Morgunblaðið - 28.02.2017, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 2017
Bláfjöll Skíða- og brettafólk þarf ekki að fara langt til þess að komast í snjó og víst er að blíðan í Bláfjöllum dró marga á skíðasvæðið í gær enda aðstæður eins og best verður á kosið.
Golli
Styrmir Gunnarsson,
fyrrverandi ritstjóri Morg-
unblaðsins, ritar athygl-
isverða grein í Morg-
unblaðið sl. laugardag 25.
febrúar um það sem hann
kallar „hina nýju stétt“ á Ís-
landi. Höfðar hann þar til
þekktrar bókar eftir Milov-
an Djilas sem út kom fyrir
mörgum áratugum. Telur
Styrmir að elíta nútímans á
Vesturlöndum sé í grund-
vallaratriðum sama fyrirbærið og þar var
lýst. Einhvers konar yfirstétt ráði í reynd
öllu, skari eld að eigin köku á kostnað al-
múgans og stjórni í reynd þeim málefnum
samfélagsins sem hún vill stjórna. Almenn-
ingur skynji þetta og sé hér að finna eina af
skýringunum á framgangi Trumps í Banda-
ríkjunum og Le Pen í Frakklandi.
Greinarhöfundur spyr hvernig þessi nýja
stétt birtist hér í okkar fámenna samfélagi
og svarar sjálfur: „Í stærstu dráttum má
segja að hér hafi orðið til bandalag stjórn-
málamanna, embættismanna og sérfræð-
inga af ýmsu tagi. Með örfáum undantekn-
ingum hafa kjörnir fulltrúar fólksins á
Íslandi aldrei litið á sig sem fulltrúa almúg-
ans gagnvart „kerfinu“. Þeir hafa þvert á
móti gengið því á hönd.“
Það er mikið til í þessari lýsingu ritstjór-
ans fyrrverandi. Ég finn hjá mér hvöt til að
leggja orð í belg og hef þá fyrir augum það
svið þjóðfélagsmála sem ég hef einkum
fjallað um á undanförnum árum og áratug-
um, þ.e. dómsmálin og þörfina á end-
urbótum á vettvangi þeirra í þágu fólksins í
landinu.
Ráðherra komið frá
Á árinu 2013 gaf ég út bók sem ég nefndi
„Veikburða Hæstiréttur“. Þar var að finna
umfjöllun um afar slæmt ástand við þennan
æðsta dómstól þjóðarinnar og rökstuddar
tillögur um úrbætur. Svo var að sjá í fyrstu
að þetta hefði haft einhver áhrif, því Hanna
Birna Kristjánsdóttir, fyrrverandi innanrík-
isráðherra, skipaði þriggja manna nefnd til
að gera tillögur til úrbóta. Þetta
var „utankerfisnefnd“ í þeim
skilningi að valdahópurinn í
dómskerfinu fékk ekki að ráða
vali nefndarmanna. Það þótti
þeim dauðasynd. Við þessu
varð hópurinn að bregðast og
við þessu brást hann svo um
munaði.
Fyrst var tekið til við að
koma ráðherranum frá. Til þess
voru notaðar tylliástæður sem
dugðu. Þegar nefndin skilaði
tillögum sínum var kominn nýr
og „samstarfsfúsari“ ráðherra.
Nefndin var sett af og einn af búsmölum
valdahópsins fenginn til að þynna út tillögur
nefndarinnar í samráði við nefndan valda-
hóp í dómskerfinu. Þessi atburðarás var
frekar dapurleg svo ekki sé meira sagt og
bar sterk einkenni þess samfélagsástands
sem Styrmir Gunnarsson lýsir í grein sinni.
Nú er komin ný ríkisstjórn. Í sæti dóms-
málaráðherra er sest kona sem hefur sýnt
að hún hafi skoðanir og sé tilbúin til að láta
gott af sér leiða á grundvelli málefnalegra
röksemda en ekki þrýstings klíkuhópa. Það
er ástæða til að skora á hana og félaga
hennar í ríkisstjórn að hrista nú af sér
hlekkina og ráðast til þeirra verka í dóms-
kerfinu sem allir ættu að sjá að styðjast að-
eins við sterk málefnaleg rök og eru til þess
fallin að bæta þetta kerfi til hagsbóta fyrir
fólkið í landinu.
Tækifæri til að efla traust
Fyrsta verkið núna gæti orðið að birta op-
inberlega upplýsingar aftur í tímann um
fjármálatengsl dómaranna í öllum íslensku
bönkunum og eftir atvikum við aðrar stofn-
anir um leið og kortlagt yrði hvernig dóm-
ararnir hafa raðast í mál gegn fyrirsvars-
mönnum þessara stofnana á umliðnum
árum. Þarf einhverja leynd um þetta?
Síðan þarf að breyta reglum um nýskipan
dómara og afnema sjálfdæmi þeirra í þeim
efnum.
Þá ætti einnig að fækka dómurum bæði í
Hæstarétti og Landsrétti. Núna starfa 10
dómarar á áfrýjunarstigi í landinu (í Hæsta-
rétti). Eftir breytingarnar um næstu áramót
eiga þeir að verða 22 talsins (7 í Hæstarétti
og 15 í Landsrétti). Þetta er glórulaus vit-
leysa. Heildarumfang starfa á áfrýjunarstigi
mun eitthvað aukast við kerfisbreytinguna
en það er fjarri öllu lagi að nauðsynlegt verði
að meira en tvöfalda fjölda dómaranna.
Réttast er að í Hæstarétti sitji aðeins 5 dóm-
arar sem dæmi allir í öllum málum. Engin
vandkvæði eru við að hrinda þessu í fram-
kvæmd. Svo mætti fækka dómurum í
Landsrétti, að minnsta kosti niður í 12.
Síðan er líka unnt, eins og ég hef bent á,
að einfalda kerfið þannig að hvert mál fari að
jafnaði ekki á fleiri dómstig en tvö í stað
þriggja eins og núna verður aðalreglan um
þau mál sem fara til Hæstaréttar.
Það er einnig að mínum dómi þörf fyrir
breytingu á reglum um ritun atkvæða í fjöl-
skipuðum dómum á þann veg að einstakir
dómarar leggi nöfn sín við atkvæði sín. Fátt
er betur til þess fallið að auka gagnsæi um
störf dómara og efla ábyrgð þeirra á dóms-
störfunum. Þetta myndi hafa meiri áhrif í þá
átt að bæta dómsstörfin heldur en flestir,
sem ekki hafa starfað þarna innanhúss,
skynja.
Mikið myndu nýir valdhafar í landinu
treysta stöðu sína í augum almennings ef
þeir sýndu í verki kjark og dug til að ganga
hér til verka, sem allir myndu skilja að helg-
uðust aðeins af röksemdum um bætt vinnu-
brögð og heiðarleika, en tækju ekki mið af
óskum „hinnar nýju stéttar“.
Eftir Jón Steinar Gunn-
laugsson
»Mikið myndu nýir vald-
hafar í landinu treysta
stöðu sína í augum almenn-
ings ef þeir sýndu í verki
kjark og dug til að ganga hér
til verka, sem allir myndu
skilja að helguðust aðeins af
röksemdum um bætt vinnu-
brögð og heiðarleika, en
tækju ekki mið af óskum
„hinnar nýju stéttar“.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Í þágu almennings
Útför er minningarguðsþjónusta
um hinn látna. Þar er ævi hans rifj-
uð upp og hún þökkuð. Aðstand-
endur sækja huggun og styrk í orð
Guðs og bænir, sálma og lög, sem
flutt eru. Flestir vilja reyna að ná
fram andblæ hins látna og haga
hlutunum eins vel og kostur er. En
stundum greinir aðstandendur á,
því upplifun þeirra er ólík, sér-
staklega ef lítið hefur verið rætt um
það sem við tekur eftir andlátið.
Framkvæmdastjóri Eldri-
borgararáðs Reykjavíkur-
prófastsdæma fór á milli safnaða og
ræddi við eldri borgara. Kom þá í
ljós að fólk hafði sterkar skoðanir á
því hvernig útförin ætti að vera og
hvað ætti að segja um viðkomandi.
Flestir vildu gjarna eiga samtal um
dauðann, en sumir viðurkenndu að
hafa allt of lítið rætt hann við maka
sinn og börn. Kom í ljós að þörf var
fyrir meiri umfjöllun um þetta mik-
ilvæga málefni. Það varð úr að Elli-
málanefnd Þjóðkirkjunnar ásamt
Kærleiksþjónustusviði Bisk-
upsstofu réðust í þetta verkefni. Út-
koman er fallegt hefti sem ber heit-
ið Val mitt við lífslok. Ljósmyndin sem prýðir kápuna er af
sólarupprás. Það er viðeigandi fyrir kristnar manneskjur, því
sól eilífðarinnar kemur upp í austri og þangað snýr ásjónan í
kirkjugarðinum.
Heftið er skjal, sem útfyllt og undirritað er yfirlýsing eig-
andans um það sem snýr að andláti, útför og minningarorð-
um. Skipulega er farið yfir alla þætti, þannig að vilji ein-
staklingsins verður ljós. Það ætti að gefa ættingjum góðar
leiðbeiningar um vilja hins látna og létta af þeim óvissu og
getgátum. Erfitt getur verið að hefja umræður um dauðann
og lífslokin, en með skrána í höndum gefst kærkomið tæki-
færi til að opna þetta viðkvæma en mikilvæga málefni.
Panta má heftið hjá eldriborgararad@kirkjan.is og einnig
prenta einfalda útgáfu af því á www.kirkjan.is.
Eftir Magnús
Björn Björnsson
»Heftið er
skjal, sem
útfyllt og
undirritað er
yfirlýsing eig-
andans um það
sem snýr að
andláti, útför
og minning-
arorðum.
Magnús Björn
Björnsson
Höfundur er prestur og formaður Ellimálanefndar
Þjóðkirkjunnar.
Val mitt
við lífslok