Morgunblaðið - 02.10.2017, Blaðsíða 11

FRÉTTIR 11Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 2. OKTÓBER 2017
Gísli Rúnar Gíslason
gislirunar@mbl.is
Tímabært er að heildarendurskoðun
fari fram á lagaákvæðum er varða
uppreist æru og óflekkað mannorð en
við slíka endurskoðun þarf að haga
málum þannig að ákvörðun um
mögulega endurveitingu réttinda
byggist á efnislegri athugun á hegð-
un og framferði umsækjenda, en ekki
vélrænni aðferðafræði. Þetta er nið-
urstaða Arnars Þórs Jónssonar í
fræðigrein um uppreist æru og
óflekkað mannorð sem mun birtast í
Afmælisriti Jóns Steinars Gunn-
laugssonar sem kemur út nú í vik-
unni.
Arnar kemst jafnframt að þeirri
niðurstöðu eftir ítarlega umfjöllun
um gildandi rétt og bakgrunn núgild-
andi ákvæða um uppreist æru og
óflekkað mannorð hér á landi og í ná-
grannaríkjum að það sé háskaleg
hugmynd að útiloka einn hóp manna
fyrirfram frá endurveitingu réttinda.
Að uppfylltum tilgreindum skil-
yrðum ætti sérhvert réttarríki að
veita brotamönnum möguleika á end-
urveitingu borgaralegra réttinda,
sem þeir kunna að hafa verið sviptir.
Nýir menningarstraumar?
Í greininni veltir Arnar fyrir sér
þeirri djúpstæðu togstreitu sem um-
ræða um ofangreint mál hefur kallað
fram undanfarna mánuði. Arnar tel-
ur að ágreininginn megi að hluta til
skýra með því að þarna takist á ólík
viðhorf fólks til tilverunnar. Í raun
endurspegli sá ágreiningur menning-
arlegan afstöðumun.
Í grein Arnars er vikið að þáttum
sem einkennt hafa menningu Íslend-
inga á liðnum öldum og þeirri spurn-
ingu velt upp hvort greina megi nýja
menningarlega strauma, sem sam-
rýmast illa því menningarlega um-
hverfi sem lagaákvæði um uppreist
æru spruttu upp úr. Í því tilviki sem
hér um ræðir hafa þessir straumar
ekki blandast í eiginlegu samtali
heldur komið saman eins og olía og
vatn.
Tveir fulltrúar þessara ólíku
menningarheima eru kallaðir til sög-
unnar: Þorgeir Hávarsson sem
fulltrúi heiðursmenningar og sjón-
varpspersónan Indriði sem fulltrúi
þolendamenningar, en Indriða
þekkja margir úr Fóstbræðraþáttum
nútímans. Arnar telur augljóst að
þessir tveir menn gætu átt erfitt með
að skilja hvor annan og notar þennan
samanburð til að setja fram áleitnar
spurningar um hvers konar samræðu
við viljum stunda og hvernig standa
megi að samfélagslegri stefnumörk-
um í þessum efnum.
Háskaleg hugmynd að
útiloka einn flokk manna
 Segir réttarríki verða að gefa mönnum annað tækifæri
Morgunblaðið/Ófeigur
Deilt Djúpstæð togstreita virðist hafa komið upp á yfirborðið í umræðunni.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Hlýnun andrúmsloftsins af völd-
um gróðurhúsalofttegunda gæti
skapað nýjan veruleika og að-
stæður í landbúnaði á Íslandi.
Viðbúið er að hlýnun raski öllum
skilyrðum til jarð- og kornyrkju
ytra, en aftur gætu þau orðið
hagfelldari á Íslandi.
Þetta segir dr. Sæmundur
Sveinsson sem nú um mánaða-
mótin tók við sem rektor Land-
búnaðarháskóla Íslands. Hann er
settur í embættið til eins árs en
leitað var til Sæmundar þar sem
ekki náðist samstaða um ráðn-
ingu neins þess sem sótti um
þegar rektorsstarfið var auglýst
síðastliðið vor.
Sæmundur hefur ákveðna
sögulega tengingu við landbún-
aðarmenntun á Íslandi. For-
eldrar hans eru Oddný Sæ-
mundsdóttir hjúkrunarfræðingur
og Sveinn Runólfsson, fyrrver-
andi landgræðslustjóri, en faðir
hans, og afi Sæmundar, var Run-
ólfur Sveinsson sem var skóla-
stjóri gamla Bændaskólans frá
1936-1947 á Hvanneyri. Það var
einnig tengdafaðir Runólfs – og
langafi Sæmundar – Halldór Vil-
hjálmsson.
Allar plöntur veraldar
Sæmundur er doktor frá
grasafræðideild háskólans í
Bresku Kólumbíu í Vancouver í
Kanada en í námi þar lagði hann
sig eftir rannsóknum á byggi og
tengslum plantna merkurinnar.
„Já, rétt eins og mennirnir eru af
sama uppruna og apar eru
plöntur veraldarinnar allar
sprottnar af sömu rót, sé farið
margar milljónir ára aftur í tím-
ann. Það sem ég rannsakaði var í
raun breytingar á erfðamengjum
skyldra tegunda en þau stækka
og minnka þannig að litninga-
fjöldinn getur jafnvel fjórfaldast
á skömmum tíma. Þetta eru
krefjandi fræði en spennandi og
nokkuð sem ég fékk ungur
áhuga á. Æskuárin í Gunnars-
holti hafa sjálfsagt ráðið þar
nokkru um,“ segir Sæmundur.
Í dag eru um 370 nemendur
við LbhÍ og skiptist hópurinn því
sem næst í tvennt; það er nem-
endur í háskóladeild og svo á
starfsmenntabrautum, það er bú-
fræðinámi á Hvanneyri og í
gamla garðyrkjuskólanum að
Reykjum í Ölfusi, sem nú er hluti
af LbhÍ. Eru þá ónefndar ýmsar
námsbrautir og fagnámskeið.
Góð aðsókn er að skólanum sem
er jafnframt vísindastofnun,
enda er þar unnið að ýmsum
verkefnum sem eru þýðing-
armikil fyrir landbúnað, bæði
heima og heiman. Nefnir Sæ-
mundur þar rannsóknir sem
víkja að landnýtingu og hlýnun
andrúmsloftsins.
Vörslumenn landsins
„Hér áður fyrr var gengið
fram af miklum krafti við að
ræsa fram mýrar á Íslandi svo
þær mættu verða ræktarland,
enda vantaði það sárlega. Í fram-
ræstum mýrum verður rotnun á
ýmsum plöntuleifum meiri og
hraðari en í votlendi og útblástur
svonefndra gróðurhúsaloftteg-
unda, svo sem koltvísýrings, þar
með meiri. Endurheimt votlendis
er af þeim sökum mjög mikil-
vægur þáttur í baráttunni við
loftslagsbreytingar,“ segir Sæ-
mundur og heldur áfram:
„Þá vitum við líka að ef
tekst með ræktun og friðun að
koma gróðurhulu á íslenskan
eldfjallajarðveg sem er mjög al-
geng jarðvegsgerð hér á landi,
getur hann bundið mjög mikið af
koltvísýringi í sig og það væri
mótvægi við loftslagsbreyting-
arnar. Í þessum verkefnum hafa
íslenskir bændur hlutverki að
gegna, enda eru þeir mikilvægir
vörslumenn landsins.“
Auka virði landbúnaðar-
afurða
Úr umræðu síðustu missera
segist Sæmundar þekkja það við-
horf að sumum íslenskum bænd-
um þyki í dag að tengsl þeirra
við landbúnaðarháskólann séu
ekki jafn sterk og æskilegt væri,
enda finni þeir ekki samhljóm
með sínu daglega starfi og sumu
í vísindastarfi innan skólans.
„Við þurfum klárlega að
styrkja tengslin við bændur. Því
vil ég að nú verði farið í stefnu-
mótunarvinnu með bændum,
fulltrúum hagsmunafélaga
þeirra og afurðastöðva og leitað
eftir sjónarmiðum fólks um hver
þróunin í landbúnaðinum verði á
næstu árum – sú vinna verður
gríðarlega þýðingarmikil fyrir
mótun á áherslum skólans til
næstu ára. Til þess ætti líka að
vera svigrúm því nú er fjár-
hagur skólans, sem var í miklum
mínus, kominn á rétt ról og þá
er svigrúm til að styrkja kennslu
og rannsóknir í hagnýtum
landbúnaðarfræðum – sem ég
kalla svo – atvinnugrein sem
þessi skóli hefur svo ríkar skyld-
ur við,“ segir Sæmundur og bæt-
ir við að lokum: „Við þurfum
líka að horfa til þess hvernig
megi auka virði í framleiðslu
landbúnaðarafuðra, frekar en
magn. Enn fremur verður að
tryggja sjálfbærni í framleiðslu
þessara afurða. Hér innanlands
þarf ekki endilega að auka fram-
leiðsluna, en hún þarf klárlega
að vera virðismeiri og til þess
þarf þekkingu og þar gegnir
Landbúnaðarháskóli Íslands
lykilhlutverki.“
Nýjar áskoranir blasa við í íslenskum landbúnaði
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Búskapur Auka þarf virði fram-
leiðslunnar að sögn rektors.
Styrkist sem
matvælaland
 Sæmundur Sveinsson er
fæddur 1984. Hann lauk
meistarprófi frá líffræðideild
HÍ 2009. Í framhaldi af því hóf
hann doktorsnám við grasa-
fræðideild háskólans í Bresku
Kólumbíu í Vancouver í Kan-
ada og lauk því árið 2014.
 Eftir doktorsnám starfaði
Sæmundur sem sérfræðingur
í kornkynbótum við LBHÍ. Síð-
ustu misserin hefur Sæmund-
ur verið faglegur leiðtogi í
erfðafræði hjá Matís. Kona
hans er Vigdís Th. Finnboga-
dóttir. Þau eiga tvo syni.
Hver er hann?