Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 65

64 PENINGAMÁL 2004/4
Inngangur
Undanfarin ár hefur Basel-nefndin um bankaeftirlit2
unnið að nýjum eiginfjárreglum fyrir alþjóðlega
banka (oft nefndar Basel II). Fyrstu drög að nýjum
eiginfjárreglum litu dagsins ljós í júní 1999, önnur
drög voru birt í janúar 2001 og þau þriðju í apríl
2003. Þá voru framkvæmdar á þessu tímabili þrjár
svokallaðar áhrifakannanir (e. Quantitative Impact
Studies) til að meta áhrif regludraganna á eiginfjár-
hlutföll banka. Í júní sl. gaf Basel-nefndin út loka-
skýrslu um nýjar eiginfjárreglur (e. International
Convergence of Capital Measurement and Capital
Standards). Þrátt fyrir lokaskýrsluna áskilur nefndin
sér rétt til að breyta reglunum komi í ljós annmarkar
á þeim á síðari stigum.
Núgildandi eiginfjárreglur frá Basel-nefndinni eru
frá árinu 1988 (Basel I). Þær reglur innihéldu staðlaðar
aðferðir við útreikning á eiginfjárkröfu útlána en síðar
var meðhöndlun markaðsáhættu bætt við reglurnar.
Meðal helstu breytinga með nýju eiginfjárreglunum er
notkun á áhættumati matsfyrirtækja, innra mat banka
við útreikning á eiginfjárkröfu og útreikningur á eigin-
fjárkröfu vegna rekstraráhættu.Í nýju reglunum eru
settar fram ýmsar lágmarkskröfur sem bankar verða að
uppfylla, einkum vegna innra matsins. Nýju eiginfjár-
reglurnar bjóða ýmsa valmöguleika við útreikning á
eiginfjárkröfu vegna útlána- og rekstraráhættu. Þannig
hafa bæði eftirlitsyfirvöld og bankar val um ýmsar
aðferðir sem henta best þeirra fjármálamarkaði og
starfsemi. Þá er í reglunum kveðið svo á að eftir-
litsyfirvöld beri ábyrgð á að sannreyna framfylgni
banka við reglurnar, þ.m.t. lágmarkskröfur þeirra.
Nýju eiginfjárreglurnar eru hannaðar með það
fyrir augum að setja lágmarkseiginfjárkröfu fyrir
alþjóðlega banka (e. International Active Banks). Nú
sem fyrr verður hverju ríki heimilt að krefjast strang-
ari viðmiðana, s.s. vegna óvissu í nákvæmni við mæl-
ingu á áhættu. Nýju eiginfjárreglurnar taka gildi í árs-
lok 2006. Grunnaðferð innri matsaðferða verður
leyfð frá og með árslokum 2006 en þróaðri innri
matsaðferðir frá og með árslokum 2007.
Í þessari grein verður lesendum Peningamála gef-
in innsýn inn í meginhluta nýju eiginfjárreglnanna,
einkum með áherslu á þætti sem frábrugðnir eru
núgildandi eiginfjárreglum (Basel I). Fjallað verður
um lágmarkseiginfjárkröfu (stoð I), eftirlit og eigin-
fjárþörf (stoð II) og markaðsaðhald (stoð III). Í um-
fjöllun um lágmarks eiginfjárkröfu er áherslan lögð á
staðalaðferð og innri matsaðferðir við mat á útlána-
áhættu auk aðferða við mat á rekstraráhættu.
Stoð I – lágmarkseiginfjárkröfur
Almenna reglan er sú að nýju eiginfjárreglurnar gilda
fyrir samstæður alþjóðlegra banka. Þannig ná regl-
urnar m.a. til eignarhaldsfélaga sem eru móðurfélög
banka. Reglurnar gilda einnig fyrir alþjóðlega banka
innan samstæðu.
Eigið fé, áhættugrunnur og eiginfjárhlutfall
Eiginfjárhlutfall skv. nýju eiginfjárreglunum er reikn-
að út frá skilgreindu eigin fé og reiknuðum áhættu-
grunni.
Jónas Þórðarson1
Nýjar eiginfjárreglur (Basel II)
1. Höfundur starfar á fjármálasviði Seðlabanka Íslands.
2. Basel-nefndin um bankaeftirlit var sett á laggirnar árið 1974 af seðla-
bönkum G-10-landanna. Basel-nefndin vinnur m.a. að ýmsum stöðlum
og leiðbeiningum um bestu framkvæmd bankaeftirlits. Álit Basel-
nefndarinnar hafa ekki lagagildi.