Peningamál - 01.11.2004, Qupperneq 10

aðilar vænta þess að stýrivextir bankans eigi eftir að
hækka nokkru meira. Vísbendingar um þetta má m.a.
sjá í fólgnum framvirkum vöxtum sem lesa má út úr
vaxtaferli óverðtryggðra vaxta. Að gefnum ákveðn-
um forsendum má greina væntingar markaðsaðila um
styttri enda vaxtaferilsins í þessum framvirku vöxt-
um. Samkvæmt þessari greiningu býst markaðurinn
við að stýrivextir bankans verði komnir í um 8¼%
eftir tvö ár sem er nokkru hærra en vænst var um
miðjan maí þegar bankinn gerði síðast verðbólguspá,
enda hafa vextir bankans hækkað nokkuð síðan og
umfram það sem markaðsaðilar virðast hafa búist við
á þeim tíma. Markaðsaðilar reikna því með um 1 pró-
sentu hækkun vaxta næstu tvö árin sem er nokkru
flatari hækkunarferill en reiknað var með í júní.
Við túlkun þessara framvirku vaxta þarf að gæta
þess að þeir kunna einnig að fela í sér áhættuþóknun
fjárfesta og því verið frábrugðnir raunverulegum
væntingum markaðsaðila.3 Því getur verið rétt að
nýta einnig upplýsingar úr könnun á mati grein-
ingaraðila á þróun stýrivaxta bankans næstu tvö ár.
Að meðaltali telja þeir að stýrivextir bankans verði
komnir í um 8½% eftir eitt ár og haldist síðan nálægt
því fram á seinni hluta árs 2006 (sjá rammagrein 5).
Þetta er aðeins hærri og skarpari hækkunarferill en
lesa má út úr framvirkum vöxtum, öfugt við það sem
gerðist í júní.
Þrátt fyrir hækkun stýrivaxta að undanförnu voru
raunstýrivextir bankans, mældir með verðbólguálagi
ríkisskuldabréfa til þriggja ára, litlu hærri en þeir hafa
verið undanfarið hálft ár en þeir hækkuðu nokkuð í
nóvember eftir síðustu vaxtahækkun bankans. Vaxta-
munur við útlönd hefur aukist töluvert. Hann hefur
stuðlað að áframhaldandi sterku gengi krónunnar, en
ágætur stöðugleiki hefur ríkt í gengismálum undan-
farið ár. Vextir á erlendum lánamörkuðum eru enn
afar lágir. Hægur bati í flestum helstu viðskipta-
löndum Íslands mun að líkindum leiða til þess að
skammtímavextir hækki lítið á næstu misserum.
Íslensk fyrirtæki, fjármálastofnanir og jafnvel ein-
staklingar munu því líklega áfram búa við hagstæð
fjármálaleg skilyrði á erlendum lánamörkuðum
næstu misserin.
Aðrir skammtímavextir hafa ekki fylgt síðustu
tveimur vaxtahækkunum Seðlabankans fyllilega eftir
og voru undir nóvemberlok vel undir stýrivöxtum
bankans. Ávöxtun ríkisvíxla til þriggja og sex
mánaða var 6,4% og 6,9% að meðaltali í fyrri hluta
nóvember, litlu hærri en þeir voru að meðaltali í
ágúst, 6,3% og 6,5%.
Erlendir skammtímavextir þokast hægt upp frá
sögulegu lágmarki
Erlendir skammtímavextir hafa þokast upp á við frá
sögulegu lágmarki í takt við hækkun stýrivaxta í
Bandaríkjunum, Bretlandi og nokkrum öðrum lönd-
um. Mestu máli skiptir að stýrivextir Seðlabanka
Evrópu (ECB) hafa enn ekki hækkað, því að gjald-
miðlaáhætta er líklega mest gagnvart evru. Hækkunar
erlendra skammtímavaxta er því enn ekki farið að
Raunstýrivextir Seðlabankans
Mynd 7
1. Mismunur ávöxtunarkröfu verðtryggðra og óverðtryggðra ríkisverðbréfa til 3 ára.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 1. júlí 2002 - 23. nóvember 2004
2002 | 2003 | 2004
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
%
Raunstýrivextir miðað við
verðbólguálag til 3 ára
Nafnstýrivextir
Seðlabankans
Verðbólguálag til 3 ára1
3. Þessa áhættuþóknun má hugsa sem þóknun sem fjárfestar krefjast
vegna óvissu um framtíðarþróun vaxta eða vegna stöðutöku í verð-
bréfum sem erfitt kann að vera að loka síðar meir. Það kann að flækja
túlkunina enn frekar að áhættuþóknunin getur verið breytileg yfir tíma.
Stýrivextir og skammtímamarkaðsvextir
Mynd 8
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 1. júlí 2002 - 23. nóvember 2004
2002 | 2003 | 2004
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
9,0
%
Vextir á
millibankamarkaði
(REIBOR) til 3 mánaða
Nafnstýrivextir
Seðlabankans
Vextir 3 mán. ríkisvíxla
PENINGAMÁL 2004/4 9