Morgunblaðið - 01.06.2018, Side 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2018
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
H
eiðrún Lind Marteins-
dóttir, framkvæmdastjóri
SFS, á margar ánægju-
legar minningar tengdar
sjómannadeginum. Hún
fæddist inn í sjómannafjölskyldu á
Akranesi og þótti mikið til þess koma,
sem lítil hnáta, hvað bærinn lifnaði við
á þessari hátíð. „Faðir minn var skip-
stjóri og afi líka skipstjóri og útgerð-
armaður. Þetta var því alltaf mikill
hátíðisdagur og hefur eðli málsins
samkvæmt alveg sérstakan sess í
hjartanu,“ segir hún. „Afi var heiðr-
aður fyrir störf sín á þessum degi árið
1988 og árið 1996 var amma heiðruð.
Hún var þó ekki heiðruð fyrir að hafa
sótt sjóinn, heldur fyrir að hafa alið
upp, fætt og klætt fjóra syni sem allir
voru afburðagóðir sjómenn.“
Sterkari króna
veldur vandræðum
Heiðrún segir bæði sjávarútvegs-
fyrirtæki og sjómenn glíma í dag við
neikvæðar afleiðingar sterkari krónu.
Eftir því sem gjaldmiðillinn verður
dýrari lækka tekjur sjávarútvegsins
og laun sjómanna í hlutaskiptakerfi
lækka að sama skapi. Gengisþróunin
undanfarin ár hafi m.a. valdið því að
hafa þarf meira fyrir því en oft áður
að manna skip. „Laun á sjó hafa al-
mennt þurft að vera töluvert umfram
það sem gengur og gerist í landi, en á
sama tíma og laun sjómanna hafa
goldið fyrir sterkari krónu hefur verið
einstaklega gott árferði í landi og
uppgangur í greinum á borð við bygg-
ingariðnað og ferðaþjónustu, og ein-
hverjir sjómenn því ákveðið að fara í
land,“ útskýrir hún. „Ég myndi ekki
segja að það hafi skapast ófremdar-
ástand, en vissulega er orðið meiri
áskorun að manna sumar tegundir
skipa.“
En hvernig má snúa þróuninni við?
Heiðrún telur að fjárfesting í nýjum
skipum og tækjum geti lagt grunninn
að enn betri kjörum sjómanna. „Við
sjáum það að endurnýjun flotans leið-
ir meðal annars í mörgum tilvikum til
þess að eitt skip getur komið í stað
tveggja eldri skipa. Aflaverðmæti á
hvert skip eykst og laun sjómanna
um leið,“ segir hún og bætir við að ís-
lenskur sjávarútvegur eigi ennþá inni
töluverða fjárfestingu og endurnýjun.
„Einnig eru dýrmæt tækifæri fólgin í
því að auka virði íslenskra sjávar-
afurða á erlendum mörkuðum. Það
eru sameiginlegir hagsmunir útgerða
og sjómanna að það takist með auk-
inni tæknivæðingu, sem skilar enn
betri afurð, og með markvissri sam-
eiginlegri og neytendamiðaðri mark-
aðssetningu á erlendum mörkuðum.“
Unnið úr bókunum
síðustu kjarasamninga
Skrifað var undir nýja kjarasamninga
við sjómenn í fyrra eftir langt og
kostnaðarsamt verkfall. Samning-
arnir renna út í lok næsta árs og hafa
fulltrúar útgerða og sjómanna fundað
með reglulegu millibili um þær bók-
anir sem gerðar voru í síðustu samn-
ingum og þarf að reyna að útkljá áður
en næsta ár er á enda. „Samningsað-
ilar beggja vegna borðsins eru að
vinna af miklum heilindum og dugnaði
að því að koma þessum bókunum í
höfn,“ segir Heiðrún. „Við erum kom-
in vel af stað með fyrstu bókunina sem
kveður á um að gera úttekt á hvíld-
artíma skipverja.“
Samgöngustofa annast framkvæmd
úttektarinnar og miðar hún m.a. að
því að varpa ljósi á hvort lögbundinn
hvíldartími sé virtur á ákveðnum teg-
undum skipa. „Með nýjum skipum
hefur gefist tækifæri til að hagræða
og fækka í áhöfn, en sjómannafélögin
hafa haft áhyggjur af því að vinnuá-
lagið sé í sumum tilvikum of mikið og
hvíldartími ekki virtur sem skyldi. All-
ir sem að málinu koma eru sammála
um að hér sé um mikilvægt öryggis-
mál að ræða og ganga þurfi úr skugga
um að sjómenn fái þá hvíld sem lög
kveða á um. Við höfum því einhent
okkur í það verkefni, með aðstoð Sam-
göngustofu, að koma þessari könnun
af stað.“
Önnur bókun sem unnið hefur verið
að fjallar um slys á sjó. Það er til mik-
ils að vinna fyrir alla ef tekst að draga
enn frekar úr slysum um borð. Þrátt
fyrir að starf sjómanns í dag sé orðið
nokkuð öruggt má enn gera getur.
„Blessunarlega hefur þróunin í sjó-
slysum verið í rétta átt, og árið 2017
var fjórða árið í sögunni þar sem eng-
inn lét lífið á sjó. Spilar þar inn í bætt
öryggisþjálfun, fullkomnari og örugg-
ari skip og betra skipulag við veiðar.
Það er keppikefli allra að koma í veg
fyrir banaslys, og auðvitað fækka
annars konar slysum enn frekar. Það
verkefni er viðvarandi.“
Geri einfaldari og
skýrari samning
Einnig er vinna hafin við að endur-
skoða kjarasamninga sjómanna í
heild sinni með það fyrir augum að
gera þá einfaldari og skýrari. „Kjara-
samningarnir eru að mörgu leyti
flóknir efnislega, og á köflum er orða-
lag þeirra komið verulega til ára
sinna.“
Heiðrún undirstrikar að skýrari og
einfaldari samningar þýði ekki að
megininntaki kjarasamninganna
verði breytt, og segir hún að reynslan
af síðustu samningum hafi verið góð.
„Eins og yfirleitt vill verða í samn-
ingum af þessu tagi má segja að báðir
aðilar hafi gengið jafnsáttir eða jafn-
ósáttir frá borði, enda þurftu báðir að
gefa eitthvað eftir. Það tókst hins
vegar að semja um mjög stór atriði
eins og fiskverðsmálin og hefur úr-
skurðarnefnd gengið vel að vinna eft-
ir nýju og gagnsærra fiskverðsmód-
eli. Samningarnir fólu því sannarlega
í sér jákvætt skref fram á við.“
Morgunblaðið/RAX
Ferli „Eins og yfirleitt vill verða í samningum af þessu tagi má segja að báðir aðilar
hafi gengið jafnsáttir eða jafnósáttir frá borði,“ segir Heiðrún um kjarasamninginn.
Hátíð sem á sérstakan sess í hjartanu
Amma Heiðrúnar var
heiðruð á sjómannadag-
inn fyrir rösklega tveim-
ur áratugum fyrir að
hafa komið fjórum af-
burðagóðum sjómönn-
um á legg. Heiðrún segir
ný og afkastameiri skip
geta lagt grunninn að
betri kjörum sjómanna.
Morgunblaðið/Arnþór
Möguleikar Nýju skipin veiða mörg betur en þau gömlu en þurfa minni áhafnir. „Aflaverðmæti á hvert skip eykst og laun sjómanna um leið,“ segir Heiðrún Lind.