Morgunblaðið - 12.12.2017, Side 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2017
Reykjavík Fátt er betra í kuldanum en gott höfuðfat. Kona ein í miðborginni skartaði fínni húfu með eyrum.
Eggert
Það var sorglegt að
fylgjast með upprifjun
á því í fréttum í síð-
ustu viku hvernig
margir Íslendingar
höguðu sér fyrst eftir
bankahrunið 2008.
Menn fóru í ógnandi
hópum að heimilum
fólks, sem það taldi í
fávisku sinni að borið
hefði einhverja óskil-
greinda ábyrgð á
hörmungunum. Þar urðu meðal
annars stjórnmálamenn og banka-
menn fyrir barðinu á þessum
tilræðismönnum. Í viðtölum kváð-
ust hetjurnar ekki bera neina
ábyrgð á gjörðum sínum. Þeir
væru bara hver og einn eitt snjó-
korn í fannferginu sem á árás-
arþolum dundi. Einn sagði meira
að segja, að hann og félagar hans
hefðu orðið þess varir að nafn-
greindur stjórnmálamaður tæki
aðför þeirra nærri sér og hefði
jafnvel hræðst þá. Þá hefðu þeir
fjölgað ferðum sínum að heimili
þessa einstaklings!
Það rifjast líka upp að við þess-
ar aðstæður tóku vissir fjölmiðlar
að sér hlutverk við að kynda und-
ir þessu skrílræði. Sagðar voru
fyrir fram „fréttir“ af því hvar
safnast yrði saman næst til að
hafa uppi háreysti og sletta máln-
ingu. Í því fólst ódulbúin hvatning
til fólks að taka þátt í þessu. Svo
voru með velþóknun sagðar fréttir
og birtar myndir af hetjudáð-
unum.
Það er eins og margir í okkar
góða landi átti sig ekki á þeim
margvíslegu lífsgæðum sem þeir
ættu að þakka fyrir. Fyrr á árinu
kom út í íslenskri þýðingu bókin
„Framfarir“ eftir sænskan sagn-
fræðing og rithöfund, Johan Nor-
berg. Höfundur hennar sýnir
fram á að mannfólkið í heiminum
býr nú við betri kjör en nokkur
önnur kynslóð hefur áður gert.
Þar munar miklu og er þá sama
hvort litið er á efnahag, heilsufar,
fæðu, menntun, frelsi eða hvað
eina annað sem mannfólkið telur
til lífsgæða sinna. Bankahrun
breytir engu um stóru myndina,
enda höfum við verið farsællega
fljót að hrista afleiðingar þess af
okkur.
Harmleikir
Við búum við lýðræðislegt
stjórnskipulag, þar sem valdhafar
eru valdir af fólkinu. Við höfum
líka sett okkur grunn-
reglur sem kenndar
eru við réttarríki, þar
sem vernda skal frelsi
okkar og mannrétt-
indi. Þessi gæði eru
ekki sjálfgefin. Við
teljum okkur samt
vita um ýmislegt sem
betur mætti fara.
Þegar við sýnum við-
leitni til að bæta úr
slíkum annmörkum er
afar þýðingarmikið að
við beitum við það
leikreglunum sem við höfum sett
samfélagi okkar. Það er eins og
hetjurnar með málninguna skilji
ekki að með aðferðum sínum grafa
þeir undan möguleikanum á að
koma fram úrbótum. Þeir eru í
raun að taka aðferð ofbeldis fram
yfir aðferð frjálsrar tjáningar og
þátttöku í stjórnmálum.
Afleiðingar af þessu framferði
hóphyggjunnar fyrir nokkrum ár-
um hafa heldur ekki leynt sér.
Meðal annars urðu dómstólar log-
andi hræddir við ástandið og tóku
að víkja frá grunnreglum réttar-
ríkisins til að gera upphlaups-
mönnum til hæfis. Dómararnir
hafa líklega óttast að málning-
armenn kæmu heim til þeirra, ef
þeir gegndu skyldum sínum í
dómsstarfinu. Af þessu spruttu
harmleikir, þar sem menn voru
sviptir frelsi sínu að ólögum. Þjóð-
in mun átta sig betur á þessu þeg-
ar fram líða stundir alveg eins og
menn eru núna að hneykslast á
framferði fólksins sem tók sér
stöðu fyrir utan heimili annarra og
sletti jafnvel málningu á hús
þeirra.
Við ættum að reyna að læra af
reynslunni og skilja að ekkert
tryggir betur hagsmuni okkar en
einbeiting við að virða reglur sam-
félagsins og vinna innan þeirra að
breytingum á því sem við teljum
fara aflaga.
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
» Þegar við höfum
uppi viðleitni til að
bæta úr slíkum ann-
mörkum er afar þýðing-
armikið að við beitum
við það leikreglunum
sem við höfum sett sam-
félagi okkar.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Dapurleg upprifjun
Íslenskur sjávar-
útvegur á allt sitt
undir skilyrðum í haf-
inu. Góð umgengni við
það og fiskveiðar í
sátt og samlyndi við
náttúruna eru for-
senda þess að fiski-
stofnar við Ísland
verði nýttir. Í dag,
hinn 12. desember
2017, eru tvö ár liðin
frá því Parísarsamkomulagið var
undirritað. Samtök fyrirtækja í
sjávarútvegi hafa af þessu tilefni
gert skýrslu um olíunotkun í sjáv-
arútvegi og væntanlega notkun til
ársins 2030. Skýrsluna má lesa á
heimasíðu samtakanna, www.sfs.is.
Eldsneytisnotkun í sjávarútvegi
var mest á árunum 1996 og 1997
þegar mikil sókn var á fjarlæg mið,
eins og til dæmis í Smuguna. Frá
árinu 1997 hefur eldsneytisnotkun í
sjávarútvegi hins vegar minnkað að
meðaltali um rúm 4% ári og var
ársnotkun eldsneytis í
sjávarútvegi árið 2016
sú minnsta frá árinu
1990, bæði frá fiski-
skipum og fiskimjöls-
verksmiðjum.
Mun minnka meira
Eldsneytisnotkun í
sjávarútvegi í heild
hefur minnkað um
43% frá árinu 1990.
Það er að sönnu
ánægjulegt að út-
streymi gróðurhúsa-
lofttegunda frá sjávar-
útvegi hefur dregist svona mikið
saman. Með einföldun má segja að
sjávarútvegurinn hafi, fyrir sitt
leyti, náð markmiði Parísarsam-
komulagsins. Að sjálfsögðu er sjáv-
arútvegur ekki einangruð stærð í
loftslagsmálum. Heimurinn er einn
að þessu leyti. Hvað sem því líður
er greinilegt að sjávarútvegur á Ís-
landi hefur náð góðum árangri á
liðnum árum.
Hér verður ekki látið staðar
numið. Ef svo fer fram sem horfir
er áætlað að olíunotkun í sjávar-
útvegi, það er við veiðar og vinnslu,
muni dragast saman um 54% fram
til ársins 2030. Þá er miðað við
upphafsárið 1990, eins og gert er í
Parísarsamkomulaginu, sem mið-
ast við árin 1990 til 2030. Ástæður
samdráttar í eldsneytisnotkun
sjávarútvegs á tímabilinu frá 1990
til 2016 eru einkum skipulag veiða,
hátt olíuverð, minni afli, tækni-
framfarir og samþjöppun í grein-
inni.
Hagræðing og
fjárfesting í veiðum
Undanfarinn áratug hefur verið
hagrætt mikið í sjávarútvegi og
fiskiskipum fækkað. Frá fisk-
veiðiárinu 2001/2002 til fiskveiði-
ársins 2017/2018 fækkaði fiskiskip-
um með aflamark um 72 skip, eða
sem nemur 16,3%. Togarar eru nú
43 og hefur fækkað verulega frá
árinu 1990, en þá voru þeir 111.
Áætlað er að þessi þróun haldi
áfram og aflamarksskipum fækki
um allt að 16% til ársins 2030, en
fjöldi togara verði óbreyttur eða
þeim fækki lítillega. Fjárfesting-
arþörf í fiskiskipum fram til ársins
2030 er metin um 180 milljarðar
króna.
Rafvæddar
fiskimjölsverksmiðjur
Margt hefur áunnist undanfarin
ár í rafvæðingu fiskimjölsverk-
smiðja. Árið 2016 voru 11 fiski-
mjölsverksmiðjur á landinu og 7
þeirra voru að fullu rafvæddar.
Þrjár verksmiðjur nota nú olíu að
stærstum hluta, þar af tvær í Vest-
mannaeyjum og ein á Þórshöfn á
Langanesi. Með nýjum sæstreng
til Vestmannaeyja aukast mögu-
leikar á frekari nýtingu raforku.
Dreifikerfi raforku til Þórshafnar
og fleiri staða hamla hins vegar
frekari rafvæðingu verksmiðja. Því
er nauðsynlegt að stjórnvöld tryggi
verksmiðjunum örugga raforku til
þess að hægt sé að sjá til þess að
allar verksmiðjurnar gangi fyrir
rafmagni og afhendingaröryggi sé
tryggt. Þá þarf raforkuverð að
vera samkeppnishæft við aðra
orkugjafa til þess að raforka teljist
enn fýsilegri kostur en olía. Sú hef-
ur ekki alltaf verið raunin.
Sameiginlegt verkefni
Fyrirtæki í sjávarútvegi vilja
leiða með góðu fordæmi og leggja
mikilvægt lóð á vogarskálar þess
markmiðs sem Ísland og þjóðir
heims hafa með áðurgreindu Par-
ísarsamkomulagi skuldbundið sig
til að ná fyrir árið 2030. Um sam-
eiginlegt verkefni stjórnvalda og
atvinnugreina er að ræða. Mikil-
vægt er því að allir hlutaðeigandi
eigi sæti við eitt og sama borðið við
ákvarðanatöku um framhaldið.
Eftir Heiðrúnu
Lind Marteins-
dóttur
» Fyrirtæki í sjávarút-
vegi vilja leiða með
góðu fordæmi og leggja
mikilvægt lóð á vogar-
skálar þess markmiðs
sem Ísland og þjóðir
heims hafa með Parísar-
samkomulaginu skuld-
bundið sig til að ná.
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Nýting auðlindar og umhverfisspor