Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.10.2017, Side 24

Mörgum finnst notalegt að láta hundinn sinn sofa uppi í hjá sér.
Hundar bera bakteríur og sveppi á fótum og því væri gott ráð
að þvo fæturna á þeim áður en þeir stökkva upp í rúm.
Hundur í rúmiHEILSA
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.10. 2017
Einkirningasótt eða eitlasótt
(mononucleosis infectiosa) er
veirusýking af völdum Epstein-
Barr-veirunnar. Hún er stundum
kölluð kossasótt vegna þess að
veiran finnst í munnvatni og getur
því smitast milli einstaklinga með
kossum. Veiran getur einnig borist
með andrúmsloftinu í formi hósta
eða hnerra. Einkenni koma fram
30-50 dögum eftir smit en sýking-
in leggst einkum á börn og ungt
fólk. Veruleg einkenni geta komið
fram í einstaklingum á aldrinum
10-25 ára og verið sýnileg í allt að
1-3 mánuði. Einkenni eru í fyrstu
venjuleg flensueinkenni en síðar
geta komið bólgnir hálskirtlar
þaktir hvítri þykkri skán, hiti, mik-
il þreyta og slappleiki, verkir í
vöðvum, höfuðverkur og svita-
köst. Einnig geta komið fram
magaverkir og bólgnir og aumir
eitlar í hálsi, handarkrikum og í
nára. Einkirningasótt stendur yfir-
leitt yfir í 2-4 vikur og er hættu-
laus. Engin lyf eru til sem lækna
einkirningasótt, frekar en aðrar
veirusýkingar. Best er að hvílast
og fara vel með sig.
EINKIRNINGASÓTT
Veira sem berst með kossum
Einkirningasótt getur varað í nokkra mánuði. Veiran smitast t.d. með kossum.
Getty Images/Stockphoto
Við könnumst öll við að fá ónot eða verki ímaga, jafnvel niðurgang eða uppköst.Oft köllum við það einfaldlega maga-
pínu! Ef verkurinn kemur eftir máltíðir er
mögulegt að hann tengist því sem við látum of-
an í okkur. Ef til vill er viðkomandi með ofnæmi
eða óþol fyrir vissum fæðutegundum sem valda
verkjum eftir neyslu þeirra. Oft geta læknar
komist að því hvað veldur og hvaða fæðu ber þá
að forðast.
Glútenóþol er sjaldgæft
Sumir þjást af glútenóþoli og fá því magaverki
ef þeir neyta glútens. Glútenóþol, öðru nafni
selíak, er krónískur þarmasjúkdómur. Í Svíþjóð
eru 3-4 af hverjum 1000 börnum talin hafa glú-
tenóþol. Talið er að sjúkdómurinn sé sjaldgæf-
ari hér á landi, samkvæmt grein eftir hjarta-
lækninn Axel F. Sigurðsson sem birt er á
vísindavefnum.
Þegar einstaklingur þjáist af glútenóþoli, þol-
ir slímhúð þarmanna ekki glútenið og þeir skað-
ast og bólgna ef þeir komast í snertingu við glú-
ten. Þetta er sjálfsofnæmissjúkdómur en þegar
glútens er neytt ræðst ónæmiskerfið á slímhúð
þarmaveggjanna. Við þetta koma fram ýmis
einkenni, einkum frá meltingarvegi. Einkennin
geta verið mismunandi milli einstaklinga en eru
til dæmis næringarskortur, þyngdartap, kvið-
verkir, niðurgangur, uppþemba, þreyta, þung-
lyndi, höfuðverkur, sár í munni, exem og hár-
missir. Glútenóþol getur valdið vaxtarstöðvun
og vanlíðan hjá börnum. Einnig getur fólk verið
með sjúkdóminn án mikilla einkenna.
Glúten er prótín sem finnst í korntegundum,
sérstaklega hveiti, byggi og rúgkorni og í öllu
sem inniheldur þessar korntegundir. Margir
líta á glúten sem eitthvað mjög slæmt og hafa
tamið sér glútenlausan lífsstíl og er það vinsælt
um þessar mundir. En ónauðsynlegt er að
sleppa glúteni úr fæðu ef fólk er ekki með óþol,
en slíkt er aðeins greint með blóðprufu og vefj-
asýni. Á vefnum gluten.is má lesa sér nánar til
um glútenóþol.
Vantar ensím í smáþarma
Laktósaóþol er algengara en glútenóþol en þó
er ólíklegast að íbúar Norður-Evrópu þjáist af
þessum kvilla. Tölur eru ögn á reiki en líklegt er
að um 1-5% íbúa Norður-Evrópu gætu verið
með laktósaóþol.
Tíðnin er mjög ólík eftir heimshlutum og er
talið að allt að 100% fullorðinna einstaklinga á
sumum stöðum í Asíu, Afríku og Suður -Am-
eríku hafi laktósaóþol.
Fólk sem þolir mjólkurvörur er með ensím í
smáþörmum sem sér um niðurbrotið en þessi
ensím vantar í suma og enn aðrir hafa lítið af
þeim. Afleiðingin er vindgangur, magaverkir og
niðurgangur.
Meðferð við laktósaofnæmi er fyrst og
fremst að forðast mjólkurvörur eða vörur sem
innihalda mjólkursykur. Misjafnt er hvort fólki
þolir mjólkursykur í einhverjum mæli eða alls
ekki.
Þótt magaverkir geti verið óþægilegir þá er í
raun fremur sjaldgæft að um eiginlegt óþol fyr-
ir annað hvort glúteini eða laktósa sé að ræða.
Allir upplifa kviðverki á lífsleiðinni og geta
óteljandi ástæður legið að baki. Mögulegt er að
fæðuofnæmi eða óþol sé fyrir hendi. Algengt er
að fólk þjáist af laktósaofnæmi og enn aðrir eru
með glútenóþol, þó það sé frekar sjaldgæft.
Getty Images/Stockphoto
Óþol-andi
matur?
Hvert einasta mannsbarn upplifir einhvern tímann
á lífsleiðinni verki í maga, eða í meltingarfærunum.
Stundum er ástæðan ofnæmi eða óþol fyrir vissum
efnum í matnum. Þótt margir telji sig þola illa
glúten þá er óþol fyrir því þó afar sjaldgæft. ´
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
SKÚLI MOGENSEN
FORSTJÓRI WOW AIR
Hægt er að virkja hreina ímynd
Íslands og íslenskrar orku án þess
að ganga frekar á auðlindir landsins.
Hefjum umræðuna á CHARGE.