
reyna að þagga niður í mér. Þá hefur mér
ekki verið svarað varðandi atvinnuum-
sóknir, sem er eitthvað alveg nýtt og ég
lenti ekki í áður.“
Margrét Friðriksdóttir
Forðast þú viðtöl vegna virkra í
athugasemdum?
„Ég reyni að gera það ekki en ég finn
samt að mér finnst oft orðið erfiðara og
kvíðvænlegra að fara í viðtöl og tjá mig
opinberlega en áður. Það tekur líka frá mér
svo mikla orku ef virkir í athugasemdum
fara á flug að stundum sleppi ég því oft að
tjá mig. Ég hef líka fundið fyrir því í auknum
mæli að aktívisminn og athugasemda-
kerfin eru farin að hafa tilfinnanleg áhrif á
ýmsa möguleika mína, t.d. á vinnumarkaði.
Fólk virðist því sjá mig eingöngu með
augum fjölmiðla eða virkra í athugasemd-
um en hunsa hæfni mína og álit þeirra sem
raunverulega þekkja mig sem manneskju.“
Ættu fjölmiðlar að loka fyrir
kommentakerfi?
„Eins og með margt annað er ekkert
eitt rétt svar við þessu og margar hliðar
á. Mér finnst mikilvægt að fjölmiðlar
almennt vandi sig og sýni fagmennsku í
framsetningu á sínu efni, því það sem slíkt
getur haft mjög mótandi áhrif á hvernig
umræður verða í athugasemdakerfum.
Jafnframt tel ég mikilvægt að fjölmiðlar
séu reiðubúnir að loka fyrir athugasemda-
kerfi ef viðmælendur óska eftir því og ef
efni er augljóslega viðkvæmt eða staða
viðmælenda. Þá held ég að auka þurfi
eftirlit með athugasemdakerfum, þótt
það geti verið umfangsmikið og flókið
í framkvæmd kannski, og fylgjast með
því ef umræður verða ofbeldisfullar. Ég
held hins vegar að svo sé ljóst að við sem
manneskjur erum ekki alveg að höndla
frelsið sem fylgir netinu og því þurfi að
auka fræðslu og umræðu til allra, einkum
barna, um hvernig við komum fram við
aðra, bregðumst við því ef okkur er bent á
og séum fús til þess að biðjast afsökunar.
Líkt og annars staðar. Það getur ekki verið
gott fyrir tjáningarfrelsið ef við höfum öll
frítt spil á netinu til þess að meiða aðra í
nafni „skoðanaskipta“.“
Hefur þú orðið fyrir áreiti eða að­
kasti annars staðar en á netinu eftir
umdeildar fréttir, úti á götu til dæmis?
„Ég hef fengið ónotaleg símtöl og SMS
sem lögregla hefur þurft að hafa afskipti
af. Ég hef hins vegar stundum upplifað mig
óörugga í mannfjölda eftir umdeildar fréttir,
kosið að halda mig heima eða yfirgefið staði,
þó svo að ekkert hafi gerst nema mögulega
augngotur og fyrirlitningarsvipur.“
Hafa ættingjar tekið athugasemd um
þig nærri sér?
„Já, mín persónulega reynsla er sú að
oftast eru ljótar athugasemdir um mig
ekki síður sárar fyrir ættingja og vini. Ég
hef átt mörg erfið samtöl við börn og
unglinga í kringum mig sem særast af
umræðum um mig í athugasemdakerfum
og þurft að útskýra og réttlæta fyrir nán-
ustu aðstandendum af hverju ég geti ekki
hætt í mannréttindabaráttu vegna þess
ofbeldis sem ég hef oft orðið fyrir á netinu.
Ég skil vel löngun fólks til þess að binda
enda á það og biður mig þess vegna að
hætta í aktívisma eða hvetur mig til þess.
Mér líður svipað þegar ég less óþverra
í athugasemdakerfum um fólk sem ég
elska. Það er hins vegar engin lausn enda
fólk í mannréttindabaráttu ekki ástæðan
fyrir því ofbeldi sem virkir í athugasemdum
sýna, heldur þeir sjálfir.“
Freyja Haraldsdóttir
„Þetta er orðið svo langvinnt og rennur
allt saman,“ segir Bubbi Morthens sem
margoft hefur fengið yfir sig fúkyrðaflaum
í kommentakerfum fjölmiðla.
„Það hafa alls konar hlutir verið sagðir,
sumir verulega ljótir. Þetta fer inn í þig og
tekur frá þér orku ef þú sérð ummælin. Ég
forðast ekki viðtöl en ég er hættur að tjá
mig um ákveðna hluti.“
Ættu fjölmiðlar að loka fyrir
kommentakerfi?
„Ég hef ekki skoðun á því hvort fjölmiðlar
ættu að loka fyrir ummæli en það myndi
gera lífið skemmtilegra hjá öllum ef svo
yrði.“
Hefur þú orðið fyrir áreiti eða aðkasti
annars staðar en á netinu eftir
umdeildar fréttir, úti á götu til dæmis?
„Það er langt síðan. Fólk er hætt að áreita
mig úti á götu.“
Hver er þín skoðun á virkum í
athugasemdum?
„Ég hef ekki lengur skoðun á virkum í
athugasemdum en tek eftir því að það er
mikið til sama fólkið sem er orðljótast.“
Hafa ættingjar tekið athugasemd um
þig nærri sér?
„Börnin mín hafa tekið hluti inn á sig
vegna þess sem hefur verið sagt um mig.“
Bubbi Morthens
„Ég minnist ekki sérstaklega ónotalegra
kommenta um mig á netinu og hef ekki tekið
nærri mér athugasemdir. Ég svara þeim sem
eru svaraverðar en hreyti léttum ónotum þegar
þær eru ekki svaraverðar.
Ég hef ekkert breyst vegna niðrandi um-
mæla um mig og þau hafa nánast engin áhrif
á mig. Hef ekki verið svo harðorður sjálfur að
ég sjái eftir einstökum ummælum. Hef enga
skoðun á því hvort fjölmiðlar eigi að loka fyrir
kommentakerfi sín. Þeir meta það sjálfir.“
Hefur þú orðið fyrir áreiti eða aðkasti
annars staðar en á netinu eftir umdeildar
fréttir, úti á götu til dæmis?
„Ég hef ekki orðið fyrir aðkasti á förnum
vegi. Hef enga sérstaka skoðun á virkum í
athugasemdum. Þeir sem fara yfir mörkin eru
sjálfum sér verstir. Ég er ekki þekktur fyrir að
forðast viðtöl og flestir segja að ég sé of mikið
í viðtölum. Veit ekki með aðra.“
Hafa ættingjar tekið athugasemd um þig
nærri sér?
„Ættingjar mínir hafa ekki haft á orði að þeir
taki svívirðingar í minn garð nærri sér. Senni-
lega finnst þeim ég eiga þær stundum skilið.“
Brynjar Níelsson