Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.08.2018, Blaðsíða 18

L
öpp frá hálfgerðum ástarbríma er á
sporhröðum. Þessi vísbending
sem birtist í krossgátu Sunnu-
dagsmoggans, kann að hljóma fyr-
ir mörgum eins og annað tungu-
mál. Hún er hins vegar auðleyst fyrir hjónin
Ásgeir Jónsson og Áslaugu Faaberg, en þau
eru meðal fjölmargra sem leysa krossgátu
Sunnudagsmoggans í hverri viku.
„Fótfráastar. Löpp er „fót“. Frá hálfgerðum
ástarbríma, þá færðu „astar“. Fót-frá-astar.
Af því að hún segir hálfgerðum þá tekur hún
kommuna af ástar, og segir fótfráast-
ar,“ segir Áslaug um leið og ég sýni
henni vísbendinguna.
Ásgeir og Áslaug hafa reglulega
leyst krossgátu Sunnudagsmoggans
síðastliðin 20 ár. Fyrst um sinn tókst
þeim ekki að klára hálfa gátuna en í dag
leysa þau hana á einum og hálfum til
tveimur klukkutímum, en það að leysa
krossgátuna er enginn barnaleikur.
Krefst æfingar
„Maður þarf að læra inn á krossgátuhöf-
undinn. Það eru allskonar trix sem höfund-
urinn gerir og þess vegna verður maður að
læra á hann, segir Ásgeir.“
„Þetta er bara þjálfun,“ bætir Áslaug við.
„Fólk sem er að byrja í fyrsta sinn hristir bara
hausinn og leggur þetta frá sér.“
„Sérstaklega í byrjun er þetta tímafrekt. Ef
við tökum líka gátuna í Fréttablaðinu fer lang-
ur tími í þetta. Við höfum líkt þessu við að spila
einn golfhring,“ segir Ásgeir.
„En við höfum nægan tíma. Maður myndi
ekkert sitja yfir þessu ef maður væri með smá-
börn,“ bætir Áslaug við.“
Áslaug starfar sem sjúkraliði í læknasetrinu
í Mjódd og Ásgeir er hjartasérfræðingur. Á
laugardagsmorgnum gefa þau sér samt alltaf
tíma til þess að setjast niður með kaffibolla og
leysa krossgátuna. Þau komust þó fljótt að því
að það gengi ekki að skipta með sér einni
krossgátu.
„Það var sá sterkasti sem fékk blaðið
þannig að hún fékk það aldrei,“ segir Ásgeir
kíminn og horfir til Áslaugar sem tekur
ekkert mark á honum. „Við skiptumst á.
Hann byrjaði kannski og svo tók ég við.
Svo bara komust við að því að við yrðum
eiginlega að hafa tvö blöð. Þetta gekk
ekkert upp svona. Þá keypti ég oft auka-
blað þegar blaðburðardrengurinn kom á
laugardagskvöldum. Oft skaust maður út í
sjoppu, sem var mjög hallærislegt.“
Það gekk þó ekki lengi að áskrifendur
Morgunblaðsins væru að kaupa sér aukablað í
hverri viku og leystu þau fljótlega vandamálið
með því að kaupa ljósritunarvél.
„Ég reiknaði það út að ljósritunarvélin
myndi borga sig upp á 17 árum,“ segir Ásgeir.
Ljósritunarvélin virkar enn og því er ljóst að
fjárfestingin er nýlega búin að skila sér.
„Þetta er gamall gripur, en hann dugar okk-
ur. Við notum hann eiginlega bara til að ljósrita
krossgátuna. Þannig getum við setið sitt með
hvora gátuna, án þess að rífast,“ segir Áslaug.
Krydd í tilveruna
Laugardagsmorgnar þeirra Áslaugar og Ás-
geirs hljóma vel. Þau setjast niður með kaffi-
bolla og leysa saman krossgátur í góðri blöndu
af samkeppni og samstarfi. Þau eru sammála
yrði þær að finna á rafrænu formi. „Ég er al-
veg viss um það að við myndum bara venjast
því. Ef þetta væri á skjá, myndum við kannski
tileinka okkur nýja tækni,“ segir Áslaug.
„Af því að við erum svo nýjungagjörn eða?“
Spyr þá Ásgeir. Áslaug skellir upp úr og við-
urkennir að þau séu það ekki.
„En maður getur auðvitað prentað þetta út
ef þetta er á netinu,“ segir Ásgeir
og þar með er vandamálið leyst.
„Svo ef manni leiðist getur maður
bara dundað sér við það að búa
til svona gátur,“ bætir hann við.
Það er eitthvað sem Ásgeir
gerir reglulega fyrir konuna
sína.
„Hún fer einstaka sinnum
í svona menningarferð til
útlanda. Þetta eru skóla-
systur úr saumaklúbbn-
um. Svo þannig að henni
leiðist ekki
í útlöndum, þá bý ég til krossgátur,“ segir Ás-
geir.“
„Af því að hann heldur að mér leiðist í út-
löndum. Þá er hann alveg nokkra daga að búa
til eina og stingur þessu í töskuna mína. Þetta
er mjög fallega gert og það er alltaf byrjað á
henni í flugvélinni. Svo hjálpa stelpurnar mér
og við náttúrlega hlæjum að þessu bara,“ segir
Áslaug.
„Að búa til krossgátu er miklu, miklu, erf-
iðara en að leysa hana. Að láta þetta allt passa
saman, það er mjög erfitt. Þetta er bara hand-
gert hjá mér. Þó þú notir tölvu og forrit er þetta
heilmikið púsl. Þó maður sé búinn að finna orðin
getur verið snúið að búa til vísbendinguna sem
passar við orðið sem maður er búinn að finna,“
segir Ásgeir og það er greinilegt að þau kunna
vel að meta það starf sem Ásdís Bergþórsdóttir,
krossgátuhöfundur, vinnur í hverri einustu viku.
Nauðsynlegt að nota heilann
Ásdís Bergþórsdóttir hefur verið höfundur
verðlaunakrossgátu Sunnudagsmoggans síð-
ustu tuttugu ár. Blaðamaður hitti Ásdísi
á kaffihúsi upplýsingatæknifyrirtæk-
isins Advania í Borgartúni, en þar
starfar hún sem forritari.
„Þegar við stöndum frammi fyrir ein-
hverju sem við skiljum ekki og okkur
tekst á endanum að skilja það. Þá fáum við
ákveðna vellíðunartilfinningu,“ segir Ás-
dís, aðspurð hvað krossgátulausnir hafi
fram yfir aðra afþreyingu.
„Þetta er ekki eins og að horfa á sjón-
varpsþátt af því að þú þarft að nota heilann.
Þetta er afþreying sem byggist á hugsun.
Þetta er ekki eins og að sitja og vera bara
neytandi, þú þarft að gera eitthvað. En auðvit-
að er þetta afþreying. Mannskepnan hefur gíf-
urlega þörf fyrir afþreyingu.“
Krossgátan á sér engan líka
„Það sem er kannski merkilegast við krossgát-
una, er það hvað hún tengist stafrófinu mikið.
Hún er að einhverju leyti afleiðing þess að við
tökum upp stafróf. Krossgátan verður til á
tveimur stöðum, á tveimur mismunandi tíma-
bilum. Ég hélt lengi að fyrsta krossgátan hefði
verið í Bandaríkjunum. Síðan kemur í ljós að
fyrsta krossgátan var gerð á Ítalíu. Er birt
einu sinni og hverfur. Er svo endursköpuð
síðar í Bandaríkjunum,“ segir Ásdís.
Sérkenni krossgátunnar er handavinn-
an sem er nauðsynleg, bæði við gerð og
lausn hennar. Ásdís ber krossgátuna sína
saman við talnaþrautina Sudoku.
„Sudoku er frekar auðleysanlegt. Það
er frekar einfalt verk fyrir tölvu, bæði að
búa það til og að láta tölvu leysa það.
Þetta er einföld rökhugsun. Sam-
heitakrossgátur, hefðbundnar sam-
heitakrossgátur, eru þess eðlis að það er
hægt að láta tölvur leysa þær. Samheitakross-
gátur þar sem það er bara vísbending og
lausnin er samheiti. Vísbendingin er
hundur og lausnin er rakki. Þetta er
frekar auðleysanlegt. Þessar cryp-
tic krossgátur og þessar flóknari
vísbendingakrossgátur, eins og ég
geri, eru erfiðari,“ segir Ásdís.
Krossgátur Ásdísar eru flóknari
en hinar hefðbundnu samheitakross-
gátur sem margir kannast við. Fyrir
byrjendur kunna vísbendingar
Tuttugu ár af heilabrotum
Krossgátur eru ómissandi hluti af efni dagblaða. Verðlaunakrossgáta Sunnudagsblaðs Morgunblaðsins á
dyggan aðdáendahóp sem gæti ekki hugsað sér helgina án hennar. Nokkra klukkutíma getur tekið að leysa
gátuna. Höfundurinn, Ásdís Bergþórsdóttir, ver þó mun meiri tíma í að gera krossgátuna en fer í að leysa hana
Einar Sigurvinsson einarsigurvins@gmail.com
’ Þú finnur hvergi ann-arsstaðar svona afþrey-ingu. Þetta er eitthvað semverður að handgera svo þetta
sé gott. ... Tölvur geta gert
margt fyrir okkur en ákveðið
handverk geta þær ekki leyst.
því að þetta sé einfaldlega góð afþreying.
„Þetta er auðvitað allt öðruvísi afþreying en
að horfa á sjónvarpið. Við lesum heilmikið en
við horfum ekki mikið á sjónvarp. Þetta er
svona krydd í tilveruna og ég held að þetta sé
ágætt fyrir gráu sellurnar. En þetta gefur
ekkert í aðra hönd, nema kannski einu sinni á
ári einhverja bók,“ segir Ásgeir.
Þau Ásgeir og Áslaug segjast ekki hafa trú á
því að krossgátan muni deyja út. Í versta falli
KROSSGÁTUR
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.8. 2018