Fréttablaðið - 23.12.2017, Blaðsíða 62

Andsetni klarinettuleikarinn“ var fyrirsögn greinar sem ég skrifaði um stórfenglega tón-leika Sinfóníuhljómsveitar Íslands í janúar. Fyrirsögnin vísaði til einleikarans, Kari
Kriikku, í verki eftir samtímatónskáldið
Kajiu Saariaho. Hann var ekki bara kyrr á
meðan hann var að leika eins og langoftast
tíðkast, heldur dansaði spilandi um salinn.
Það var svo dramatískt og spúkí að hann
virtist vera andsetinn. En dulúð var líka yfir
tónlistinni í heild sinni. Hún fjallaði um
skilningarvitin, og í síðasta kaflanum, um
sjötta skilningarvitið, gengu allmargir hljóð-
færaleikarar Sinfóníunnar löturhægt út úr
salnum, leikandi ofurveikt á hljóðfærin sín.
Þeir liðu framhjá áheyrendum líkt og upp-
vakningar úr þáttaröðinni Walking Dead.
Þetta hljómar eins og tónleikarnir hafi
verið einhvers konar viðundrasýning, en
svo var ekki. Verkið var innblásið
af veggteppum frá miðöldum
sem tákna skilningarvitin, og í
því sjötta hverfur skynjun ytri
veruleika, athyglin beinist inn
á við. Það var þá sem hljóm-
sveitin breyttist í uppvakninga,
hina lifandi dauðu, líkt og þeir
væru horfnir frá veröldinni í anda
og sæju aðeins hið ósýnilega. Það
var mögnuð upplifun.
Einfaldleikinn rokkar
Tónlist Saariaho er
flókin. Annað sam-
tímatónskáld, sem
hefur verið nokkuð
áberandi í tónlistar-
lífinu á árinu, Philip
Glass, er þekkt
fyrir hið gagn-
stæða. Tónleikar
Víkings Heið-
ars Ólafssonar
píanóleikara, þar
sem hann flutti
etýður eftir Glass,
voru skemmtilegir.
Tónlistin var mínímal-
ísk, sem þýðir að sama
tónahendingin var
yfirleitt endurtekin í
sífellu en þó með smá-
vægilegum breytingum.
Framvindan var því afar
hæg. Einfaldleikinn var
í fyrirrúmi.
Aðferðin er frá-
brugðin fagurtónlist-
inni sem áður þekktist.
Hún byggðist yfirleitt
á flókinni úrvinnslu
hugmyndanna sem
teflt var fram í upphafi
viðkomandi tónsmíð-
ar. Framvindan var þá
aðalatriðið, tónlistin
var eins og skáldsaga
þar sem sífellt var
eitthvað á seyði. Ein-
föld endurtekning var
fyrirlitin, hún þótti svo
banal.
Gaman er hve þetta hefur
breyst. Í dag er nútímatón-
list fjölbreytt, hún lýtur
ekki neinni sér-
stakri form-
úlu. Maður veit aldrei
á hverju er von þegar
slík músík er á efnis-
skránni. Óhætt er að
segja að áheyrendur
hafi hrifist mjög af
verkunum eftir Glass
sem Víkingur Heiðar
flutti, sem og af öðrum
eftir Glass á fjölmörg-
um tónleikum ársins.
Súperman sem
enginn þekkti
Undirritaður var svo
heppinn að sjá og
heyra tvær frábærar
erlendar kammer-
sveitir sem sóttu okkur
heim. Annars vegar
var það Kammersveit
Vínar og Berlínar,
sem samanstendur af
rjómanum af tveimur
frábærum sinfóníu-
hljómsveitum sömu
borga. Hins vegar Aca-
demy of St. Martin in
the Fields. Mjög sér-
stakt er að upplifa leik
svo framúrskarandi
hljóðfæraleikara í lif-
andi flutningi. Það er
eins og ef Súperman
stigi niður af himnum
og stæði fyrir framan
mann, hnyklandi
vöðvana.
Með síðarnefndu
hljómsveitinni lék
einleik einn færasti
fiðluleikari heims,
Joshua Bell. Hann
vakti gríðarlega
athygli þegar
hann tók þátt
í athyglis-
v e r ð r i
t i l r a u n
fyrir tíu
árum.
Þremur dögum eftir að hann sló
í gegn á tónleikum í Washing-
ton, setti hann á sig derhúfu eins
og hver annar götuspilari og lék
sömu dagskrána í neðanjarðar-
lestarstöð. Hjá honum var baukur
sem fólk gat sett peninga í. Nánast
enginn þekkti hann, fæstir virtu
hann viðlits. Gangandi vegfarend-
ur voru eins og uppvakningarnir
sem nefndir voru í byrjun þessarar
greinar. Snillingurinn hafði aðeins
37 dollara upp úr krafsinu.
Bell lék hér m.a. einleik í fiðlu-
konsertinum eftir Beethoven.
Túlkun hans var svo fersk og
sannfærandi að það var eins og að
heyra verkið í fyrsta sinn. Þetta var
ofurmannlegur flutningur.
Eins og á AA-fundi
Annar erlendur snillingur spilaði
allt öðru vísi tónlist, djasspíanó-
leikarinn og tónskáldið Herbie
Hancock. Ef Joshua Bell var Súp-
erman, þá var Hancock Batman.
Það var þannig stemning á tón-
leikunum, hún var svo myrk.
Byrjun tónleikanna var reyndar
eins og á AA-fundi. Hancock sagði
áheyrendunum á tónleikunum að
hann hefði komið til Íslands áður
og skemmt sér afar vel. Mikið
hefði verið drukkið. Núna væri
hann hins vegar hættur því. Og
eins gott; ef honum hefði ekki
tekist það væri hann ekkert hér.
Ljóst var að Hancock var
alveg bláedrú! Hann lék af
ótrúlegri fimi bæði á píanó
en einnig ýmiss konar
hljómborð. Það voru slíkar
flugeldasýningar að maður
fékk gæsahúð. Tónlistin
kom stöðugt á óvart, spun-
inn var með eindæmum
djarfur, ímyndunaraflið
var endalaust og tæknin
fullkomin. Útkoman
var einstök og ógleym-
anleg skemmtun.
Álfakór og ólíkir
þræðir
Fleiri ofurhetjur
komu við sögu í
tónleikalífinu. Þar
á meðal var Gand-
álfur grái. Í ágúst
voru stór-
t ó n l e i k a r
þar sem tónlistin eftir Howard
Shore við Hringadróttinssögu
var flutt um leið og fyrsta kvik-
myndin, Föruneyti hringsins,
var sýnd. Það var tilkomumikil
upplifun. Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands lék meistaralega,
og tveir kórar, Fílharmónía og
Hljómeyki, voru pottþéttir. Kór-
söngurinn er mjög fyrirferðar-
mikill í myndinni og þar má
ekkert bregðast. Kórsenurnar
með álfunum voru seiðandi,
ekki síst í Lothlorien hjá skógar-
álfunum.
Aðrir stórkostlegir tónleikar
voru haldnir nýverið, en þar
kom fram sænski djasspíanist-
inn Jan Lundgren ásamt Bar-
börukórnum, Sigríði Thorlacius
og kontrabassaleikaranum Hans
Backenroth. Ef Bell var Súper-
man og Hancock Batman, þá
var Lundgren Spiderman. Hann
var afar fimur á hljómborðinu,
sveiflaði sér upp og niður, af
óviðjafnanlegri mýkt og þokka,
rétt eins og Köngulóarmaður-
inn. Meginuppistaða dag-
skrárinnar var samansafn verka
eftir Monteverdi, Gabrieli, Gaff-
urio, Morales, Byrd og Victoria.
Djassinn rann saman við endur-
reisnartónlistina og útkoman
var sterkur og heilsteyptur vefur
ólíkra þráða tónlistarsögunnar.
Þetta var frábær skemmtun,
kannski tónleikar ársins –
ef hægt er að tala um slíkt.
Í það heila var árið afar
gott á tónlistarsviðinu.
Margt frábært bar þar
fyrir augu og eyru,
flottir einleikarar og
einsöngvarar, stór-
glæsileg Tosca og
fleira sem ekki er
pláss til að tíunda
hér sérstaklega. Ég
þakka lesendum
mínum sam-
fylgdina á árinu
og óska öllum
gleðilegs nýs
árs.
Jónas Sen
Mjög sérstakt er
að upplifa leik
svo fraMúrskar-
andi hljóðfæra-
leikara í lifandi
flutningi.
Það er eins og ef
súperMan stigi
niður af hiMnuM
og stæði fyrir
fraMan Mann,
hnyklandi
vöðvana.
annar erlendur
snillingur spil-
aði allt öðru vísi
tónlist, djass -
píanóleikarinn
og tónskáldið
herbie hancock.
ef joshua bell
var súperMan,
Þá var hancock
batMan.
Þá riðu
ofurhetjur
um héruð
tónlistarárið 2017 er að renna sitt skeið á enda og Jónas
Sen tónlistargagnrýnandi horfir um öxl og rifjar upp það
sem flaug hæst og lýsti upp árið með leiftrandi tónaflóði.
í ágúst voru stór-
tónleikar Þar
seM tónlistin
eftir howard
shore við hringa-
dróttinssögu var
flutt uM leið og
fyrsta kvikMyndin,
föruneyti hringsins,
var sýnd. Það var
tilkoMuMikil
upplifun.
2 3 . d e s e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r d A G U r42 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
2
3
-1
2
-2
0
1
7
0
4
:1
8
F
B
0
9
6
s
_
P
0
6
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
5
9
K
_
N
Ý.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
9
8
-B
8
C
4
1
E
9
8
-B
7
8
8
1
E
9
8
-B
6
4
C
1
E
9
8
-B
5
1
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
0
9
6
s
_
2
2
_
1
2
_
2
0
1
C
M
Y
K