Skírnir - 01.09.2011, Blaðsíða 40

270
SVANUR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
einnig eftir þjóðarátaki í öryggismálum sæfarenda; reisa átti vita og
byggja öruggar hafnir. Við sjóinn var einnig við lýði ævafornt hluta-
skiptakerfi þar sem aflanum var skipt samkvæmt föstum reglum en
ekki á grundvelli andstæðna á milli launamanna og fjármagnseig-
enda (kapítalista). Bæði í landbúnaði og sjávarútvégi ríkti gagnsæi
framleiðslu og verðmætasköpunar. Verðmætaaukning útflutnings-
afurða bætti hag allra í viðkomandi framleiðslugrein, sem og þjóðar-
innar allrar. Hvorki Búnaðarfélagið, Fiskifélagið né önnur hags-
munasamtök á Islandi um og eftir aldamótin 1900 áttu við að etja
sterkt innlent ríkisvald. Þvert á móti var litið á samvinnu ríkis-
stofnana og hagsmunaaðila sem æskilegan þátt í uppbyggingu inn-
lendrar stjórnsýslu og sjálfstæðs íslensks ríkisvalds.
Grunnurinn að samstöðu um stefnumótun í sjávarútvegi var allt
að einu ekki eingöngu byggður á sameiginlegum hugmyndum um
þjóðerni og stéttasamvinnu. Samstaðan átti sér ríkar efnislegar for-
sendur; öllum íslendingum var frjálst að veiða og engar takmarkanir
voru settar á hversu mikið mátti veiða. Þegar í ljós kom að fiski-
stofnarnir voru ofnýttir þurfti að skipta takmörkuðum og minnk-
andi afla á milli þeirra sem sjóinn sóttu. Þar með hófust um og eftir
1980 hatrammar deilur um fiskveiðistjórnun. Þær standa enn 40
árum síðar — hatrammari en nokkru sinni og er þá mikið sagt.
Aðdragandi lagasetningar 1983
Halldór Jónsson hefur lýst breytingum á umfjöllun um fisk-
veiðistjórnun um 1980 svo:
Upphaf allrar umræðu um hvers konar stjórnun fiskveiða má vafalítið rekja
til hinnar svokölluðu „Svörtu skýrslu“, sem Hafrannsóknarstofnun gaf út
í október 1975 og var um ástand fiskistofna. Með skýrslunni var þjóðin
vakin til meðvitundar um lélegt ástand helstu fiskistofna. Þá stóðu menn
skyndilega frammi fyrir því, að stórlega þyrfti að hefta aðgang að fiski-
miðunum umhverfis landið. [...] Megininntak „Svörtu skýrslunnar" er að
minnka þurfi heildarsóknarþunga í þorskinn um helming, þannig að þorsk-
aflinn færi ekki fram yfir 230.000 tonn árið 1976, en meðalafli síðastliðinna
ára hafði verið um 400.000 tonn. I skýrslunni er einnig lögð áhersla á að
verði ekkert að gert muni þorskurinn hverfa af íslandsmiðum. (Halldór
Jónsson 1990:114)