Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.05.2018, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.5. 2018
Helstu fréttir af fæðingartíðniEvrópulanda og annarraþróaðra ríkja heims síð-
ustu árin eru að hún einfaldlega fell-
ur. Færri og færri börn fæðast síð-
ustu árin og áratugina. Það sama
hefur átt við í Þýskalandi, þar til
núna allra síðustu misserin og þykir
mjög athyglisvert hvernig þýsk yf-
irvöld eru með markvissum aðgerð-
um og fjölskylduvænni stefnu að ná
að snúa vörn í sókn. Börn fædd á
hverja þúsund íbúa hafa ekki verið
fleiri frá því snemma á 8. áratugnum
eða í 46 ár.
Þetta er ekki síst fréttnæmt í ljósi
þess að Þýskaland hefur verið alger
eftirbátur til þessa. Í áratugi hefur
fæðingartíðnin þar í landi verið með
því sem lægst gerist í allri Evrópu
og hafa yfirvöld og forsvarsmenn at-
vinnulífsins haft af því miklar
áhyggjur, enda fólksfækkun mikil
ógn við eitt helsta iðnveldi og eitt
stærsta hagkerfi heims, sem Þýska-
land er. Það er ekki að það vanti
Þjóðverja í Þýskalandi, vandamálið
hefur verið að þeir eru flestir komnir
á eða að detta í eftirlaunaaldur. Ung-
ir Þjóðverjar sem eiga að taka við
keflinu, störfum þeirra sem setjast í
helgan stein eru allt of fáir. Stórar
kynslóðir eftirstríðsáranna eru lang-
lífar og því líka dýrar fyrir heilbrigð-
iskerfið. Það vantar miklu fleira fólk
til að halda þessu öllu gangandi.
En hvaða tölfræði er það sem er
svona merkileg í sambandi við
Þýskaland og fæðingartíðnina þar?
Öðruvísi þróun
en annars staðar
Vissulega hafa flóttamenn sem Þjóð-
verjar hafa tekið við haft mikið að
segja til að rétta þetta af. Fæðingar
kvenna úr þeim hópi hafa verið stórt
innlegg í hækkandi fæðingartíðni í
Þýskalandi en einnig hafa fæðingar
þýskra kvenna tekið kipp.
Það merkilega er að þegar horft
er á öll gröf yfir fæðingar í öðrum
Evrópulöndum vísar línan beint nið-
ur. Það er fækkun ár frá ári og aldrei
leitar línan upp á við, ekki heldur á
Íslandi þar sem fæðingartíðni hefur
aldrei verið lægri.
Þegar litið er yfir þróunina á sams
konar grafi í Þýskalandi vísar línan á
grafinu upp, Þjóðverjum til mikils
léttis. Árið 1996 var fæðingartíðni í
Þýskalandi 1,24 börn á hverja konu.
2016 var þessi tala komin upp í 1,59
og aukningin er því 24 prósent. Sök-
um þess hve gífurlega lág hún var í
Þýskalandi, er Þýskaland alls ekki
efst á lista yfir fæðingartíðni í Evr-
ópu, þrátt fyrir þessa aukningu. Í
Bretlandi, Írlandi, Frakklandi og á
Norðurlöndum er hún hærri, en í
þeim löndum fellur hún sífellt milli
ára og engin umskipti í sjónmáli.
Hvernig urðu börnin fleiri?
Í vestrænum nútímaþjóðfélögum er
fólk lengur í námi, eignast seinna
börn og færri, starfið tekur stærri
toll og ófrjósemi er einnig vandamál.
Kannanir hafa þó bent til að helst sé
það starfsframi sem fólk hefur
áhyggjur af.
Lagasetningar í Þýskalandi til að
reyna að sporna við lækkun fæðing-
artíðninnar má rekja aftur til ársins
2004, þar sem reynt er að hlúa að
barnafjölskyldum, en áhrifaríkasta
lagasetningin er ný, frá 2013. Þá var
öllum börnum tryggt leikskólapláss
frá 1 árs aldri og til að það gæti
gengið var gert átak í að byggja nýja
leikskóla. Bent hefur verið á, svo
sem í nýlegri grein í Deutsche Welle,
að það sé ein mikilvægasta breytan í
þessu. Í Frakklandi er fæðingarorlof
til að mynda ekki nema um 10 vikur
en þó er fæðingartíðni þar með því
hæsta sem gerist í Evrópu. Hins
vegar þurfa foreldrar þar í landi
engar áhyggjur að hafa af daggæslu,
sem er bæði ódýr og aðgengileg
strax að 10 vikum loknum.
Í Þýskalandi hefur orðið stór-
aukning á fjárframlögum til dag-
gæslu, laun starfsmanna þar verið
hækkuð og einnig hefur ýmiss konar
fjárhagslegur stuðningur við barna-
fólk verið aukinn. Greiðslur úr fæð-
ingarorlofssjóði hafa hækkaðar sem
og barnabætur sem eru fyrir meðal-
tekjufjölskyldu um 25 þúsund á
mánuði. Áður var það þannig að ef
foreldri vann hlutastarf skertust
bæturnar en með nýrri lagasetningu
hefur það engin áhrif á barnabætur.
Daggæsla í Þýskalandi er ódýr, full-
ur dagur gjarnan í kringum 15.000
krónur þótt það geti verið hærra ef
tekjur foreldra eru þeim mun hærri.
Í mörgum sambandsríkjum er hún
algjörlega ókeypis eftir þriggja ára
aldur.
Til að átta sig á þessu umfangi í
auknum fjárframlögum þá fóru um
45 milljaðar evra í málaflokkinn árið
2016 en áætlað er að á þessu ári
verði 90 milljarðar evra settar í
verkefnin sem er 100 prósent aukn-
ing.
Þessar tölur kunna að hljóma
svimandi en allt skilar þetta sér í
betri efnahag, að sögn Oliver Rau-
kau, aðalhagfræðings ráðgjafafyr-
irtækisins Oxford Economics í
Frankfurt, í viðtali við Bloomberg-
fréttaveituna. Til að viðhalda hag-
kerfinu er mikilvægt að hlúa að fjöl-
skyldum þannig að þær vilji og hafi
tök á að eignast fleiri börn.
Árið 2016 fæddist 792.131 barn í
Þýskalandi, rúmlega 54.000 fleiri en
árið þar á undan.
Á síðustu árum hefur andlegur
stuðningur við nýbakaða foreldra
einnig verið efldur. Líkt og hérlendis
koma ljósmæður heim og einnig
býðst að fá heimilishjálp meðan
barnið er hvítvoðungur.
Enn sem komið er eru þó fleiri
sem deyja á ári hverju en fæðast í
Þýskalandi. Aðeins vegna innflytj-
enda varð fólksfjölgun á síðasta ári
en ekki fækkun. Þróunin er þó að
minnsta kosti orðin jákvæð og þýsk
yfirvöld ætla ekki að slá slöku við. Í
þeirra huga er fæðingartíðni þar í
landi þjóðaröryggismál.
Barneignir
þjóðar-
öryggismál
Þjóðverjar hafa verið þekktir fyrir að eignast fá
börn og seint og fæðingartíðni þar hefur
verið með því lægsta sem gerist í Evrópu.
Þýsk stjórnvöld hafa tekið málefnið föstum
tökum og náð að snúa þróuninni við. GettyImages/Stockphoto
Aðeins nokkur ár eru síðan
Þjóðverjar höfðu miklar
áhyggjur af fæðingartíðni þar
í landi, sem minnkaði og
minnkaði milli ára.
’„Stjórnvöld þekkja það verkefni vel að stýra vexti. Nú þurfaþau að læra að meðhöndla samdrátt. Við þurfum að endur-hugsa samfélög okkar.“Reiner Klingholz, forstjóri Stofnunar fólksfjölda og þróunar
í Berlín, í viðtali við Financial Times.
ERLENT
JÚLÍA MARGRÉT ALEXANDERSDÓTTIR
julia@mbl.is
BRETLAND
SALISBURY Júlía Skripal, sem varð
fyrir taugagasárás í enska bænum
Salisbury í mars ásamt föður sínum,
Sergei, vonast til að geta snúið aftur
til heimalands síns í framtíðinni.
Fyrst þurfi hún að ná heilsu. Þetta
sagði Skripal í ávarpi til fjölmiðla en
hún lá í dái í 20 daga. Ávarpið var
tekið upp á ótilgreindum stað en hún er undir vernd breskra stjórnvalda
sem fullyrða að ráðamenn í Rússlandi standi á bak við árásina.
BANDARÍKIN
NEW YORK Dómstólar
í New York úrskurðuðu að
þrítugum manni, Michael
Rotando, sem búið hefur í
foreldrahúsum frá því hann
missti vinnuna fyrir átta
árum væri skylt að fl ytja
að heiman. Foreldrum hans
fannst komið nóg en son-
urinn hefur hvorki borgað
leigu né aðstoðað við
húsverk og gripu þau því
til þess ráðs að lögsækja
son sinn sem neitaði að
fl ytja út.
ÚKRAÍNA
SHAKHTARSK RAIO Flugskeyti sem grandaði
farþegaþotu Malaysia Airlines yfi r austurhluta Úkraníu í
júlí 2014 var í eigu rússneska hersins að því er hollenskt
rannsóknarteymi greinir frá. Þetta er í fyrsta skipti sem
rannsakendur stað-
hæfa að fl ugskeytið,
sem banaði 298
manns, hafi verið
í eigu hersins en
áður hefur komið
fram að það hafi
verið rússneskrar
gerðar.
SVÍÞJÓÐ
STOKKHÓLMUR Sænska þingið hefur samþykkt að herða
lög um kynferðisbrot og frá 1. júlí verður saknæmt að hafa
kynmök við einhvern án þess að fyllilega sé ljóst að viðkom-
andi sé samþykkur. Samþykki telst liggja fyrir ef viðkomandi
hefur sagt það berum orðum eða sýnt það með gerðum sínum
að hann vilji stunda kynmök, samkvæmt nýju lögunum.