Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 32

árum en miðað við núverandi erlent vaxtastig og
sögulega þróun er ekki óhugsandi að vextirnir hækki
meira en hér er gengið út frá, sem myndi þýða frek-
ari hækkun vaxtagreiðslna til útlanda. Mikil óvissa er
jafnframt um þróun annarra liða sem mynda jöfnuð
þáttatekna, einkum um liðinn endurfjárfestan hagnað
(sjá rammagrein 4).
Þegar framleiðsla hefst í álbræðslum sem nú eru í
byggingu mun álútflutningur aukast mikið. Árið
2008 þegar öllum framkvæmdum sem tekið er tillit til
í spá Seðlabankans verður lokið mun útflutningur áls
í tonnum talið verða u.þ.b. 165% meiri en hann er í
ár. Má því áætla að viðskiptajöfnuður muni batna
þegar yfirstandandi stóriðjuframkvæmdum lýkur.
Eftir mun þó standa nokkur halli sem gæti numið allt
að helmingi eða meira af halla ársins 2006 sem hlut-
fall af landsframleiðslu. Ljóst er að til að brúa þennan
halla og skapa jafnvægi í viðskiptum við útlönd þarf
útflutningur að aukast, innflutningur að minnka eða
hvort tveggja. Aðlögun getur gerst fyrir tilstilli sam-
dráttar eða a.m.k. minni vaxtar innlendrar eftir-
spurnar um nokkurt skeið en sem nemur vexti
útflutnings. Lækkun á gengi krónunnar gæti þá orðið
óhjákvæmilegur hluti aðlögunarferlisins.
VIII Verðlagsþróun og verðbólguspá
Verðlagsþróun
Verðbólga á þriðja fjórðungi ársins jókst en þó
minna en spáð var í júní sl.
Undanfarna mánuði hefur verðbólga verið á uppleið
og mældist tólf mánaða hækkun vísitölu neysluverðs
3,8% í nóvember. Þetta er sjöundi mánuðurinn í röð
sem verðbólga mælist meiri en 3,5%. Á þriðja
fjórðungi ársins var verðbólga að meðaltali 3,6%, eða
0,4 prósentum minni en Seðlabankinn spáði í júní.
Um helming spáskekkjunnar má rekja til eins-skiptis
lækkunar á metnum fórnarkostnaði þess að búa í
eigin íbúðarhúsnæði, sem ekki var gert ráð fyrir í
síðustu verðbólguspá.
Hagstofa Íslands birtir tvær vísitölur sem gefa
vísbendingu um undirliggjandi verðbólgu. Árs-
hækkun kjarnavísitölu 1, sem er vísitala neysluverðs
án sveiflukenndra undirliða búvöru, grænmetis,
ávaxta og bensíns, nam 3,3% í nóvember og hefur
verið um eða yfir 3% undanfarna sjö mánuði. Kjarna-
vísitala 2 sem að auki undanskilur verð opinberrar
þjónustu hækkaði um 3,1% á tólf mánuðum til
nóvember og hefur árshækkunin sveiflast í kringum
3% undanfarna sjö mánuði.
Verðbólga skýrist enn þá af hækkun fárra undirliða
Verðbólgan er enn bundin við tiltölulega fáa undir-
liði. Hækkun þeirra má að miklu leyti rekja til vax-
andi eftirspurnar, en að hluta til beins kostnaðar-
þrýstings. Skýrasta vísbendingin um eftirspurnar-
þrýsting er hröð hækkun íbúðaverðs undanfarna
mánuði og ár. Af 3,8% hækkun vísitölunnar sl. tólf
mánuði skýrast 1,3 prósent af hækkun húsnæðisliðar.
Vísbendingar um eftirspurnarþrýsting má einnig, ef
grannt er skoðað, sjá í ýmsum vöruliðum vísitölu
neysluverðs, bæði innfluttum og innlendum. Hækkun
orkuverðs er aftur á móti dæmi um beinan kostn-
Verðbólga janúar 2001 - nóvember 2004
Mynd 37
Heimild: Hagstofa Íslands.
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N
2001 2002 2003 2004
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 mánaða breyting vísitölu (%)
Kjarnavísitala 1
Vísitala
neysluverðs
Kjarnavísitala 2
Verðbólgumarkmið Seðlabankans
Nokkrir undirliðir vísitölu neysluverðs
janúar 2001 - nóvember 2004
Mynd 38
Heimild: Hagstofa Íslands.
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N
2001 2002 2003 2004
0
5
10
15
20
-5
-10
-15
12 mánaða breyting vísitölu (%)
Innlendar vörur
án búvöru og
grænmetis
Húsnæði
Bensín
Innflutt vara án
eldsneytis, áfengis
og tóbaks
PENINGAMÁL 2004/4 31