Morgunblaðið - 12.01.2018, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Utanríkis-ráðherrarBretlands,
Frakklands og
Þýskalands lýstu
því yfir í gær að
þeir litu svo á að
Íranir hefðu staðið fyllilega við
allar þær skuldbindingar sem
þeir hefðu tekist á hendur með
kjarnorkusamkomulaginu sem
undirritað var árið 2015, og því
væri engin ástæða til annars en
að standa áfram við það.
Federica Mogherini, utanríkis-
málastjóri Evrópusambands-
ins, tók í sama streng og sagði
samkomulagið „gera heiminn
öruggari“.
Tímasetningu yfirlýsingar-
innar er klárlega beint að
Bandaríkjastjórn en gert er
ráð fyrir því að í dag muni
Donald Trump Bandaríkja-
forseti ákveða hvort hefja eigi
aftur þær refsiaðgerðir Banda-
ríkjanna, sem felldar voru úr
gildi vegna samkomulagsins,
eða hvort fresta eigi ákvörðun
um slíkt um nokkra mánuði til
viðbótar. Trump hefur lýst því
yfir að Bandaríkin líti ekki svo
á að Íranir hafi staðið við sitt
og raunar hefur hann sagt
samkomulagið einn versta
samning sem risaveldið hafi
nokkurn tímann gert.
Afstaða Trumps er skiljan-
leg þegar haft er í huga að Ír-
anir hafa ef til vill staðið við
samkomulagið í orði en alls
ekki á borði. Samkvæmt sam-
komulaginu var Írönum til að
mynda sett sú kvöð
að þeir mættu ekki
gera tilraunir með
langdrægar eld-
flaugar sem borið
gætu kjarn-
orkuodda. Til að
fara í kringum bannið hafa Ír-
anir hafið stórvirka geim-
ferðaáætlun þar sem hverri
eldflauginni á fætur annarri er
skotið á loft undir því yfirskini
að þær beri gervihnetti á spor-
baug. Það að slíkar eldflaugar
geta hæglega borið kjarnaodda
er einungis tilviljun ef trúa má
Írönum.
Þó að samkomulagið frá 2015
hafi ekki falið í sér sérstakar
kvaðir á hendur Írönum um
framferði þeirra í utanríkis-
málum þá er það í besta falli
stórkostleg ögrun og ósvífni að
Íranir skuli hafa nýtt það fjár-
magn sem afnám refsiaðgerða
færði þeim til þess að ýta undir
óróleikaástandið í Mið-
Austurlöndum.
Á sínum tíma var varað við
því að Íranir væru ekki verðir
þess trausts sem felst í sam-
komulaginu. Þau varnaðarorð
virðast hafa verið rétt. Hafa
ber í huga að samkvæmt sam-
komulaginu mega Íranir hefja
aftur stórfellda auðgun úrans
eftir níu ár og eftir tólf ár
verða allar kvaðir á hendur
þeim runnar úr gildi. Miðað við
hegðun Írana hingað til er full
ástæða til að hafa verulegar
áhyggjur af því sem gerist eftir
þann tíma.
Langsótt er að Íranir
hafi haldið sig fylli-
lega við kjarnorku-
samkomulag}
Rúmt túlkað
Viðræður Norð-ur-Kóreu við
nágranna sína í
suðri um þátttöku í
vetrarólympíu-
leikunum gengu betur en flestir
þorðu að vona. Það teljast tíma-
mót að Norður-Kóreumenn vilji
senda íþróttamenn á leikana,
en sem frægt er orðið ákváðu
þeir að hundsa sumarólympíu-
leikana í Seoul, sem fram fóru
fyrir tuttugu árum.
En þó að þarna hafi verið
stigið jákvætt skref til þess að
draga úr spennunni á Kóreu-
skaganum er ótímabært að
fagna, því líkt og Moon Jae-in,
forseti Suður-Kóreu, sagði á
miðvikudaginn, er enn langt í
land. Moon nýtti þá tækifærið
og sagðist vera reiðubúinn til
þess að hitta Kim Jong-un, ein-
ræðisherra Norður-Kóreu, á
leiðtogafundi, en slíkur fundur
yrði sögulegur.
Moon tók fram að slíkur
fundur yrði ekki haldinn, nema
að uppfylltum ákveðnum skil-
yrðum, en það orðalag er talið
standa fyrir það skilyrði Suður-
Kóreu og Bandaríkjanna, að
viðræður við
Norður-Kóreu
verði að fela í sér
það markmið að út-
lagaríkið láti kjarn-
orkuvopn sín af hendi.
Þá var það einnig athyglis-
vert að Moon þakkaði Trump
Bandaríkjaforseta sérstaklega
fyrir framlag hans til þess að
ólympíuviðræðurnar hefðu get-
að orðið að veruleika. Hafa
verður í huga að Moon og
Trump hafa ekki beinlínis átt
auðvelt samstarf, og að auðvelt
hefði verið fyrir Moon að nefna
forsetann umdeilda ekki á nafn.
En það má velta því fyrir sér,
hvort Moon hafi ekki einfald-
lega verið að viðurkenna það,
að þær gulrætur sem lagðar
hafa verið fyrir Norður-
Kóreumenn til þess að fá þá til
viðræðna hefðu líklega ekki
einar og sér skilað neinu. Hörð
afstaða ríkisstjórnar Trumps í
kjarnorkudeilunni hafi knúið
Kim Jong-un til samninga. Von-
andi tekst að þoka málum
áfram í rétta átt og koma í veg
fyrir að einræðisherrann valdi
meiri skaða en orðið er.
Moon þakkar Trump
fyrir framlag hans}Gulrætur og prik
S
amfélög sem eru drifin áfram af
hugviti og nýsköpun verða leiðandi
á meðal þjóða á komandi árum.
Þjóðir hafa fjárfest í sífellt auknum
mæli í menntun, rannsóknum og
þróun til að auka samkeppnishæfni sína og
velsæld. Öflugir háskólar eru forsenda þess
að styrkja samkeppnishæfni þjóðarinnar
ásamt því að stuðla að stöðugu og fyrir-
sjáanlegu starfsumhverfi fyrirtækja.
Ríkisstjórnin setur menntamálin í öndvegi
á kjörtímabilinu og hefur boðað að Ísland nái
meðaltali OECD-ríkjanna er varðar fjár-
mögnun háskólastigsins fyrir árið 2020 og
Norðurlanda árið 2025 í samræmi við áætlanir
Vísinda- og tækniráðs. Þessi vilji sem kemur
fram í stjórnarsáttmálanum endurspeglast í
fjárlögum ársins 2018. Framlög til háskóla-
stigsins eru aukin um tæpa 2,9 milljarða eða 6,9% miðað
við fjárlög 2017. Ljóst er að kennsla og rannsóknir munu
eflast með þessari stefnumótun ásamt því að alþjóðlegt
samstarf mun styrkjast. Einnig er lögð rík áhersla á að
efla gæði í starfsemi háskólanna. Við horfum fram á
bjartari tíma í menntamálum og því er brýnt að nýta
tækifærið vel og huga að því sem betur má fara í stefnu-
mótun og hvernig við náum meiri árangri. Framundan
eru áhugaverðir tímar í háskólasamfélaginu á Íslandi,
þar sem þeir vinna að því að undirbúa nemendur sína
enn frekar fyrir þær áskoranir sem fylgja tæknibylting-
unni og breytingum þeim tengdum í atvinnulífinu. Eitt af
því sem verður lögð mun meiri áhersla á í
framtíðinni er þverfaglegt samstarf á milli
háskóla og atvinnulífs.
Öflugt rannsóknarstarf er forsenda fram-
fara og nýsköpunar, og því leggur ríkis-
stjórnin áherslu á að skapa góð skilyrði til að
efla rannsóknar- og þróunarstarf á Íslandi.
Framlög til rannsókna voru aukin í fjárlög-
unum 2018 ásamt því að hækka framlög til
Aldarafmælissjóð Háskóla Íslands en aukn-
ingin nemur tæpum 12%. Þetta mun skila sér
í öflugra atvinnulífi og meiri verðmæta-
sköpun fyrir þjóðarbúið. Stefnumótun á Ís-
landi þarf að taka mið af þeim tæknifram-
förum sem eru að eiga sér stað og hafa verið
nefndar „fjórða iðnbyltingin“. Hugtakið vísar
meðal annars til þróunar sem er að eiga sér
stað á sviði erfðavísinda, gervigreindar, sjálf-
virknivæðingar og líftækni. Þessi þróun mun hafa mikil
áhrif á lífshætti fólks og kalla fram umtalsverðar breyt-
ingar á atvinnulífinu. Vegna þessa er mikilvægt að
byggja brú á milli rannsókna og atvinnulífsins til að sam-
félagið allt sé betur undirbúið fyrir þessa þróun.
Það felast mörg tækifæri í tæknibyltingunni fyrir fá-
menna en velmenntaða þjóð ef rétt er haldið á málum.
Við þurfum að einblína á menntun og efla öll skólastigin
til að geta tekist á við þær samfélagslegu áskoranir sem
framtíðin ber í skauti sér.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Efling háskólasamfélagsins
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Uppsöfnuð skerðing sókn-argjalda á árunum frá2009 til 2017 nemur 5.761milljón samkvæmt upp-
lýsingum frá kirkjuráði. Þá er ann-
ars vegar miðað við ef sóknargjöld
væru reiknuð út samkvæmt lögum
(91/1987) og hins vegar sóknar-
gjöldin eins og þau hafa verið
ákvörðuð af fjárveitingarvaldinu
undanfarin ár.
Leikmannastefna þjóðkirkjunnar
2017, sem haldin var á liðnu hausti,
beindi því til Alþingis að farið yrði að
lögum um sóknargjöld varðandi
upphæð gjaldanna. „Skerðingin hef-
ur valdið umtalsverðum búsifjum í
rekstri sókna og trúfélaga,“ segir í
ályktun leikmannastefnunnar.
Skerðingunni er m.a. kennt um að
mjög hefur dregið úr viðhaldi eigna
þjóðkirkjunnar. Uppsöfnuð við-
haldsþörf kirkjueigna undanfarin ár
er metin á um tvo milljarða króna.
Þá benti leikmannastefnan á að í
þremur skýrslum sem gerðar voru á
vegum þriggja innanríkisráðherra
hefði verið sýnt fram á að sóknar-
gjöld hefðu verið skert um 25% um-
fram það sem undirstofnanir innan-
ríkisráðuneytisins máttu þola eftir
hrunið.
„Við afgreiðslu fjárlaga árið 2015
var þess krafist af hálfu þáverandi
innanríkisráðherra að fram færi
heildarendurskoðun á fjárhags-
legum samskiptum ríkis og kirkju,
þar með talið á sóknargjöldum, og
var til þess sett nefnd ráðuneytis-
stjóra á vegum ríkisins. Ekkert ból-
ar á niðurstöðu þótt meirihluti fjár-
laganefndar hafi lagt áherslu á það
síðastliðið vor að hún lægi fyrir við
afgreiðslu fjárlaga fyrir árið 2018,“
segir í ályktun leikmannastefn-
unnar. Leikmannastefnan skipaði
fimm manna nefnd til að eiga við-
ræður við fjárlaganefnd, fjár-
málaráðherra og dómsmálaráðherra
„um nauðsyn þess að sóknargjöld fái
að vera óskert á næstu árum“.
Viðræður við ríkið ekki hafnar
Einn nefndarmanna er Einar Karl
Haraldsson, kirkjuþingsmaður og
gjaldkeri Hallgrímssafnaðar í
Reykjavík. Hann sagði í aðsendri
grein í Morgunblaðinu 18. nóvember
sl. að þáverandi innanríkisráðherra
hefði fengið heimild á ríkis-
stjórnarfundi 5. september 2014 til
að gera samkomulag um að umfram-
skerðing sóknargjalda yrði jöfnuð út
á fjórum árum. Við afgreiðslu fjár-
laga fyrir árið 2016 hefði áætlun um
að rétta við sóknargjöldin verið
stöðvuð og innanríkisráðherra kraf-
ist þess að fram færi heildarendur-
skoðun á fjárhagslegum sam-
skiptum ríkis og kirkju, þar með
talið á sóknargjöldum. Þjóðkirkjan
hefði þegar í stað skipað viðræðu-
nefnd og stjórnvöld sett til verksins
nefnd þriggja ráðuneytisstjóra.
„Ekkert bólar á niðurstöðu þótt
meirihluti fjárlaganefndar hafi lagt
áherslu á það síðastliðið vor að heild-
arendurskoðunin lægi fyrir við af-
greiðslu fjárlaga 2018,“ skrifaði Ein-
ar.
Hann sagði í samtali við Morgun-
blaðið að nefndin sem leikmanna-
ráðstefnan kaus hefði óskað eftir
fundi með innanríkisráðherra, en
ekki enn fengið áheyrn. Sóknar-
gjaldamálið hefði verið rætt við full-
trúa fjárlaganefndar áður en núgild-
andi fjárlög voru samþykkt.
Einar sagði að í raun hefði aldrei
fengist upplýst á hvaða forsendum
sóknargjöldin voru skorin niður. Þó
hefði komið fram í svari fjár-
málaráðherra við fyrirspurn
Birgittu Jónsdóttur árið 2014
að viðmiðun vegna sóknar-
gjalda hefði hækkað meira á
tímabili en önnur framlög, til
dæmis til stjórnsýslustofnana
ríkisins. Í kjölfar hruns banka-
kerfisins 2008 hefðu stjórnvöld
ákveðið, m.a. í ljósi mikilla
aukningar skulda, „að
draga umtalsvert úr fram-
lögum til trúfélaga.“
Mögur ár sókna, trú-
og lífsskoðunarfélaga
Þróun sóknargjalda 2008-2017
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0
ma. kr.
tekjur
6
5
4
3
2
1
0
mismunur
ma.kr.
Heimild: þjóðkirkjan
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Tekjur af sóknargjaldi, ákvarðaðar
Tekjur af sóknargjaldi, reiknaðar skv. lögum
Mismunur, uppsafnaður
5,8
Samkvæmt lögum um sókn-
argjöld skulu þjóðkirkjusöfn-
uðir, skráð trúfélög og lífs-
skoðunarfélög eiga hlutdeild í
tekjuskatti. Breytingin tengd-
ist upptöku staðgreiðslukerfis
skatta og breytingum á tekju-
skattinum. Áður var sókn-
argjaldið hlutfall af útsvars-
stofni. Sóknargjald hefur verið
innheimt frá því um 1100.
Einar Karl Haraldsson
kirkjuþingsmaður benti á að í
umræðum um frumvarpið
hefðu þáverandi ráðamenn
sagt að sóknargjöldin ættu að
þróast í takti við afkomu al-
mennings í landinu. Þau hafi
því hækkað með hækkandi
tekjum ríkisins af tekjuskatti.
Frá árinu 2009 hafi hluti sókn-
argjalda hins vegar verið
„gerður upptækur“ í ríkissjóð.
„Það hefur verið tekin ein-
hliða ákvörðun um það í
fjármálaráðuneytinu
hver sóknargjöldin eiga
að vera á mann á hverju
ári. Alþingi hefur svo
samþykkt það umræðu-
laust. Formið á þessu er
algerlega óvið-
unandi,“
sagði Ein-
ar.
Tengd tekju-
skattinum
SÓKNARGJÖLDIN
Einar Karl
Haraldsson