Morgunblaðið - 29.08.2018, Blaðsíða 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. ÁGÚST 2018
hafi undirstrikað fyrir sér hversu
mikil eftirspurn er eftir slíku hér-
lendis. „Fólk var svo þakklátt fyrir
að fá tækifæri til að spreyta sig, því
það heyrir til algjörra undantekn-
inga að haldnar séu opnar prufur
hér á landi. Þó ég telji mig fylgjast
mjög vel með bransanum, þá mætti í
prufurnar fólk sem ég hafði aldrei
heyrt um áður,“ segir Marta.
Lee Proud er danshöfundur sýn-
ingarinnar og Auður Ösp Guð-
mundsdóttir hannar bæði leikmynd
og búninga. „Hún hefur starfað sem
vöruhönnuður frá útskrift úr LHÍ,
en lauk nýverið framhaldsnámi í
Tékklandi sem leikmynda- og bún-
ingahönnuður. Ég greip hana því
glóðvolga.“
Metnaðarfullar barnasýningar
Í desember snýr Stúfur aftur, en
hann hefur síðustu ár stytt börnum
og fjölskyldum þeirra biðina eftir
jólunum. Listafólkið að baki sýning-
unni er Margrét Sverrisdóttir og
Oddur Bjarni Þorkelsson, en um er
að ræða samstarfsverkefni milli LA
og Stúfs.
Fyrsta frumsýning á nýju ári
verður 23. febrúar og er það um að
ræða fjölskyldusýninguna Gall-
steinar afa Gissa eftir Kristínu
Helgu Gunnarsdóttur í leikstjórn
Ágústu Skúladóttur með nýrri tón-
list eftir Þorvald Bjarna Þorvalds-
son. „Markmið mitt í stóli leikhús-
stjóra er að bjóða upp á metnaðar-
fullar barnasýningar. Ég er mjög
stolt af því að frumsýna nýtt íslenskt
verk með nýrri íslenskri tónlist,“
segir Marta og bendir á að haldnar
verði opnar leik- og söngprufur fyrir
börn á aldrinum 9-12 ára dagana 20.-
25. september, en opnað verður fyrir
skráningu 2. september.
Nærvera við manneskjur
Þrjú börn verða í aðalhlutverkum,
en í hlutverkum foreldranna eru
María Pálsdóttir og Benedikt Karl
Gröndal auk þess sem Karl Ágúst
leikur titilhlutverkið. Að sögn Mörtu
lá beint við að ráða Ágústu til að
leikstýra. „Enda er hún einn sterk-
asti barnaleikstjórinn sem við eigum
hérlendis og mjög vön því að vinna
með frumsköpun á sviði.
Þetta er ótrúlega skemmtileg og
leikbær saga. Ég las bókina fyrir
börnin mín á sínum tíma og féll gjör-
samlega fyrir henni. Verkið fjallar
um börn sem eru orðin þreytt á sam-
bandsleysi við foreldrana sem eru
svo upptekin af eigin frama, mamm-
an metnaðarfull sem vill vera full-
komin í ölllu, vinna mikið og elda líf-
rænt og pabbinn sem er sokkinn í
tölvuna. Það er enginn hlustun og
börnin þrá samveru og leik og frelsi.
Þau fá gallsteina afa síns eftir að
hann fer í aðgerð og þeir reynast
vera óskasteinar. En maður skyldi
vara sig hvað maður óskar sér því
það getur ræst,“ segir Marta og tek-
ur fram að verkið tali þannig beint
inn í samtímann. „Leikhús hefur
kannski aldrei verið mikilvægara en
á tímum snjallsíma og netnotkunar,
ekki síst hjá börnum sem hverfa æ
fleiri inn í annan veruleika en okkar.
List augnabliksins og nærvera við
manneskjur, lifandi flutningur hér
og nú, hefur sjaldan haft meiri þýð-
ingu en nú um stundir.“
Samstarf við LHÍ
Lokaverkefni leikarabrautar
sviðslistadeildar Listaháskóla
Íslands verður frumsýnt í Sam-
komuhúsinu í maí og í framhaldinu
sýnt í Kassanum í Þjóðleikhúsinu.
„Við Steinunn [Knútsdóttir, deild-
arstjóri sviðlistadeildar LHÍ] höfum
í nokkurn tíma rætt samstarf skól-
ans við Leikfélag Akureyrar, enda
mikilvægt að skólinn sé sýnilegur
hér fyrir norðan og ekki bara í
Reykjavík,“ segir Marta sem mun
leikstýra uppfærslunni, en ekki er
enn búið að velja leikritið. Rúmur
áratugur er síðan útskriftarnem-
endur af leikarabraut LHÍ frum-
sýndu verk fyrir norðan, en þar var
um að ræða Lífið – notkunarreglur
eftir Þorvald Þorsteinsson. Níu leik-
arar útskrifast með BA-gráðu í leik-
túlkun vorið 2019, en það eru Ást-
hildur Sigurðardóttir, Berglind
Halla Elíasdóttir, Gunnar Smári
Jóhannesson, Hildur Vala Baldurs-
dóttir, Jónas Alfreð Birkisson, Rak-
el Björk Björnsdóttir, Rakel Ýr
Stefánsdóttir, Steinunn Arinbjarn-
ardóttir og Þórdís Björk Þorfinns-
dóttir.
Mikil verðmætasköpun
fyrir samfélagið
Þrjú samstarfsverkefni verða sett
upp hjá Leikfélagi Akureyrar vorið
2019 undir merkjum Gróðurhússins.
„Mig langar að opna leikhúsið fyrir
öllum og liður í því er að vera í sam-
starfi við sjálfstæða listamenn og
leikhópa, styrkja þá og gefa þeim að-
stöðu. Enn sem komið er hef ég ekki
fjárhagslega burði til að fastráða
listafólk við húsið en mig langar
samt að leikhúsfólki, sem ekki endi-
lega er að vinna reglubundið hjá
mér, finnist það velkomið. Leikfélag
Akureyrar þarf að vera ákveðin mið-
stöð sviðslista á Norðurlandi. Lista-
mennirnir sem finnst þeir eiga hlut-
deild og þátt í þróun leikhússins eru
fólkið sem mun berjast fyrir til-
verurétti þess á komandi árum og
láta sig framtíð þess varða,“ segir
Marta og tekur fram að Gróðurhúsa-
verkefnið feli þannig í sér mikla
verðmætasköpun fyrir samfélagið.
Fyrsta frumsýningin í Gróður-
húsa-röðinni verður í apríl þegar Ar-
tik frumsýnir heimildarverk sem
nefnist Skjaldmeyjar hafsins eftir
Jennýju Láru Arnórsdóttur sem
jafnframt leikstýrir. „Í verkinu fæst
innsýn í líf þriggja eiginkvenna sjó-
manna og hvernig þær takast á við
óvissuna, óttann og sorgina sem
fylgir þegar háska ber að á hafi úti.
Þetta byggist á viðtölum við sjó-
mannskonur.“
Örlagaríkur dagur
Í maí frumsýnir leikhópurinn
Miðnætti Djáknann á Myrká í leik-
stjórn Agnesar Wild. „Þetta er gam-
ansöm útfærsla á þessari þekktu
þjóðsögu – sagan sem aldrei var
sögð,“ segir Marta og tekur fram að
uppfærslan sé hugsuð sem fjöl-
skyldusýning. Í hlutverkum djákn-
ans og Guðrúnar eru Jóhann Axel
Ingólfsson og Birna Pétursdóttir.
„Síðasta frumsýningin í Gróður-
húsaröðinni er Frökenfrú eftir
Birnu Pétursdóttur í leikstjórn
Sesselíu Ólafsdóttur sem leikhóp-
urinn Umskiptingar sýnir,“ segir
Marta, en þess má geta að hópurinn
var tilnefndur sem Sproti ársins síð-
ast þegar Gríman var afhent. „Verk-
ið kallast á við írska leikritið Mis-
terman eftir Enda Walsh. Það gerist
á örlagaríkum degi í lífi hinnar ungu
Eddu sem glímir við eftirköst af-
drifaríkra atburða í gráum hvers-
dagsleika smábæjarins sem hún býr
í,“ segir Marta, en höfundurinn fer
sjálfur með hlutverk Eddu.
Konur öflugar á Akureyri
Athygli vekur að konur leikstýra
öllum uppfærslum vetrarins nema
einni, sem unnin er í samvinnu
hjóna. Konur eru einnig áberandi
þegar kemur að hönnun leikmynda
og búninga. Samhliða er kynjahlut-
fallið í hópi höfunda tiltölulega jafnt.
Spurð hvort þetta hafi verið með-
vituð ákvörðun svarar Marta því
neitandi. „Konur eru mjög áberandi
í hópi listrænna stjórnenda á kom-
andi leikári, ekki síst í samstarfs-
verkefnum okkar. Það er greinilegt
að konur eru mjög öflugar hér á Ak-
ureyri,“ segir Marta og tekur fram
að mögulega raði konur frekar kon-
um í kringum sig. „Ég valdi bara það
sem mér fannst henta verkefnum
leikársins best og þetta varð niður-
staðan,“ segir Marta.
Stórmerkilegt starf
Líkt og síðustu ár rekur LA áfram
Leiklistarskóla Akureyrar. „Þar tók
Jenný Lára Arnórsdóttir nýverið við
sem skólastjóri. Í fyrsta sinn í haust
bætum við yngsta skólastiginu við,
þannig að við bjóðum kennslu frá 2.
bekk og fram að menntaskóla. Sök-
um þessa búumst við við að stækka
skólann talsvert,“ segir Marta og
tekur fram að aðsóknin í skólann
hafi ávallt verið mikil.
„Börnin sýna lokaverkefni hverr-
ar annar í Samkomuhúsinu og kynn-
ast þannig leikhúsinu frá öllum hlið-
um. María Sigurðardóttir, þáverandi
leikhússtjóri, kom þessu á laggirnar
á sínum tíma og á þakkir skildar.
Þetta er stórmerkilegt starf og opn-
ar leikhúsið fyrir börnum og sáir
fræjum fyrir frekari leiklistaráhuga.
Þarna verður leikhúsið hluti af
þeirra lífi, sem er mjög þýðingar-
mikið.
Leiklist eflandi nám
Aðgengi barna að list er mjög
mikilvægt, að þau finni óháð efnahag
og öðru að þetta sé hluti af þeirra
lífi. Leiklist er fyrir alla. Leiklistar-
nám er ótrúlega eflandi nám sem
styrkir sjálfsmyndina, sem er mikil-
vægt fyrir samfélagið. Með þessu
námi erum við einnig að rækta fram-
tíðaráhorfendur,“ segir Marta og
tekur fram að Leikfélag Akureyrar
bjóði leikskólum og grunnskóla-
börnum reglulega í leikhúsið. „Við
bjóðum einnig upp á ungmennakort
fyrir börn og ungmenni yngri en 25
ára sem felur í sér mikinn afslátt á
sýningar okkar. Þannig erum við,
eins og við getum, að koma til móts
við áhorfendur okkar hvað útgjöld
fjölskyldunnar varðar.“
Innt eftir því hvort hún sé þegar
farin að leggja drög að þarnæsta
leikári svarar Marta því játandi. „Ég
er komin með nokkur verkefni inn á
mitt borð sem ég þarf að taka af-
stöðu til. Komandi úr stærra sam-
hengi er ég vön að eiga samtal við
hóp listafólks um komandi verkefni.
Það er ótrúlega nærandi og eflandi
að eiga slíkt samtal,“ segir Marta og
bendir á að hún sé því að skoða
hvernig best sé að útfæra verkefna-
valið, hvort heldur er með nefnd eða
listrænum ráðgjöfum við húsið.
andi upplifun frá fyrstu hendi.“
Hvenær gerðir þú þér grein fyrir að
þú vildir verða rithöfundur og hver eða
hvað hjálpaði þér mest að ná settu
marki?
„Þegar ég fór grunnskóla eða
kannski í framhaldsskóla, var ég hug-
fangin af hugmyndinni um að skrifa,
ekki síst hið margbrotna kínverska
myndletur. Ég hreifst af myndletrinu
með öllum sínum strokum og róttækni
og ég hrífst enn af letrinu þó að ég
skrifi nú orðið fyrst og fremst á ensku.
Það lá beint við þegar ég fór að skrifa.
Ég hafði náin tengsl við orðin með því
einfaldlega að skrifa þau niður. Ég veit
ekki hvort sama hugsun eigi við þegar
kemur að enskunni eða íslenskunni –
horfðu bara á hvert tákn í kínversk-
unni og sjáðu hversu flókið hvert og
eitt þeirra er! Segja má að kennari
minn eða faðir hafi hjálpað mér og leið-
beint mér að hinu skrifaða orði, en ég
er sannfærð um að hversu mjög ég
heillaðist af kínverskum táknum hafi
haft bein og öflug áhrif á þörf mína fyr-
ir að verða rithöfundur.“
Ef þú hefðir getað gefið sjálfri þér
ráð á yngri árum, hvert væri það?
„Ekki vera svona örvæntingarfull.
Hlutirnir munu breytast, seinna.“
Hjálpaði það þér að sættast við upp-
vöxt minn að skrifa þessa bók?
„Ekki þessi bók. Þetta er tólfta bók-
in mín, þannig að þú getur rétt ímynd-
að þér að ég hef gengið í gegnum ým-
islegt í tengslum við hverja nýja bók
eða kvikmynd. Þetta er ekki frumraun
mín, þannig að ég þarf ekki að hitta
sálfræðing eða geðlækni til þess að
sættast við sjálfa mig. Ég þurfti hins
vegar á því að halda þegar ég var á
tánings- og þrítugsaldri.“
Íslenskar bækur mjög ljóðrænar
Hvað fannst þér um vestræna
menningu þegar þú komst til Bret-
lands sem ung kona?
„Ég skrifa um það í þessari end-
urminningarbók, þannig að ég veit
ekki hvort ég ætti að ljóstra of miklu
upp til að skemma ekki fyrir vænt-
anlegum lesendum. Bretland er ekki
vestræn menning, aðeins hluti af
henni. Í dag bý ég hluta ársins í Berl-
ín sem býður upp á annars konar
menningu. Vesturlönd eru jafn marg-
skipt og flókin og Austurlönd. Munur
milli menningaheima er mikill. Þegar
ég var yngri skoðaði ég Vesturlönd
gegnum þær bókmenntir Vestur-
heimsins sem ég hafði lesið. Ég reyni
að forðast að gera það í dag. “
Hvað finnst þér um Kína nú-
tímans?
„Það eru blendnar tilfinningar. Það
er ekki einfalt að bregðast við því. Ég
hrífst á sama tíma og þetta kvelur
mig.“
Þekkir þú einhverjar íslenskar
bókmenntir eða hefur mögulega lesið
íslenskar bækur?
„Fyndið, ég sat í dómnefnd hjá Al-
þjóðlegu bókmenntaverðlaunum
Dyflinnar (Dublin International Lit-
erary Award) á síðasta ári og las þá
nokkrar skáldsögur frá Íslandi. Auð-
vitað var Sjón meðal höfunda. Mér
finnast íslenskar bækur mjög ljóð-
rænar, dularfullar og öðruvísi en
enskumælandi bækur sem einkenn-
ast almennt af mun meira raunsæi.
Þetta heillar mig og ég hugsa ávallt
að hin einstaka náttúra eigi sinn þátt í
því að skapa bókmenntir landsins
með sérstakri fegurð sinni.“
Ljósmynd/Birt með leyfi Xiaolu Guo
Sátt „Þetta er ekki frumraun mín, þannig að ég þarf ekki að hitta sálfræð-
ing eða geðlækni til þess að sættast við sjálfa mig,“ segir Xiaolu Guo.
Þrjú íslensk gallerí eru í hópi gall-
eríanna 32 sem sýna á norrænu
myndlistarkaupstefnunni CHART
sem stendur yfir í Charlottenborg-
sýningarsölunum í Kaupmanna-
höfn um helgina, frá föstudegi til
laugardags. i8 gallerí sýnir verk
eftir Ólaf Elíasson, Rögnu Róberts-
dóttur og Kristján Guðmundsson,
BERG Contemporary verk eftir
feðgana Dieter og Björn Roth og þá
sýnir Hverfisgallerí verk eftir Hildi
Bjarnadóttur, Hrafnkel Sigurðsson
og Kristinn E. Hrafnsson. Þá eru
samtímis settar upp athyglisverðar
sýningar í söfnum og sýningar-
sölum út um borgina.
Morgunblaðið/Einar Falur
Fjölbreytileg Verk eftir Rögnu Ró-
bertsdóttur má sjá í sýningarsal i8.
Þrjú sýna
á CHART
Það er Sænska
akademían (SA)
sem er í krísu og
hún þarf að leysa
eigin vanda.
Þetta segir Lars
Heikensten,
stjórnandi Nób-
elsstofnunar-
innar, í viðtali
við sænska dag-
blaðið Dagens Nyheter. Í viðtalinu
útilokar hann ekki að SA verði
svipt réttinum til að veita Nóbels-
verðlaun í bókmenntum uppfylli SA
ekki nýjar kröfur Nóbelsstofnunar-
innar. Samkvæmt þeim kröfum
verður SA að breyta vinnulagi sínu
í vali á Nóbelsverðlaunahöfum og
koma upp nýrri valnefnd sem sé al-
gjörlega óháð þeim meðlimum SA
sem gegnt hafa lykilhlutverki í
krísunni. Fulltrúar SA hafa fundað
með Nóbelsstofnuninni til að reyna
að finna lausn á vandanum. Í fyrr-
greindu viðtali segir Heikensten
það á ábyrgð SA og ekki Nóbels-
stofnunarinnar að endurheimta
trúnaðartraust. „Boltinn er hjá SA
og SA þarf að leysa vanda sinn
núna.“ silja@mbl.is
„Þarf að leysa
vanda sinn núna“
Lars Heikensten
Um þessar mundir stendur yfir sýn-
ing á myndverkum eftir Ernu Guð-
marsdóttur í Borgarbókasafninu í
Kringlunni. Yfirskrift sýning-
arinnar er Fuglalíf en í verkum sín-
um sækir Erna efnivið í marg-
breytilegan og litríkan heim
fuglanna. Fuglar hennar eru ýmist
þekktar tegundir, eins og lóur,
gæsir og tjaldar, en einnig aðrar
sem listakonan sjálf hefur skapað
og mæla sér mót við kirkjuglugga
eða eiga fagnaðarfund á grein.
Erna vann lengi við leikbrúðu-
gerð, sem myndlistarkennari og
leiðsögumaður, en hefur undan-
farin ár helgað sig myndlistinni.
Fuglalíf Ernu
í Kringlunni
Fuglafjöld Eitt af málverkum Ernu.