Peningamál - 01.11.2004, Side 31

Jöfnuður þáttatekna, skuldir og eignir 1998-20041
1.-2. ársfj. 1-2. ársfj.
Ma.kr. 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2003 2004
Jöfnuður þáttatekna........................................ -12,6 -12,6 -19,4 -24,9 -8,1 -8,0 -6,8 -4,4
Tekjur ............................................................. 8,5 9,3 11,6 16,9 27,9 28,8 12,5 17,5
Laun ............................................................. 4,7 4,9 5,5 5,8 5,4 6,2 3,0 2,8
Ávöxtun hlutafjár ........................................ 0,6 2,1 2,6 7,8 17,6 18,2 7,5 11,2
þar af endurfjárfestur hagnaður .................. 0,5 1,4 1,0 5,1 14,7 15,9 6,3 9,7
þar af arður.................................................. 0,2 0,7 1,6 2,7 2,9 2,3 1,1 1,5
Vaxtatekjur ................................................... 3,1 2,3 3,5 3,4 4,9 4,4 2,1 3,5
Gjöld............................................................... -21,2 -21,9 -31,0 -41,9 -36,0 -36,7 -19,3 -21,9
Laun ............................................................. -0,3 -0,3 -0,8 -0,5 -0,7 -0,5 -0,3 -0,4
Ávöxtun hlutafjár ........................................ -2,3 -0,8 -1,6 -0,3 -1,1 -4,6 -2,5 -4,2
Vaxtagjöld .................................................... -18,6 -20,8 -28,5 -41,1 -34,2 -31,7 -16,5 -17,2
Erlendar skuldir án beinnar fjárfestingar ....... 409 512 723 938 902 1.152 994 1.357
Bein erlend fjárfesting ................................... 32 35 42 71 63 75 62 82
Erlendar eignir alls......................................... 152 244 316 422 395 677 480 842
Gengi Bandaríkjadals..................................... 69,32 72,35 84,47 102,95 80,58 70,99 76,38 72,49
1. Tölur um eignir og skuldir sýna stöðu í lok tímabils. Heimild: Seðlabanki Íslands.
launagreiðslur frá landinu. Þetta skýrist af því að laun
greidd íslenskum starfsmönnum Varnarliðsins teljast
greidd að utan.
Taflan sýnir að tekjuliðurinn „ávöxtun hlutafjár“
hefur vaxið mikið á undanförnum árum. Hann var
hverfandi árið 1998 en nam u.þ.b. 18 ma.kr. árlega
2002 og 2003. Ávöxtun hlutafjár samanstendur af arð-
greiðslum vegna hlutafjár í eigu aðila búsettra hér á
landi og hlutdeild í hagnaði þeirra fyrirtækja (dóttur-
félög og útibú meðtalin) sem staðsett eru erlendis ef
eignarhlutur innlendra aðila er 10% eða stærri. Þessi
síðasti liður hefur vaxið langmest undanfarin ár og
stefnir í að verða mjög stór í ár. Hann á verulegan þátt
í því að hallinn á jöfnuði þáttatekna var minni árin
2002 og 2003 en árin þar á undan. Líklegt er að svipað
muni eiga sér stað í ár. Hafa þarf þó í huga að þessi
liður er mjög sveiflukenndur, einkum ef horft er til
skamms tíma. Ársfjórðungsleg gildi hans sveiflast
mjög mikið (sbr. mynd 36). Á fyrsta fjórðungi ársins
nam þessi liður rúmum 1 ma.kr., en á öðrum árs-
fjórðungi nam hann 8,7 ma.kr. eða 4% af vergri lands-
framleiðslu þess ársfjórðungs. Ef mikið tap er af fyrir-
tækjum sem innlendir aðilar eiga erlendis getur liður-
inn „ávöxtun hlutafjár“ orðið neikvæður.
Ávöxtun hlutafjár í eigu erlendra aðila er mun
stöðugri stærð. Að stærstum hluta ræðst hún af hagnaði
stóriðjufyrirtækjanna hér á landi sem eru í erlendri
eigu.
Vaxtagjöld til útlanda eru stærsti einstaki liðurinn í
jöfnuði þáttatekna. Eins og taflan sýnir sveiflast þessi
liður mikið. Hann ræðst af fjárhæð erlendra lána og
meðalvöxtum þeirra. Eins og sést neðarlega í töflunni
hafa erlendar skuldir aukist mikið undanfarin ár. Þær
voru í lok ársins 2003 rúmlega þrefaldar á við það sem
þær voru í lok ársins 1998. Samt voru vaxtagreiðslur af
erlendum lánum aðeins 70% hærri árið 2003 en árið
1998. Skýrist það af vaxtalækkunum erlendis á tímabil-
inu. Líklegt er að liðurinn muni hækka á næstunni þar
sem talið er líklegt að vextir erlendis muni hækka.
Mikil aukning erlendra skulda þjóðarbúsins endur-
speglar ekki einvörðungu aukinn viðskiptahalla, heldur
einnig mikla fjárfestingu íslenskra aðila erlendis.
Taflan sýnir hraðan vöxt eigna íslenskra aðila undan-
farin ár. Í árslok 2003 höfðu þessar eignir vaxið um
meira en 344% frá árslokum 1998. Eignir innlendra
aðila erlendis námu 842 ma.kr. í lok júní 2004. Þar af
voru 147 ma.kr. vegna beinnar fjárfestingar en 695
ma.kr. voru fjárfesting í erlendum markaðsverðbréfum,
afleiðum og öðrum fjáreignum.
30 PENINGAMÁL 2004/4