Skírnir - 01.09.2011, Blaðsíða 9

RITGERÐIR
PÁLL SKÚLASON
Hvernig á að takast á við kreppuna?
Hugsjónin um menntaríkið'
Inngangur
Ég mun halda því fram í þessari grein að kreppan á Islandi, sem er
hér tekin sem dæmi um það sem er að gerast í heiminum, sýni að
mikilvægasta verkefni stjórnvalda sé að skapa skilyrðifyrir menntun
sem geri fólk færara en áður um að takast á við lífsverkefni sín. Þetta
verkefni kallar á hugsjónina um menntaríkið. Þessa hugsjón mun ég
einkum skýra, rökstyðja og réttlæta með vísun í greiningu franska
heimspekingsins Pauls Ricoeur á einkennum og hlutverkum ríkisins.
Boðskapur þessi byggist ákveðinni sýn á samfélagið. Samfélag
er ofið úr þremur grunnþáttum sem tvinnast saman á marga ólíka
vegu í raunheimi okkar. Þetta eru þættir efnahags, stjórnmála og
hins andlega sviðs. Skilja ber þessi þrjú svið samkvæmt þeirra eigin
innri rökvísi, en samspil þeirra í raunverulegum þjóðfélögum er
breytilegt og oft raskast jafnvægið á milli þeirra með alvarlegum af-
leiðingum fyrir heill samfélagsins. Stundum drottnarpólitíska sviðið
yfir hinum og veldur þannig miklu tjóni fyrir mannlífið. Stundum
veldur kreddubundið andlegt vald skaða á efnahags- og stjórnmála-
lífi tiltekins lands. Og stundum ráðskast efnabagsöflin með stjórn-
málalífið og andlegt svið mannlegs lífs á þann hátt að þau glata
eiginlegri merkingu sinni.
1 Grein þessi er að hluta til erindi sem flutt var á ársfundi Alþjóðaheimspekistofn-
unarinnar (Institut international de philosophie) í París í september 2010. Hún
mun birtist á ensku í La philosophie et l’état du monde / Pkilosophy and the State
of the World (Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 2011). — Auður Birgisdóttir
snaraði greininni á íslensku, en Nigel Dower, Vilhjálmur Árnason, Björn Þor-
steinsson og Kolbrún Þ. Pálsdóttir gáfu góð ráð við samningu hennar. Ég þakka
þeim öllum fyrir framlag þeirra og stuðning.
Skírnir, 185. ár (haust 2011)