Skírnir - 01.09.2011, Blaðsíða 28

258
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
Ef við lítum aftur á greiningu Mörthu Nussbaum á mennta-
kreppunni sem gengur yfir heiminn, þá er meginábending hennar sú
að skólarnir okkar, og ekki síst háskólarnir, einbeiti sér að því að
mennta fólk til að fást við fyrsta vandamálasviðið, þar sem leitast er
við að finna lausnir á efnahagsvandamálum lífsins, en skeyti ekki
nægilega um hin tvö sviðin. Málið sé að heimurinn þarfnist ekki
bara manna sem eiga að vera færir um að leysa þau erfiðu úrlausn-
arefni sem þeir standa frammi fyrir á fyrsta vandamálasviðinu,
heldur líka á öðru og þriðja vandamálasviðinu. Þess vegna verður að
brýna háskóla heimsins til að einbeita sér með miklu markvissari
hætti en nú er gert að því að mennta okkur til að fást við öll þessi
vandamál á yfirvegaðan og fræðilegan hátt.
Eg nefndi í upphafi að í heilbrigðu samfélagi þurfi að vera jafn-
vægi á milli efnahagslegra, pólitískra og andlegra sviða tilveru okkar.
Til að svo megi verða hljótum við að kappkosta að efla hæfileika
okkar til að móta uppbyggileg félagsleg samskipti og þroska sjálf
okkur í persónulegu lífi og starfi. Með öðrum orðum er velferð
okkar háð hæfileika okkar til að leysa öll mikilvæg lífsvandamál á
yfirvegaðan hátt, en til þess þarf hyggindi sem koma ekki af sjálfu
sér heldur þarf að leggja sig skipulega eftir þeim. Ríkið er heiti á því
verkfæri sem mótast hefur í viðleitni okkar til átta okkur á og tak-
ast sameiginlega á við sameiginleg verkefni okkar. Við höfum ekki
enn borið gæfu til að nýta það verkfæri sem skyldi, og það hefur
ekki dugað til að tryggja almannaheill og forða frá hremmingum á
borð við bankahrun og heimskreppur. Ef við ætlum samt að binda
vonir við ríkið sem tæki til að taka á lífsverkefnum okkar þurfum við
að sinna því miklu betur en við höfum gert til þessa.
Hér að framan reifaði ég kenningu Ricoeurs um að ríkið hefði
tvær hliðar. Það er í senn sérstök skipan eða form samfélags okkar
og vald eða afl til að leiða mál til lykta eftir opinberum leiðum. Við
þurfum á hugsjón að halda sem gerir okkur kleift að bæta skipulagið
og tempra aflið — beita ríkinu skynsamlega í þágu almannaheilla.
Hugsjónin um menntaríkið á að vera leiðarljós okkar af því að hún
hjálpar okkur til að takast á við ofbeldisfullar hliðar félagslegrar og
persónulegrar tilvistar okkar sem skynjandi, hugsandi og skapandi
verur sem eru þó aldrei fullkomlega rökvísar, réttlátar eða skynsamar.