Morgunblaðið - 29.08.2018, Qupperneq 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. ÁGÚST 2018
9. september 2018
er kosið til þings í Sví-
þjóð. Spurt hefur verið
vegna kosninganna um
stefnu þeirra átta
stjórnmálaflokka sem
eru í framboði til
þings, um áherslur
þeirra í húsnæðis-
málum.
Allir stjórn-
málaflokkarnir voru
sammála um að hús-
næðisskortur væri í Svíþjóð, eins og
hér á landi. Íbúum í Svíþjóð fjölgar
um u.þ.b. milljón manns á 10 árum
og þarf því fullbúnum íbúðum að
fjölga um að minnsta kosti 65-70.000
árlega til ársins 2025, líklega meira.
Á Íslandi hefur fjölgun íbúa verið
10,1% á síðustu 10 árum sem er
svipuð hlutfallslega og í Svíþjóð.
Samsvarandi fjölgun íbúða á Íslandi
væri 2.210 til 2.380 íbúðir árlega.
Bent skal á að þetta passar full-
komlega við þá þörf sem Hannarr
ehf. hefur kynnt undanfarin ár.
Hver eigi að eiga og hvernig eigi
að greiða fyrir öll ný heimili er hins
vegar ágreiningur um hjá flokk-
unum í Svíþjóð og hversu mikið eig-
andi íbúðar eigi að fá að skuldsetja
sig (veðhlutfall). Hér koma afskrift-
arkröfurnar inn á myndina, sem er
einnig ágreiningur um milli flokk-
anna.
Sagt er að hluta af húsnæð-
isskortinum megi leysa með aukn-
um hreyfanleika, þ.e. að aldraðir
losi sig við sín hús sem aðrir sem
þurfa geti þá keypt. Til þess að aldr-
aðir vilji selja sín stóru hús og fara í
búsetuúrræði fyrir aldraða (sem
vantar í Svíþjóð eins og á Íslandi),
er nauðsynlegt að viðkomandi hafi
efni á því. Skattkerfið hefur hins
vegar áhrif á það, þ.e. reglur um
skattlagningu á hagnað við sölu hús-
næðis dregur úr möguleikanum á
því.
Ungt fólk á almennt erfitt með að
komast inn á húsnæðismarkaðinn í
Svíþjóð eins og hér og hafa stjórn-
málaflokkarnir sænsku mismunandi
tillögur um það hvernig eigi að
hjálpa ungu fólki að kaupa sitt
fyrsta heimili.
Önnur atriði sem húsnæðisstefna
fjallar um er framboð iðnaðarmanna
og kostnaður vegna þeirra og bygg-
ingarefnis. Einnig hvernig litið er á
samkeppni á bygging-
armarkaði erlendis frá
í Svíþjóð ?
Til að draga fram af-
stöðu stjónmálaflokk-
anna sænsku á málefn-
inu, þá voru þeir
beðnir um að upplýsa
um skoðanir sínar og
tillögur varðandi eft-
irfarandi atriði:
 Húsnæðisskortinn
 Hvernig eigi að auð-
velda þeim sem það
vilja að byggja sér hús
 Auka lóðaframboðið
 Að örva til bygginga fleiri íbúða
 Minnka kröfur byggingarlaga og
reglugerða
 Vaxtabætur o.fl.
Það má lesa ýmsar áhugaverðar
upplýsingar úr svörunum um stöðu
húsnæðismála Svía og hugmyndir
flokkanna um hvað skuli gera í
málaflokknum til næstu ára. Margt
af því sem fram kom höfum við séð í
umræðunni hér á landi undanfarið,
en við glímum hér við húsnæð-
isskort eins og þeir.
Þrjú atriðin sem flestir flokkarnir
nefndu:
– Einfalda skipulags- og bygging-
arreglugerðir.
– Endurskoða fjármögnun á
byggingu íbúðarhúsa.
– Draga úr vaxtafrádrætti vegna
íbúðarhúsa og lækka skatta á móti.
Um þessi atriði virtist vera sam-
staða hjá flokkunum. Hér á eftir er
samantekt á öllum þeim atriðum
sem flokkarnir nefndu og gætu þar
leynst gullkorn sem við gætum nýtt
okkur, eða hvað?
Helstu svörin voru eftirfarandi í
mjög styttu máli og flokkuð í þrjá
flokka:
Það sem oftast var nefnt er fyrst í
hverjum flokki.
Skipulag, lög og reglugerðir
Að einfalda og skipulags- og
byggingarreglugerðir, svo sem um
hljóðkröfur, kröfur um aðgengi,
landvernd, hönnun og fyrirkomulag
umsagna um byggingar. Að einfalda
og hraða skipulagsferlinu. Að sam-
ræma byggingarreglugerðir á
Norðurlöndunum. Fjölga týpuvið-
urkenndum húsum til að draga úr
fjölda úttekta. Koma á einni yfir-
stjórn á byggingarmálefnum á
landsvísu, sem tryggi hæfilegt fram-
boð lóða og framboð mismunandi
húsnæðis á hverjum tíma. Auka
möguleikann á að leigja út hluta
íbúðarhúsnæðis án kröfu um bygg-
ingarleyfi vegna breytinga þess
vegna. Með því að stuðla að sam-
keppni á byggingarmarkaðnum frá
öðrum löndum.
Fjárhagslegar aðgerðir
Endurskoða fjármögnun bygg-
inga svo sem húsnæðisstyrki, bygg-
ingarsparnað, húsnæðislán, dreif-
býlisstyrki, styrki við ódýrt húsnæði
og leigumálefni. Draga úr vaxtafrá-
drætti vegna húsnæðis og endur-
skoða skatta samtímis til lækkunar,
þannig að lækkunin gangi til heim-
ilanna á annan hátt. Auka stuðning
við sjálfbært og ódýrt húsnæði.
Auka hreyfanleika á markaðnum
með lækkun skatta við flutning og
frestun á greiðslum þeirra (af sölu-
hagnaði). Taka upp stuðning við
sveitafélög vegna viðhalds og end-
urnýjunar húsa. Með því að stuðla
að auknu framboði staðlaðra og
fjöldaframleiddra húsa. Bæta lána-
möguleika smærri byggingarfélaga
til að auka samkeppni á bygging-
armarkaði. Stofna byggingarfélag í
eigu ríkisins til bygginga á ódýrum
íbúðum. Auka stuðning við bygg-
ingu fyrir aldraða. Auka stuðning
við byggingu fyrir nema. Með lána-
ábyrgðum að norskri fyrirmynd.
Auðvelda útleigu á húsnæði með
hækkun á skattfrjálsri útleigu.
Aðgerðir sveitarfélaga
Sveitarfélög birti og hafi upplýs-
ingar stöðugt aðgengilegar á vefn-
um um lóðaframboð og áætlað fram-
tíðar lóðaframboð. Auka framboð
lóða með betra skipulagi á land-
notkun svo sem með þéttingu
byggðar við hærri hús og koma í
veg fyrir að landi sé haldið óbyggðu
þar sem þörf er á því til húsbygg-
inga.
Getum við lært af Svíum að
takast á við húsnæðisskortinn?
Eftir Sigurð
Ingólfsson » Fjölgun íbúa á Ís-
landi hefur undan-
farið verið um 10% á ári
eins og í Svíþjóð. Hlut-
fallsleg þörf á nýjum
íbúðum hér er 2.210 til
2.380 íbúðir árlega.
Sigurður
Ingólfsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Hannars ehf.
Á dögunum birtist í
Viðskiptablaðinu viðtal
við Eggert Þór Krist-
ófersson, forstjóra N1,
þar sem hann sagði að
markaðurinn væri
„harður húsbóndi“, og
bætti við að markaður-
inn „refsar fyrir-
tækjum hart ef þau eru
ekki að standa sig, svo
það er mikið aðhald í því“. Viðkom-
andi taldi sig alltaf þurfa að vera á
tánum til að bregðast við breyt-
ingum í ytri og innri aðstæðum.
Þetta væri hollt fyrir fyrirtækið.
Auðvitað blasir þetta við en um
leið er hverju sannleikskorni hollt að
vera endurtekið svo það gleymist
ekki. Fyrirtæki í samkeppnisrekstri
fæðast og deyja eins og neytendum
hentar. Þau þurfa sífellt að haga
seglum eftir vindi. Sum uppskera vel
og önnur fara á hausinn. Sum eru
skammlíf og önnur langlíf. Svona er
lífið á hinum frjálsa markaði þar sem
kröfuhörðum neytendum er þjónað.
Á hinum ófrjálsa markaði blasir
annar veruleiki við. Þar er hið opin-
bera með allan sinn
ríkisrekstur, hluta-
félagarekstur og af-
skiptasemi af rekstri
annarra. Það kemur
varla fyrir að ríkið losi
sig við rekstur jafnvel
þótt hann gangi illa ár
eftir ár. Ríkisforstjórar
standa af sér umfram-
keyrslu, klúður, skipu-
lagsleysi og aðhalds-
leysi ár eftir ár.
Opinberar stofnanir og
rekstrareiningar geta
sent skjólstæðinga sína á biðlista
sem endast í mörg ár. Þær geta ýtt
keppinautum í burtu með lögum og
niðurgreiðslum. Starfsfólk þeirra
fær ekki borgað eftir getu og verð-
mætasköpun heldur fær það með-
altalslaun þeirra bestu og lélegustu
innan síns verkalýðsfélags. Þegar
einhver talar um að loka ríkis-
stofnun eða einkavæða þann hluta
hennar sem einhver hefur not fyrir
fer samfélagið á hliðina af deilum.
Ríkið er linur húsbóndi en klapp-
stýrur ríkisrekstrar eru harður hús-
bóndi sem vill aldrei missa spón úr
aski sínum sama hvað gengur á.
Það blasir við að ríkisvaldið og
sveitarfélög á Íslandi vasast í alltof
mörgu. Því er ruglað saman að hið
opinbera tryggi ákveðna þjónustu
og jafnvel fjármögnun hennar og að
það þurfi sjálft að standa í tilteknum
rekstri með tilheyrandi ringulreið og
söfnun lífeyrisskuldbindinga á
herðar skattgreiðenda. Á Íslandi
þurfa allir þræðir að liggja til misvit-
urra og alltaf umdeildra ráðherra
sem bókstaflega brenna fé skatt-
greiðenda á báli sóunar, aðhalds-
leysis og linkindar, að ógleymdum
atkvæðakaupunum.
Ríkið er linur húsbóndi og við vit-
um hvernig fer fyrir starfsmanni
með slíkan yfirmann: Hann verður
sjálfur linur. Við eigum að óska því
góða fólki sem vinnur fyrir ríkið í
dag betri örlaga og reyna að koma
því á hinn frjálsa markað sem fyrst.
Ríkið er linur húsbóndi
Eftir Geir
Ágústsson
»Ríkið er linur hús-
bóndi og við vitum
hvernig fer fyrir starfs-
manni með slíkan yfir-
mann: Hann verður
sjálfur linur.
Geir Ágústsson
Höfundur er verkfræðingur.
geirag@gmail.com
Í meira en öld hefur
rafmagn verið fram-
leitt á Íslandi okkur til
hagsbóta og til að létta
okkur lífið. Fyrstu
virkjanirnar voru
mjög litlar og áttu það
allar meira og minna
sameiginlegt að
rekstraröryggi þeirra
var oft bágborið, eink-
um á veturna. En nú
með stóru vatnsaflsvirkjununum er
rekstraröryggi þeirra mjög mikið
og er svo komið að hvergi í heim-
inum er jafnmikið rafmagn fram-
leitt á hvern íbúa árlega og hér á
landi, eða nálægt 55.000 kwst.
Reikna má með að hver íbúi noti að
jafnaði um það bil 1.000 kwst eða
kannski eitthvað ríflega.
Yfir 80% af framleiddri raforku á
Íslandi er veitt til stóriðjunnar. Hún
nýtur þess að með samningum megi
takmarka afhendingu rafmagns til
þeirra að nokkru leyti með hliðsjón
af þörfum almenningsveitna hverju
sinni sem er forgangsorka.
Greiðslur stóriðjunnar til Lands-
virkjunar og annarra orkuframleið-
enda miðast við þessar forsendur og
eru því töluvert lægri en það sem al-
menningsveitur greiða fyrir raf-
magnið. Þessir stórnotendur njóta
þess einnig að hafa eigið dreifikerfi
sem er tiltölulega einfalt miðað við
dreifikerfi almenningsveitna en það
er eðlilega dýrt í rekstri.
Á síðustu árum hefur mikið verið
rætt um mögulega orkusölu til Evr-
ópu með lagningu jarðstrengs til
Skotlands. Þess má geta að slík
orkumiðlun frá Íslandi gæti aldrei
nýst fleirum en um 50 sinnum fleiri
en íbúum Íslands, kannski öllum
íbúum Skotlands en varla miklu
fleirum. Og er þá ekki reiknað með
óhjákvæmilegu orkutapi á leiðinni!
Neðansjávarstrengurinn myndi
verða um eða yfir 1.000 km langur
og liggja um mjög misjafnlega djúp-
an hafsbotn. Raunsætt fólk reiknar
með að slík framkvæmd sé ekki sér-
lega auðveld. Símastrengir á þess-
ari leið hafa margsinnis slitnað og
hefur oft reynst mjög dýrt og tor-
velt að gera við þá enda ekki
áhlaupaverk að fiska upp endana á
strengnum. En ýmsir hafa fullyrt að
tæknin sé komin það langt að þetta
sé engu að síður hagkvæmt. Og
sumir stjórnmálamenn taka undir
þetta sjónarmið og fara oft mikinn
eins og þetta sé það sem koma skal!
En er unnt að taka þessi sjónar-
mið trúanleg?
Hvernig er staða
mála sem tengd eru
hugmyndum um að
leggja kapal ofanjarðar
frá spennustöð við
Sundahöfn og niður á
Skarfabakka sem og
annarra hafna úti á
landi? Skemmti-
ferðaskipin sem hingað
koma til landsins
brenna mjög miklu af
olíu þegar ljósavélar
skipanna eru látnar
framleiða rafmagn til þeirra þarfa
um borð meðan þau eru bundin við
bryggju. Mér skilst að vel ætti að
vera tæknilega framkvæmanlegt að
leggja rafmagnskapal í skip og veita
því þá þjónustu sem þörf er á. Raf-
magn er nægt til í landinu og ætti
því að vera unnt að veita þessa
nauðsynlegu þjónustu. Mjög mikil
mengun er samfara því að ljósavélar
stórra skipa séu látnar ganga að
óþörfu enda góður möguleiki að fá
rafmagn úr landi eftir hentugri og
hagkvæmari leiðum. Nú er mér ekki
kunnugt hvort rekstur skemmti-
ferðaskipa sé háður reglum Evr-
ópusambandsins um meng-
unarvarnir og kvótakaupum. Þetta
er grafalvarlegt mál enda er meng-
un frá skemmtiferðaskipunum
vegna rafmagnsframleiðslu þeirra
umtalsverð. Hún er víða til ama í
þröngum fjörðum eins og á Ak-
ureyri, Ísafirði og Seyðisfirði svo og
í Reykjavík þar sem allt að 4-5
skemmtiferðaskip hafa verið sam-
tímis.
Núverandi ástand er okkur Ís-
lendingum til mikils vansa. Fyrst
tæknilega séð er lítill vandi að
leggja neðansjávarkapal um 1.000
km langa leið til Skotlands ætti það
ekki að vera stórt mál að leggja raf-
magnskapal ofansjávar nokkur
hundruð metra leið frá næstu
spennistöð og í þessi skemmti-
ferðaskip.
Af hverju ekki að selja raforku til
skemmtiferðaskipanna rétt eins og
annarra meðalstórra fyrirtækja?
Mengun frá skemmti-
ferðaskipum
Eftir Guðjón
Jensson
Guðjón Jensson
» Af hverju ekki að
selja raforku til
skemmtiferðaskipanna
rétt eins og til annarra
meðalstórra fyrir-
tækja?
Höfundur er leiðsögumaður.
arnartangi43@gmail.com
Þegar ég settist við að horfa á
leiki Íslands í Rússlandi í sumar,
þekkti ég lítið til íslensku liðs-
mannanna. Þeir voru merktir föð-
urnafni á bakið, en í lýsingu leiks-
ins voru þeir alltaf nefndir
eiginnafni. Það var ruglandi fyrir
nýjan áhorfanda. Mér vitanlega
verða engar aðrar þjóðir fyrir
þessu, að liðsmennirnir séu ekki
merktir aðalnafni sínu. Þegar
minnst hefur verið á þetta á net-
inu, reynist einhver vís til að
benda á, að FIFA, Aþjóða
knattspyrnusamtökin, hafi ákveð-
ið, að liðsmenn skuli merktir eft-
irnafni. Málið er, að hjá flestum
öðrum er eftirnafnið um leið aðal-
nafnið, en svo er ekki hér. Aðal-
nafnið er það nafn, sem til dæmis
var fært upp fremst í prentuðu ís-
lensku símaskránni og öðrum
símaskrám. Það ætti ekki að vera
flókið að koma FIFA í skilning
um hugtakið aðalnafn og fá þá svo
til að setja það í samþykktir sínar
um búninga liðsmanna.
Menn tala um að virða fjöl-
menningu. Það ætti ekki að vera
mikið mál að sýna það í verki í
þessu máli.
Björn S. Stefánsson.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Hvað heita leikmennirnir?