Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.09.2017, Blaðsíða 17

ar þegar þeir eru á skátafundi eða í skáta-
ferðalagi, þeir læra þessi gildi og í sínu daglega
lífi er þetta það sem hvetur þá áfram í að vera
gott fólk og vera þau sjálf.“
Ímyndaðir þú þér þegar þú byrjaðir að eftir
átta ár værir þú orðin skátahöfðingi Íslands?
„Nei, ekki fyrst en ég vissi fljótlega að ég
myndi vilja taka þátt og leggja mitt af mörkum
fyrir starfið á landsvísu.“
Síðar hugsaði hún, af hverju ekki skátahöfð-
ingi? Og velti fyrir sér hvort hún væri að hugsa
of stórt. „En þetta er allt í takt við markmið
hreyfingarinnar sem er að virkja ungt fólk til
góðra verka. Skátahreyfingin er hreyfing fyrir
ungt fólk studd af fullorðnum.“
Hættu að láta svona fullorðinslega!
Kona hefur áður verið skátahöfðingi hérlendis
en ekki svona ung kona. Hún segir að í ferðum
erlendis finnist fólki þetta áhugavert og hún
stingi aðeins í stúf. Það sé þó í takt við kynja-
hlutföll í öðru en Marta er þá gott fordæmi fyr-
ir skáta í öðrum löndum.
„Þegar ég er í skátaferðum spyr ég aldrei
um aldur. Það er regla sem ég hef bakvið eyr-
að. Þarna mætast allir á jafningjagrundvelli.“
Hún segir að henni líki ekki setningin, hættu
að láta svona barnalega. „Það er skrýtin setn-
ing. Börn hafa svo marga fallega eiginleika.
Það ætti að vera jákvætt að einhver sé barna-
legur, heiðarlegur, einlægur og góður. Ég
myndi frekar segja við fólk, hættu að láta svona
fullorðinslega! En samt ekki, það er alveg jafn
mikil della.“
Marta var í skiptinámi í Minnesota í Banda-
ríkjunum þegar hún var kjörin skátahöfðingi.
„Skátaþingið fór fram þegar ég var í vorfríinu
mínu,“ segir hún en í kjölfarið tók við annasam-
ur tími með hjálp Skype og tölvupósts þann
mánuð sem hún átti eftir af náminu.
„Ég er að læra uppeldis- og menntunarfræði
með viðskiptafræði sem aukagrein. Mig langar
að skoða bak við tjöldin í menntakerfinu,“ segir
hún og leggur áherslu á að hún sé ekki að ræða
um skólakerfið heldur menntakerfið í víðara
samhengi. „Skátarnir hafa til dæmis mikið
menntunarlegt gildi. Mér finnst mjög áhuga-
vert að taka þátt í því að þróa menntun áfram.
Þú mátt ekki setja alla í sama boxið. Ég horfi
mikið á það að allir hafa eitthvað og það má
ekki gefa einhverju einu meira vægi en öðru.
Við viljum efla fólk og byggja það upp. Það er
alltaf markmiðið.“
Skátastarf í Bandaríkjunum
allt öðruvísi
Hún tók þátt í skátastarfi meðan hún dvaldi í
Bandaríkjunum og segir að hún hafi fengið
heilmikil viðbrögð þegar hún sneri aftur úr
vorfríinu sem skátahöfðingi Íslands.
Hún segir að ímynd margra hérlendis af
skátunum sé lituð af því hvernig Hollywood
sýni skátastarf í kvikmyndum sínum.
„Skátarnir í Bandaríkjunum eru ótrúlega
ólíkir mörgu því sem er að gerast í heiminum.
Þó þetta séu sömu gildi í grunninn er uppbygg-
ingin hjá þeim allt önnur. Það er margt gott
þar en líka margt sem við myndum ekki gera.
Augljósasti munurinn er að stelpur og strákar
fá ekki sömu tækifæri hjá þeim. Líka er starfið
byggt upp á því að klára ákveðna hæfni og fá
merki fyrir getuna. Þarna er meira verið að
setja sömu kröfur á alla. Við söfnum ekki
merkjum hér og skátaforinginn sníður starfið
að þeim sem eru í því hverju sinni og þátttak-
endurnir ráða sjálfir hvaða verkefni verða fyrir
valinu,“ segir hún og bætir við að skátafélögin í
Evrópu séu miklu líkari innbyrðis þó starfið
taki mið af landi og menningu á hverjum stað.
Skátastarf er í öllum löndum heimsins nema
fimm og það gefur augaleið að aðstæður milli
landa eru mjög ólíkar og endurspeglast það að
mörgu leyti í skátastarfinu þó allsstaðar sé
starfið það sama í grunninn, útskýrir Marta.
Framundan hjá henni eru ótal verk innan-
lands sem miða að því að efla skátastarf á Ís-
landi og í alþjóðastarfi er skátahöfðingjafundur
í Tékklandi, þar sem næstu skref eru ákveðin
og góðum ráðum deilt. Á undan því á dagskrá
er hinsvegar heimsþing WAGGGS, heims-
samtaka kvenskáta . Það er haldið á þriggja
ára fresti og fer nú fram í Delhi á Indlandi.
Hún segir að erlendir skátar hafi mikinn
áhuga á því hvernig íslenskir skátar safni pen-
ing en það hefur gengið ágætlega hér í gegnum
fyrirtækið Grænir skátar. „Það er fjáröfl-
unarfyrirtæki fyrir skátahreyfinguna,“ segir
hún en fólk þekkir áreiðanlega dósasöfn-
unargámana sem er að finna víða. Þetta er
jafnframt vinnustaður fyrir fólk með skerta
vinnugetu.
Hagnaðurinn fer í að efla skátastarf á land-
inu. Skátastarf er rekið að mestu á sjálf-
boðaliðastarfi og hún segir að þá þurfi að huga
að umgjörðinni, það þurfi að vera ákveðin að-
staða og net til staðar svo fólk sé tilbúið til að
gefa tíma sinn.
Sjálf segist hún hafa hoppað út í djúpu laug-
ina þegar hún gerðist skátahöfðingi. Þetta sé
umfangsmikið starf. „En ég hef ákveðnar skoð-
anir á mörgu og vil breiða út boðskapinn, þess
vegna fór ég í þetta. Þetta er tímafrekt en gef-
andi og ég trúi svo mikið á hugsjónina á bak við
skátastarfið.“
Það verður enginn ríkur af því að vera skáta-
höfðingi enda um sjálfboðastarf að ræða en hún
þurfi að minnsta kosti ekki að borga undir sig.
Hún sinnir starfinu meðfram hálfu námi og er í
hlutastarfi um helgar heima í Grundarfirði.
„Ég safna mér pening upp í íbúð seinna. Mig
langar að hafa góðan tíma fyrir skátastarfið og
sinna því vel,“ segir hún en skátahöfðingi er
kosinn þrjú ár í senn og má vera þrjú tímabil.
Vantar fleiri fullorðna
Hvaða sýn langar þig að framkvæma í starfi?
„Ég vil að við verðum mikið fleiri, á fleiri
stöðum, að það verði fleiri fullorðnir sem sjái
hag sinn í því að vera með í starfinu. Eftirspurn
frá börnum og ungmennum er til staðar en
okkur vantar fleiri fullorðna, það er bara stað-
reynd,“ segir Marta sem vill koma því á fram-
færi að skátahreyfingin taki vel á móti nýjum
sjálfboðaliðum. „Hafi einhver áhuga á því að
leggja hönd á plóg í skátastarfi má til dæmis
fara á skatarnir.is eða hafa samband við næsta
skáta sem maður þekkir og hann mun koma
manni í eitthvað,“ segir hún og minnir á að
starf með börnum hjá Bandalagi íslenskra
skáta krefjist hreinnar sakaskrár þegar kemur
að ofbeldisbrotum, kynferðisbrotum og ávana-
og fíkniefnabrotum.
„Ég vil líka að við verðum viðurkenndara
menntaúrræði. Það er mikið menntunarstarf
sem fer fram innan hreyfingarinnar og við
verðum bara að halda ótrauð áfram að láta vita
af okkur. Við erum eitthvað sem íslenskt þjóð-
félag þarf að hafa. Ég vil að fólk líti ekki á þetta
bara sem eitthvert tómstundagaman heldur
eitthvað sem verði að vera til staðar. Ég vil að
fólk geri sér grein fyrir því hvað þetta geti haft
jákvæð áhrif á marga og út í samfélagið. Þetta
er líka mjög gefandi starf. Í skátunum hættir
enginn að leika sér.“
Sterkar kvenfyrirmyndir
í Grundarfirði
Talið berst að æskuárunum og segist Marta
hafa átt ánægjuleg uppvaxtarár í Grundarfirði.
Hún segist hafa haft sterkar kvenfyrirmyndir
á staðnum. „Þegar ég var að alast upp er bæj-
arstjórinn kona, allir skólastjórarnir konur, í
leikskólanum, grunnskólanum og framhalds-
skólanum. Forseti bæjarstjórnar var kona, það
voru bændur sem voru konur, presturinn var
kona, útibússtjórinn var kona og læknirinn var
kona. Karlarnir voru líka að gera eitthvað snið-
ugt en konurnar báru alla þessa titla.“
Hún segir að í Grundarfirði sé maður meira
og minna með sama fólkinu í bekk til tvítugs.
„Þú ert mikið með sama fólkinu í 20 ár. Vinir
mínir í Reykjavík áttu marga vinahópa, fót-
boltavinahópinn, skátavinahópinn, grunn-
skólavinahópinn og framhaldsskólavinahópinn.
En hjá mér var bekkurinn bara mitt fólk. Það
áttu ekkert endilega allir rosalega vel saman
en við þurftum bara að lifa í sátt og samlyndi.
Þú þarft að sýna umburðarlyndi og taka fólki
eins og það er. Þú myndar mjög sterk sam-
bönd, nánast eins og fjölskyldutengsl. Maður
umgengst þetta fólk svo mikið.“
Henni líður hvergi betur en í Grundarfirði.
„Náttúran er falleg, ég fær reglulega svona
Kirkjufellsþörf,“ segir hún um tilfinninguna
sem grípur hana þegar hún dvelur fjarri
heimahögum.
„Bæjarbragurinn er líka góður, þarna er
skemmtilegt og gott fólk, jákvæðni og maður
finnur fyrir því að fólk hugsar um náungann.
Ég hef búið í Ekvador, Bandaríkjunum og nú
Reykjavík. Ég stefni ekki á að setjast að í
Reykjavík, frekar að kanna útlöndin en Grund-
arfjörður er alltaf mitt heima. Mér finnst líka
svo gaman að maður fær að umgangast svo
fjölbreytt fólk og allan aldur,“ segir sveita-
stelpan Marta.
„Ég er ekki týpan sem unir sér vel í borg.
Borgir eru frábærar fyrir það sem þær hafa
fram að færa og byltingar hefjast oft í borgum
en þegar ég fer til útlanda er það fyrsta sem ég
vil gera er að koma mér útúr borginni.“
Heimsótti Ekvador
og norðurpólinn
Eftir framhaldsskóla fór Marta að vinna á
bóndabæ í Ekvador. „Þarna var ræktað græn-
meti og svo vorum við að mjólka beljur og gefa
svínunum að éta. Síðan var naggrísarækt á
bænum. Þeir eru borðaðir þarna!“
Hún gekk líka í skátasveit og fékk þannig
tengsl við samfélagið á staðnum. „Ég eignaðist
í sveitinni minni 20 vini sem eru vinir mínir
ennþá í dag. Ég var komin með traustan vina-
hóp eftir að hafa verið í landinu í aðeins tvær
vikur og á það allt skátahreyfingunni að
þakka,“ segir Marta sem var á bóndabænum í
fjóra mánuði en ferðaðist í kjölfarið um Suður-
Ameríku í tvo mánuði.
Hún hefur sannarlega gert víðreist, hún hef-
ur til dæmis komið á norðurpólinn. Hún neitar
því að vera einhver Vilborg Arna en norð-
urpólsferðina fékk hún í verðlaun. „Ég fór á
ráðstefnu í Rússlandi um ungt fólk og norð-
urslóðir. Mér fannst hún hljóma vel. Þetta
tengdist ekki skátunum en hugarfarið og
sjálfstraustið sem ég hef frá skátunum sagði
mér að drífa mig þangað. Þarna var keppni í
gangi og verðlaun voru í ferð á norðurpólinn.
Ég lenti í fjórða og fimmta sæti í keppninni en
topp fimm fengu ferð. Ég og fjórir aðrir, allt
Rússar, fórum því á norðurpólinn,“ segir hún
en keppnin fór fram í febrúar í Rússlandi og
gist var í tjöldum. „Einhverjar þrautirnar voru
skátaþrautir,“ segir Marta sem fór út ákveðin í
því að vinna þessa ferð en þetta var fyrir tveim-
ur árum.
Pólfarana hitti hún síðar á Svalbarða og
fylgdi kvikmyndagerðarfólk þeim alla leið en
verið var að taka upp heimildarmynd. Eftir
vikutöf á Svalbarða flugu þau með sérstakri
flugvél til að heimsækja fljótandi vísindastöð
Rússa á ísnum. Þaðan var farið með þyrlu á
pólinn. Hún segir Rússa hafa verið einstaklega
góða gestgjafa og þetta hafi verið mikil upp-
lifun en meðal annars baðaði hún sig í vök á ísn-
um.
Skátastarfið og ævintýri því tengd hafa því
leitt hana á marga staði. „Þú eignast vini til lífs-
tíðar. Meirihluti af mínum bestu vinum eru
skátar, íslenskir og erlendir.“
Hún sér fyrir sér að skátahreyfingin geti
fengið meira vægi í framtíðinni. „Það er talað
um að þetta sé stærsta friðarhreyfing í heimi
og ætli það sé ekki það sem við þurfum núna.
Það eru mörg göfug markmið í gangi og verk-
efni á vegum heimsbandalagsins til að þoka
öllu í þessa átt. Fólk vinnur lókalt en hugsar
glóbalt. Skátar vita að þeir eru hluti af ein-
hverju stærra.“
„Það sem við erum að gera í dag og síð-
ustu hundrað árin er það sem er í tísku í
þjóðfélaginu, náungakærleikur, að vera
trúr sjálfum sér, vera virkur í samfélag-
inu, vilja skapa betri heim, hugsa um
náttúruna og náungann,“ segir Marta
meðal annars í viðtalinu.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
24.9. 2017 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17
 Skáti er hjálpsamur
 Skáti er glaðvær
 Skáti er traustur
 Skáti er náttúruvinur
 Skáti er tillitssamur
 Skáti er heiðarlegur
 Skáti er samvinnufús
 Skáti er nýtinn
 Skáti er réttsýnn
 Skáti er sjálfstæður
Skátalögin