Skírnir - 01.09.2011, Blaðsíða 169

SKÍRNIR
MARX í BOÐI BANKA
399
Þeim tókst ekki jafn vel upp þegar þeir spáðu því að lífskjör
verkalýðsins myndu stöðugt fara versnandi (Marx og Engels 2008:
192). Allavega bötnuðu kjör vestrænna verkamanna lengi vel, telja
sumir þetta sýna ágæti markaðskerfisins og kann það vel að vera rétt.
En ekki má útiloka þann möguleika að kjörin hafi batnað vegna svo-
nefndra Ödipusaráhrifa. Hér er vísað til goðsögunnar um Ödipus,
spáin um hans meinlegu örlög rættist af því að reynt var að koma í
veg fyrir að hún gengi eftir. Spádómur Marx hefur kannski afræst af
sér sjálfri. Ef til vill hafa auðmenn verið tilbúnir til að sættast á
launakröfur verkamanna og kröfur þeirra um velferðarríki af ótta við
að spásögnin rættist (en hvar eru sannanirnar fyrir þessar tilgátu?).
Merkilegt nokk sýnir rannsókn eftir rannsókn að raunlaun
bandarískra verka- og millistéttarmanna fyrir hverja unna klukku-
stund hafi versnað á síðustu árum, það þrátt fyrir talsverðan hagvöxt.
Óheillaþróun þessi hófst um leið og markaðsvæðingin mikla, upp
úr 1980 (sjá t.d. Duncan o.fl. 1997).
Þessi öfugþróun kann að vera staðfesting á þeirri kenningu Marx
og Engels að kjör verkamanna myndu versna með tíð og tíma í kap-
ítalísku samfélagi, allavega myndi misskipting auðs aukast mjög.
Eina leiðin til að leysa vandann sé verkalýðsbylting:
Leyfum hinum drottnandi stéttum að skjálfa fyrir kommúnistabyltingunni.
Þar hafa öreigarnir engu að týna nema hlekkjunum. Þeir eiga heilan heim
að vinna.
Öreigar allra landa, sameinizt! (Marx og Engels 2008: 223)
Frábærlega vel skrifað enda er Ávarpið eitthvert snjallasta áróðurs-
rit sem samið hefur verið, Kolakowski (2005:187) kallar það „áróðurs-
meistaraverk“ („masterpiece of propagandist literature“).
Þeir félagar fara hraðferð um mannkynssöguna og lýsa henni
sem baráttu stétta: „Saga mannfélagsins hefur fram að þessu verið
saga um stéttarbaráttu" (Marx og Engels 2008:176). Lýsingin er öll
mjög í anda efnahagshyggju, jafnvel sögulegrar nauðhyggju. Sem
dæmi um hið fyrrnefnda má nefna að þeir segja ríkið á Vestur-
löndum ekki vera neitt annað en framkvæmdaráð borgarastéttar-
innar. Annað dæmi er staðhæfingin um að gufuaflið hafi átti drjúgan
þátt í að skapa kapítalískt samfélag (Marx og Engels 2008: 178).