Fréttablaðið - 24.05.2018, Blaðsíða 20

Íbúalýðræði er allt það sem teng­ist möguleikum og aðferðafræði til að gera almenning virkari
í stjórnmálum og auka þátttöku
hans í ákvörðunum. Forsenda þess
að hægt sé að tala um lýðræði er
að þátttaka sé fyrr hendi í þeim
ákvörðunum sem snerta daglegt
líf fólks.
Þátttaka getur verið mismunandi
en byrjaði fyrst í borgarskipulagi
áður en hún varð virk í umhverfis­
málum. Í íbúalýðræði eru samtök
íbúa í aðalhlutverki sem tengiliður
við stjórnvöld.
Hlutverk þess er að auka þátt­
töku íbúa í ákvörðunum sem
hefur áhrif á líf þeirra. Samráð og
þátttaka íbúa er óhjákvæmileg í
ákvörðunartöku sem á að bæta líf
íbúans. Íbúalýðræðið er grundvöll­
ur uppbyggingar trausts og gegn­
sæis. Til þess að gera það virkt þarf
að setja í það kraft. Það má ekki
vera yfirborðskennt til þess að friða
samvisku stjórnmálamanna heldur
verður að vera raunverulegt til þess
að valdið sé ekki aðeins í höndum
kjörinna fulltrúa. Valdefling borg­
arbúa sýnir þeim virðingu og upp­
hefur stöðu þeirra.
Nefna má mörg dæmi þar sem
þörf er á þátttöku íbúa í ákvörð­
unartöku sem tengist lífi þeirra
og þjónustu við þá. Ákvörðunum
um hvernig byggja á upp skóla og
félagslíf. Hvernig viljinn er um að
byggja upp borgina, hvaða íþrótta­
mannvirki skal byggja, hvernig
unnið er að umferðaröryggi,
þrifum, endurvinnslu, grænum
svæðum, hvernig skal vernda og
endurnýja byggð og hvort þétting
byggðar sé hótelvæðing eða nýjar
íbúðir og bætt þjónusta.
Betri borg
Virkt íbúalýðræði með íbúakosn­
ingum hefði getað og getur komið
í veg fyrir byggingu háhýsa við
strandlengju Reykjavíkur og hvort
lóðum sé úthlutað til hótelbygg­
inga eða annarrar þjónustu. Hvort
byggðir séu nýir leikvellir, hjóla­
brettagarðar, skautasvell, betra
skíðasvæði eða fótboltahús fyrir
íbúa í stað aðstöðu og útsýnispalla
fyrir ferðamenn. Hvort almennings­
samgöngur séu byggðar upp eða
hvort peningarnir fari í hraðbrauta­
slaufur og að setja götur í stokk.
Hvort byggðir séu upp hverfis­
kjarnar með þjónustu í úthverfum
og græn svæði varðveitt. Allar
þessar ákvarðanir eiga ekki að vera
aðeins á valdi stjórnmálamanna og
auðvaldsins.
Með virku lýðræði þar sem
haldið er reglulegt samráð og síðan
kosningar um stefnu og val í upp­
byggingu komust við nær íbúum og
þeirra þörfum. Við eignumst betri
borg og ánægðari erfingja í komandi
kynslóðum.
Lýðræðisstefna borgarinnar sem
verið er að vinna að frumkvæði
Pírata leggur grunninn að skýrum
og gegnsæjum almennum leik­
reglum um íbúalýðræði og er vörn
gegn klíkustarfsemi. Jafnframt
henni er þörf á að gera stórauknar
kröfur um virkt samráð og grennd­
arkynningar í deiliskipulags­ og
byggingarferlum. Áríðandi er að
fella úrelt deiliskipulög úr gildi.
Stjórnvöld þurfa uppbyggilega
gagnrýni eins og allir til að vinna
betur og íbúarnir eru með þeim í
liði. Íbúarnir eru réttmætu eigendur
borgarinnar.
Íbúalýðræði – þátttökulýðræði
Birgir
Jóhannsson
arkitekt, skipar
12. sæti á lista
Pírata í Reykjavík

Húsnæðisöryggi er mikil­vægast fyrir flesta í þeim skilningi að íbúi sem efnir
skyldur sínar geti búið í íbúð sinni
svo lengi sem hann kýs.
Þetta húsnæðisöryggi er einungis
til staðar í eignaríbúðum. Í öðrum
tilfellum getur íbúi glatað húsnæði
sínu þótt hann efni skyldur sínar
fullkomlega; leigusamningar eru
tímabundnir og/eða uppsegjanlegir,
leigufyrirtæki geta selt íbúðir frá sér
og öll félög og fyrirtæki geta orðið
gjaldþrota. Þar með geta leigutakar,
búsetar húsnæðissamvinnufélaga
og þeir sem greitt hafa hvers konar
afnotaréttargjöld misst húsnæði sitt.
Þarna skiptir engu máli hvort félag
er rekið í hagnaðarskyni eða ekki.
Þá eru eignaríbúðir „besta fjár­
festingin“ í gegnum árin, afborganir
lána greiðast í „eigin vasa“ og skuld­
litlar eða skuldlausar eignaríbúðir
eru jafnan forsenda fyrir þolanlegri
afkomu lífeyrisþega.
Markaðsverð
Markaðsverð íbúða ræðst af fram­
boði og eftirspurn og þar eru hefð­
bundnir íbúðakaupendur í sam­
keppni við sterka aðila sem eru á
markaðinum á öðrum forsendum
svo sem fjárfersta og aðila í ferða­
þjónustu en einnig við borgina
þegar hún kaupir íbúðir á almenn­
um markaði.
Á „eftirspurnarmarkaði“ skilar
aukin hagkvæmni eins og hagstæð­
ari lánakjör eða lægri byggingar­
kostnaður sér ekki til kaupenda í
verði undir markaðsverði og sama
gildir um markaðsleigu. Lægri vextir
og hærra lánshlutfall þrýsta hins
vegar örugglega á verðhækkanir á
almennum markaði og opinberar
bætur og styrkir til íbúðakaupenda
og leigutaka hafa sömu tilhneigingu
á þeim markaði.
Hagkvæmni gæti hins vegar skilað
sér til þess sem byggir fyrir sjálfan sig
og til þeirra sem búa í íbúðum borg­
arinnar, til félagsmanna íbúðafélaga
og í kaupleigu­ eða kaupréttarkerfi.
Stórauknar nýbyggingar fjöl­
skylduíbúða er eina leiðin til að
auka jafnvægi á markaðinum.
Kaupleigu- eða kaupréttarkerfi
Til lengri tíma greiða leigutakar upp
kaupverð íbúða leigusala ásamt
rekstrarkostnaði án þess að njóta
húsnæðisöryggis eða hlutdeildar í
eignaaukningu leigusalans.
Sama gildir um búseta húsnæðis­
samvinnufélaga varðandi íbúðir
félaganna.
Kaupleigu­ eða kaupréttarkerfi
ætti að vera valkostur fyrir alla þá
sem vilja tryggja sér húsnæðisöryggi
og hafa greiðslugetu til að standa
undir íbúðagreiðslum/húsaleigu en
skortir fé til útborgunar á almenn­
um markaði.
Þannig kerfi var kaupleigukerfið
á seinustu áratugum síðustu aldar
með mismiklum stuðningi í félags­
legri­ og almennri kaupleigu.
Reykjavíkurborg ætti að beita sér
fyrir byggingu hagkvæmra kaup­
leigu­ eða kaupréttaríbúða í opnu
aðgengilegu kerfi þar sem kjarninn
væri húsnæðisöryggi og hagsmunir
leigutakans í fyrirrúmi. Eftir virkjun
kaupréttar er kaupandi í sömu stöðu
og aðrir íbúðaeigendur.
Lífeyrissjóðir/Íbúðalánasjóður
gætu fjármagnað slíkt kerfi sem
fellur vel að tilgangi laga um hús­
næðismál.
Forskriftin er gróflega sú að þeir
sem hafa fárhagsgetu til að greiða
húsaleigu í viðunandi íbúð ættu
að hafa þann valkost að geta keypt
þannig íbúð í kaupleigu­ eða kaup­
réttarkerfi borgarinnar.
Fjölskylduvernd og húsnæðis-
öryggi
Fjölskylduvernd, húsnæðisöryggi og
öruggari íbúðaviðskipti mætti efla
verulega með eftirfarandi aðgerðum:
1. Veðsetning og aðför verði
óheimil í fjölskylduíbúðum nema
fyrir íbúðalánum og íbúða-
gjöldum.
2. Óheimilt verði að segja upp
leigutaka sem efnir skyldur
sínar í íbúðum leigufélaga sem
njóta fyrirgreiðslu borgarinnar
og jafnframt verði takmarkanir
á hækkun húsaleigu á leigutím-
anum.
3. Ástandsvottorð íbúða frá
óháðum aðila væri skilyrði við
íbúðasölur varðandi atriði sem
geta dulist kaupanda eins og
sveppamyndun, fúa eða pöddur
í innviðum, steypugalla og slæmt
ástand lagna.
4. Tryggingafé sem leigutaki hefur
greitt leigusala nyti forgangs við
búskipti svo og afnotaréttar-
greiðslur og búseturéttargjöld.
Húsnæðisöryggi og kaupleiga í Reykjavík
Einar Jónsson
lögfræðingur
Fagna ber að hreyfing er loks­ins komin á byggingu með­ferðarkjarna við Landspítala
Háskólasjúkrahús við Hringbraut
þótt mikill meirihluti Reykvíkinga
og þjóðarinnar telji mun skyn­
samlegra að byggja þess í stað nýtt
Þjóðarsjúkrahús á betri stað eins
og á Keldum. Miðflokkurinn hefur
lagt fram tillögu á Alþingi um
alvöru staðarvalsgreiningu spítala
á Keldum eða Vífilsstöðum borið
saman við Hringbrautina. Þessi til­
laga hefur verið „svæfð“ í velferðar­
nefnd Alþingis af fulltrúa VG svo
umræður og afgreiðsla tillögunnar
frestast fram á haustið.
Staðarvalsgreining og forhönn-
un á að taka 12 mánuði
Helstu fylgismenn byggingar Land­
spítala við Hringbraut bera fyrir
sig þá þvælu að það muni seinka
byggingu spítalans um 10­15 ár
að hugleiða annan stað, einkum
vegna tíma við staðarvalsgreiningu,
deiliskipulag og opinberar leyfis­
veitingar! Þann 11. maí sl. efndu
samtökin Betri spítali á betri stað
til málþings um byggingu þjóðar­
sjúkrahúss og flutti íslenski arki­
tektinn Hallgrímur Þór Sigurðsson,
meðeigandi Nordic arkitektastof­
unnar í Ósló, þar erindi um staðar­
valsgreiningu, hönnun og byggingu
10 spítala í Noregi og Danmörku.
En arkitektastofa hans hefur mikla
sérfræðiþekkingu með um 50 arki­
tekta sem vinna eingöngu við stað­
arvalsgreiningu, hönnun og skipu­
lagningu spítala og heilsutengdra
verkefna.
Í erindi sínu taldi Hallgrímur
upp átta nýleg sjúkrahús sem hafa
verið byggð eða sem verið er að
byggja í Danmörku og Noregi þar
sem heildartími staðarvals, hönn­
unar og byggingar spítalanna er
5­10 ár eftir stærð þeirra og stað­
setningu. Athyglisvert var að allir
þessir spítalar hafa verið byggðir
á nýjum stað í útjaðri viðkomandi
borga í staðinn fyrir við gömlu
spítalana í miðborginni.
Hallgrímur kynnti sérstaklega
verkefni sem hann er að vinna að
sem er nýtt háskólasjúkrahús í
Stavanger í Noregi sem á að þjóna
360.000 íbúum svæðisins en íbúar
Stavanger í dag eru um 140.000 eða
svipað og á Stór­Reykjavíkursvæð­
inu. Sjúkrahúsið verður 205.000 fm
með 650 rúmum. Staðarvalsgrein­
ing var gerð á þremur stöðum í Stav­
anger og fór fram árin 2015­2016
sem fólst í 6 mánaða staðarvals­
greiningu og forhönnunarferli og 6
mánaða pólitísku ferli (deiliskipu­
lag og leyfisveitingar). Hönnun og
bygging sjúkrahússins á þeim stað
sem valinn var tekur sjö ár og verður
það tekið í notkun 2023. Staðar­
valsgreiningin sýndi fram á að það
var tveimur árum skemmri tími og
mun ódýrara en að byggja við gömlu
spítalana í miðborg Stavanger.
Kjósandi góður, hvers vegna tekur
staðarvalsgreining sjúkrahúsa, deili­
skipulag og leyfisveitingar tíu ár á
Íslandi en aðeins eitt ár í Noregi?
Þjóðarsjúkrahús að Keldum
Jón Hjaltalín
verkfræðingur
og frambjóðandi
Miðflokksins í
Reykjavík
Lýðræðisstefna borgarinnar
sem verið er að vinna að
frumkvæði Pírata leggur
grunninn að skýrum og
gagnsæum almennum leik-
reglum um íbúalýðræði og er
vörn gegn klíkustarfssemi.
Í áratugi hefur umræða um mikil­vægi menntunar verið fyrirferð­armikil í hátíðarræðum stjórn­
málamanna. Þegar niður úr pontu
er stigið eru orðin gleymd og efndir
litlar. Þetta er gömul saga og ný sem
skólafólk þekkir.
Í kjölfar efnahagshrunsins fyrir
nær tíu árum var víðast hvar skorið
niður fé til skóla. Í Kópavogi var
skorið niður um tugi milljóna og á
það bentum við hjá Vinstri græn­
um fyrir kosningarnar árið 2014.
Þrátt fyrir betri efnahagsstöðu
síðustu misserin hefur þeim fjár­
munum ekki verið skilað til baka.
Meirihluti bæjarstjórnar Kópavogs
er búinn að núllstilla og gleyma.
Börn líða fyrir að fá ekki þá þjón­
ustu sem þau eiga rétt á og þarfnast
til að byggja upp sterka sjálfsmynd
og menntast á eigin forsendum.
Kennurum eru sífellt falin aukin
verkefni og álagið eykst. Ef áfram
heldur sem horfir munu brátt vera
fáir menntaðir kennarar í leik­
skólum bæjarins og grunnskólar
gætu farið að standa frammi fyrir
kennaraskorti.
Loforðasamkeppni
Nú fyrir sveitarstjórnarkosning­
arnar keppast frambjóðendur við
að yfirbjóða hver annan og málefni
leik­ og grunnskóla eru fyrirferðar­
mikil í loforðaflauminum. Í þessu
sambandi vil ég minna á að þetta
eru gjarnan sömu framboðin og
hafa verið við völd í sveitarfélög­
unum, jafnvel í áratugi, án þess
að forgangsraða í þágu barna og
menntunar þeirra. Í stefnu Sjálf­
stæðisflokksins sem birtist í mál­
gagni hans Vogum, flokka þeir
fyrsta skólastigið, leikskólann, til
umönnunar en ekki menntunar
og tala um dagMÆÐUR en ekki
dagforeldra. Sjálfstæðisflokkurinn
situr eftir í fortíðinni og virðist ekki
vita að leikskólar eru menntastofn­
anir og leikskólinn er fyrsta skóla­
stigið. Fulltrúi annars framboðs í
Kópavogi hefur komið með tillögu
um aukið eftirlit með fjarvistum
kennara í grunnskólum. Traustinu
til stéttarinnar, virðingu og þekk­
ingu á málefninu er ekki fyrir að
fara hjá þessum aðilum.
Ég starfaði sem grunnskólakenn­
ari í Kópavogi í meira en 20 ár og
hef unnið náið með leikskólakenn­
urum undanfarin ár. Starfsfólk
þessara stofnana vinnur mikil­
vægustu störf sveitarfélaganna,
en býr við bág kjör, mikið álag
og slæmar vinnuaðstæður. Þetta
starfsfólk er undirstaða velferðar
hvers sveitarfélags og menntunar
barnanna okkar. Alla daga, ekki
bara tyllidaga.
Vinstri græn í Kópavogi ætla að
forgangsraða í þágu barna og fjöl­
skyldna þeirra og okkur er alvara.
Við viljum samvinnu við kennara
og annað starfsfólk leik­ og grunn­
skóla, því þeir eru sérfræðingarnir.
Gera þarf stórátak í að fjölga
starfsfólki leikskóla, ekki síst leik­
skólakennurum og styrkja grunn­
skólann með auknum stuðningi við
kennara og nemendur. Bæta þarf
starfsaðstæður og launakjör, bæði
í leik­ og grunnskólum. Þetta þolir
enga bið.
Við hjá Vinstri grænum vitum að
samfélag sem býr vel að börnum og
forgangsraðar í þágu menntunar
er gott samfélag. Við vitum líka að
skólakerfið er hornsteinn mennt­
unar og félagslegra framfara.
Menntamál – ekki bara á tyllidögum
Margrét Júlía
Rafnsdóttir
bæjarfulltrúi,
skipar 1. sæti
á lista Vinstri
grænna í
Kópavogi
2 4 . M A Í 2 0 1 8 F I M M T U D A G U R20 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
4
-0
5
-2
0
1
8

0
4
:3
1
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
E
3
-4
E
C
0
1
F
E
3
-4
D
8
4
1
F
E
3
-4
C
4
8
1
F
E
3
-4
B
0
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
6
4
s
_
2
3
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K