Morgunblaðið - 02.08.2018, Side 52

52 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2018
VIÐTAL
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Minnismerki óþekkta embættis-
mannsins eftir myndlistarmanninn
Magnús Tómasson er eitt þekktasta
og vinsælasta útilistaverkið í
Reykjavík. Á síðustu árum hefur það
orðið eitt af táknmyndum Reykja-
víkur, og íslenskrar menningar; það
hefur jafnvel birst á erlendum list-
um á vefmiðlum yfir vinsælustu
höggmyndir samtímans. Og nú
þurfa unnendur verksins ekki að
láta sér nægja að njóta embættis-
mannsins með bjargið yfir sér þar
sem hann hefur staðið síðustu ár við
Vonarstræti, milli Iðnó og Ráðhúss-
ins, því að litlar eftirmyndir verksins
hafa verið framleiddar og eru til sölu
í safnbúðum Listasafns Íslands og
Listasafns Reykjavíkur
og í Epal.
Helga Gerður dóttir
Magnúsar, sem er
grafískur hönnuður,
stendur að gerð eftir-
mynda Minnismerk-
isins og eru þær fáan-
legar í tveimur
stærðum, 10,5 cm og
21 cm háar. Hún segir
mörg ár síðan Magnús
faðir hennar hafi verið
farinn að láta sig
dreyma um smækk-
aðar eftirmyndir verka
sinna, svo sem Þotu-
hreiðrið við Flug-
stöð Leifs Eiríks-
sonar og svo af
Minnismerki
óþekkta embættis-
mannsins en slíkt var tæknilega erf-
itt í framkvæmd á þeim tíma.
„Það var svo fyrir tilstuðlan míns
tæknisinnaða eiginmanns, Ársæls
Valfells, og með hjálp góðra vina að
við gerðum þrívíða eftirmynd verks-
ins við Tjörnina og var drónum og
þrívíddartækni beitt við að mynda
það,“ segir Helga Gerður. „Mínía-
túrarnir eru steyptir í resín til að
byrja með og í tveimur stærðum,
eftir móti sem gert er eftir þrívídd-
armódeli af verkinu. Hver stytta er
síðan handmáluð til að ná svipaðri
áferð og er á neðri og efri hluta
frummyndarinnar, eða eins og brons
og grágrýti.
Við byrjuðum á að gera hefð-
bundna minjagripastærð, rúma tíu
cm á hæð, og aðra sem er tvöfalt
stærri. Faðir minn hafði smá efa-
semdir um efnið í upphafi enda meiri
góðmálmatýpa,“ segir hún og brosir.
„En þetta efni býður upp á
mikla möguleika, er
skemmtilegt og nútíma-
legt og það sem er
kannski ánægjulegast er
að þetta gerir fleirum
kleift að eignast styttuna
því ekki hafa allir bol-
magn til að kaupa dýran
listmun úr bronsi. Í far-
vatninu er svo að gera að-
eins stærri eftirmyndir
sem listmuni, tölusetta,
„signeraða“ og vitaskuld
úr góðmálmi fyrir lista-
verkasafnara og hörðustu
aðdáendurna.
Eftir að Embættismaðurinn
var fluttur á tjarnarbakkann
fangar hann athygli fleira fólks
en áður og er að verða að kenni-
leiti í borginni. Verkið má túlka á
ýmsa vegu. Fólk ýmist sam-
samar sig hlutskipti hans eða
tekur verkinu af kald-
hæðni, enda aldrei
langt í húmorinn
hjá pabba. En hvort
sem er verðum við vör við að fólki
þykir vænt um þennan steinrunna
karl. Pabbi varð svo 75 ára á dög-
unum og því er það bæði tímabært
og afar ánægjulegt að nú fáist verkið
í smækkaðri mynd á viðráðanlegu
verði,“ segir Helga Gerður.
Fótgönguliði skrifræðisins
Reykjavíkurborg keypti Minnis-
merki óþekkta embættismannsins af
Magnúsi árið 1993 og var hug-
myndin sprottin úr hugleiðingum
listamannsins um minnismerki
óþekktra hermanna sem víða standa
í borgum hins vígvædda heims. „Á
Íslandi er enginn her, en nóg af
embættismönnum,“ hefur Magnús
sagt um tilurð verksins, „og mér
fannst við hæfi að fótgönguliðar
skrifræðisins, hinir nafnlausu ör-
lagavaldar í lífi venjulegs fólks,
fengju hér sitt minnismerki.“
Verkið er ríflega tveggja metra
hátt, úr basalti og brosi, og þegar
komið var í veg fyrir að það stæði ut-
an í Arnarhóli, eins og fyrst var ætl-
unin, var því fundinn staður í garði
milli Lækjargötu og Pósthússtrætis,
fyrir aftar Hótel Borg. Til stóð þá að
opna gönguleið milli Austurstrætis
og Austurvallar, hjá verkinu, en af
því varð aldrei og lokaðist verkið því
að vissu leyti inni í nær 20 ár. Þáver-
andi safnstjóri Listasafns Reykja-
víkur, Hafþór Yngvason, vakti síðan
máls á því við borgarstjórn árið 2012
að Minnismerkið yrði flutt nær Ráð-
húsinu og afhjúpaði Jón Gnarr, þá-
verandi borgarstjóri, það þar sama
ár.
Útgáfur ætlaðar almenningi
Eins og fyrr segir varð Magnús
Tómasson 75 ára fyrir skömmu og á
að baki farsælan og fjölbreytilegan
feril í myndlistinni. Fyrstu einka-
sýninguna hélt hann aðeins 19 ára
gamall og seinna varð hann einn for-
vígismanna SÚM-hópsins. Hann
hefur haldið fjölda sýninga á verkum
sínum, hér heima og erlendis, og þá
má sjá mörg verk eftir hann á opin-
berum stöðum. Hann segist hafa
reynt fyrir mörgum árum að gera
fjölfeldi af einhverjum verka sinna
en það hafi ekki gengið vel.
„En það hefur staðið til lengi að
gera eftirmyndir af Minnismerki
embættismannsins,“ segir hann og
þau feðgin lögðust í nokkrar rann-
sóknir á því hvernig best væri að
standa að því, áður en lausnin fannst
við gerð þessarar útgáfu. „Mér leist
ansi vel á útkomuna, það er merki-
legt hvað er hægt að gera í dag með
þessari þrívíddarprentun sem mótið
er gert eftir,“ segir hann. „Þessir
míníatúrar eru nokkuð léttir, en
maður býst við þeim þyngri því
steinninn er alveg eins og steinn og
bronsið eins og brons.
Þetta eru eins konar útgáfur af
verkinu sjálfu, ætlaðar almenningi.
Hugmyndin er að selja þetta á fáum
stöðum og vönduðum.“
Skárra en lundarnir
Eins og fram kom fór lengi vel lít-
ið fyrir Minnismerkinu. „Það vissu
tiltölulega fáir af því og ég er mjög
ánægður með flutninginn að Tjörn-
inni,“ segir Magnús.
Verkin hans standa víða um land
og vekja athygli fólks. „Já, Ingjalds-
fíflið er að dreifa sér,“ segir lista-
maðurinn kíminn. En sér hann fyrir
sér að gera eftirmyndir af þeim
fleirum?
„Ég gerði upphaflega ráð fyrir að
gera litlar útgáfur að Þotuhreiðrinu
og ég gerði módel af því að steypa
eftir,“ segir hann og kveðst hafa ætl-
að að steypa það fyrir um aldarfjórð-
ungi í tin með ákveðinni aðferð sem
hann útskýrir en þegar á reyndi
flutti fyrirtækið sem ætlaði að sjá
um verkið og fór að lokum á hausinn.
Þotan náði því ekki flugi, í það sinn.
En óþekkti embættismaðurinn er
kominn á fætur, í fyrrnefndum út-
gáfum úr resíni. „Dætur mínar,
Helga Gerður og Halla Oddný, sjá
um þetta í dag, ég fylgist bara með
úr fjarlægð, enda orðinn löggilt
gamalmenni,“ segir Magnús.
Og þegar margir vilja sjá frum-
lega og áhugaverða minja- og hönn-
unargripi framleidda með íslensku
hugviti kann þessi framleiðsla hæg-
lega að falla í þann flokk. „Ég hugsa
það,“ tekur Magnús undir. „Þetta er
allavega skárra en lundarnir!“
Kennileiti í borginni fjölfaldað
 Minnismerki óþekkta embættis-
mannsins eftir Magnús Tómasson
er nú fáanlegt í litlum útgáfum
Morgunblaðið/Frikki
Listamaðurinn „Þetta eru eins konar útgáfur af verkinu sjálfu, ætlaðar al-
menningi,“ segir Magnús Tómasson um litlu eftirgerðirnar.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vinsælt Margir bregða á leik við verk Magnúsar Tómassonar, Minnismerki óþekkta embættismannsins, þar sem
það stendur nú milli Iðnó og Ráðhússins. Magnús segir það minnismerki um nafnlausa örlagavalda.
Lítið Nýja út-
gáfan af verki
Magnúsar.