Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 68

PENINGAMÁL 2004/4 67
ingu. Þannig er útlánið í raun hækkað en veðið/
tryggingin lækkuð. Ef fjárhæð útláns, þannig með-
höndlaðs, er hærri en fjárhæð veðs/tryggingar er
áhættumat skuldarans notað fyrir mismun upphækk-
aðs útláns og niðurfærðs veðs/tryggingar.
Útlánaáhætta – innri matsaðferðir
Þeir bankar sem það kjósa, að gefnu samþykki eftir-
litsyfirvalda, geta notað s.k. innri matsaðferðir við
útreikning á eiginfjárkröfu útlána. Þannig eru innri
matsaðferðir notaðar til að reikna út áhættuvegnar
eignir, sem samsvarar óvæntu tapi (e. unexpected
loss, UL), og fjárhæð vænts taps (e. expected loss
amount, EL). Vænt tap í fjárhæðum er borið saman
við stöðu afskriftareiknings (almennan og sér-
greindan afskriftareikning) þeirra liða sem vænt tap
er reiknað út frá.
Eiginfjárhlutfall banka sem nota innri mats-
aðferðir er eftirfarandi:
Innri matsaðferðir nýrra eiginfjárreglna við
útreikning á eiginfjárkröfu útlána byggjast einkum á
fjórum þáttum: flokkun útlána, áhættuföllum, áhættu-
stuðlum og lágmarkskröfum.
Flokkun útlána
Í innri matsaðferðum útlána eru útlán (e. exposures)
flokkuð í sjö flokka: fyrirtækjaútlán, útlán til hins
opinbera, útlán til banka, útlán til einstaklinga og
smærri fyrirtækja, hlutabréf í fjárfestingarbók, við-
skiptakröfur og aðrar eignir. Flokkun útlána skiptir
miklu máli því að um mismunandi flokka útlána gilda
mismunandi áhættuföll, áhættustuðlar og lágmarks-
kröfur. Þá eru undantekningar frá meginreglum og
innleiðingarferli mismunandi milli flokka útlána.
Áhættuföll
Áhættuföll (e. formulas) eru notuð til að reikna út
áhættuvegnar eignir sem samsvara óvæntu tapi.
Áhættuföll innri matsaðferða eru fimm. Þannig er eitt
áhættufall notað fyrir útlán til fyrirtækja, hins opin-
bera og banka, annað áhættufall tekur tillit til smárra
og meðalstórra fyrirtækja og þrjú áhættuföll gilda um
mismunandi lán til einstaklinga og smærri fyrirtækja
(e. retail). Um aðra eignaflokka gilda mismunandi
reglur við útreikning á áhættuvegnum eignum.
Áhættufall fyrir útlán til fyrirtækja, hins opinbera
og banka er eftirfarandi:5
Fylgni (R) = 0.12 × (1 - EXP (-50 × PD)) / (1 - EXP (-50))
+ 0.24 × [1 - (1 - EXP(-50 × PD))/(1 - EXP(-50))]
Líftíma leiðrétting (b) = (0.11852 - 0.05478 × ln (PD))^2
Eiginfjárkrafa (K) = [LGD × N [(1 - R)^-0.5 × G (PD)
+ (R / (1 - R))^0.5 × G(0.999)] - PD x LGD]
x (1 - 1.5 x b)^ -1 × (1 + (M - 2.5) × b)
Áhættuvegnar eignir (RWA) = K x 12.5 x EAD
Áhættustuðlar
Í innri matsaðferðum þurfa bankar að reikna út
áhættustuðla sem notaðir eru í áhættuföllum við
útreikning á áhættuvegnum eignum sem samsvarar
óvæntu tapi og við útreikning á fjárhæð vænts taps.
Áhættustuðlar innri matsaðferða eru fjórir: líkur á
vanskilum lántaka (e. probability of default, PD), tap
við vanskil (e. loss given default, LGD), útlán við
vanskil (e. exposure at default, EAD) og líftími (e.
effective maturity, M). Líkur á vanskilum og tap við
vanskil eru mæld í prósentum. Líkur á vanskilum (90
daga) eru miðaðar við eitt ár og reiknaðar fyrir hvern
áhættuflokk sem þurfa að vera a.m.k. sjö talsins.
Lágmarkskröfur
Bankar þurfa samþykki eftirlitsyfirvalda til að nota
innri matsaðferðir við útreikning á eiginfjárkröfu. Til
að samþykki fáist þurfa bankar að uppfylla marg-
víslegar lágmarkskröfur, bæði í upphafi þegar innra
mat er fyrst tekið í notkun og svo ávallt síðar.
Mikilvægt er að áhættumatskerfi útlána sé sam-
þætt samþykktarferli útlána, áhættustýringu og
stjórnun. Skjölun forsendna áhættumatskerfis þarf að
liggja fyrir þar sem m.a. kemur fram hvernig kerfið
stenst lágmarkskröfur reglnanna. Gerð er krafa um
óháð útlánaeftirlit sem ber ábyrgð á hönnun eða vali
áhættumatskerfis, innleiðingu þess og virkni. Innri
endurskoðun, eða annar óháður aðili, þarf að yfirfara
5. Ln stendur fyrir náttúrulegan lógarithma. N(x) stendur fyrir dreififall
staðal normalbreytu. G(z) stendur fyrir öfugt dreififall staðal normal
slembibreytu.
Skilgreint eigið fé
+ (afskriftir - vænt tap í fjárhæðum)
Áhættuvegnar eignir (óvænt tap)
+ 12,5 x eiginfjárkrafa vegna
markaðs- og rekstraráhættu
> = 8%