Skírnir - 01.09.2011, Blaðsíða 54

284
SVANUR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
höfðu ekki fyrirfram mótaða stefnu en lögðu áherslu á vandaðar
ákvarðanir. Alþingi ætti að gegna lykilhlutverki í málinu, enda
snerti það þjóðina alla. Þingmenn Alþýðubandalagsins voru
ósamstíga í Neðri deild þingsins en í Efri deild talaði stjórnar-
andstaðan einum rómi.
3. Þáttur ríkisstjórnar Islands undir forystu Steingríms Her-
mannssonar í lögfestingu kvótakerfisins var harla lítill. Reyndar
fylgdi hinn nýi sjávarútvegsráðherra, Halldór Ásgrímsson, allt
annarri fiskveiðistefnu en forveri hans Steingrímur. Kvótakerfi
Halldórs kom einkum frá hagsmunaðilum í sjávarútvegi í hans
eigin kjördæmi, Austurlandi, en Steingrímur endurspeglaði aftur
á móti andstöðu Vestfirðinga við kvótakerfi en stuðning við ein-
hvers konar sóknarstýringu. Þannig tókust landshlutasjónarmið
á innan Framsóknarflokksins þar sem formaðurinn Steingrímur
beið lægri hlut fyrir eigin varaformanni og ráðherra í hans ríkis-
stjórn. Þannig höfðu tveir helstu forystumenn Framsóknar-
flokksins eigin fiskveiðistefnu en flokkurinn sjálfur enga stefnu
fremur en aðrir stjórnmálaflokkar í landinu.15
4. Kvótakerfið var grundvallað á reglugerð sjávarútvegsráðuneyt-
isins í ársbyrjun 1984. Meginefni reglugerðarinnar mótaðist hins
vegar utan ráðuneytisins og hins formlega stjórnmálakerfis yfir-
leitt. Stefnan var mótuð á Fiskiþingi 1983 og hjá samtökum
útvegsmanna en einnig með tilstyrk faglegra stofnana og ein-
staklinga. Má þar einkum nefna Jón Sigurðsson forstjóra Þjóð-
hagsstofnunar frá 1974.
15 Helgi Áss Grétarsson (2008: 117) hefur bent á áhrif hagsmunahópa við upp-
töku kvótakerfisins, m.a.: „Hagsmunaaðilar á Austfjörðum lögðu oftar en einu
sinni til á Fiskiþingi að aflakvótakerfi yrði sett á fót í botnfiskveiðum en því var
einatt hafnað þar til kom að 42. Fiskiþingi 1983.“ — Steingrímur Hermannsson
segir m.a. í ævisögu sinni: „Aðdragandi þess að sett var á kvótakerfi í sjávarút-
vegi á íslandi er saga sem ekki hefur enn verið skráð þótt undarlegt megi virðast.
Þegar hagsmunaaðilar í útgerð höfðu komið sér saman um nýtt fiskveiðistjórn-
unarkerfi treystu stjórnmálamenn sér ekki til að ganga gegn þeirri niðurstöðu.
Halldór Ásgrímsson studdi stefnu LIU (Landsambands íslenskra útvegsmanna)
og féllst á rök útgerðarmanna fyrir kvóta á skip. Tillögur mínar um byggða-
eða löndunarsvæðiskvóta voru endanlega jarðaðar" (Dagur B. Eggertsson 1999:
289).