Fréttablaðið - 23.11.2018, Síða 42

Fólk er kynningarblað sem býður aug-
lýsendum að kynna vörur og þjónustu í
formi viðtala og umfjallana. Í blaðinu er
einnig hefðbundið ritstjórnarefni. Blaðið
fylgir Fréttablaðinu daglega.
Umsjónarmenn efnis: Sólveig Gísladóttir, solveig@frettabladid.is s. 512 5351 | Elín Albertsdóttir, elin@frettabladid.is,
s. 512 5349 | Oddur Freyr Þorsteinsson, oddurfreyr@frettabladid.is, s. 512 5368 | Brynhildur Björnsdóttir, brynhildur@
frettabladid.is, s. 512 5347 | Sigríður Inga Sigurðardóttir, sigriduringa@frettabladid.is, s. 512 5372 | Starri Freyr Jóns-
son, starri@frettabladid.is, s. 512 5358 | Þórdís Lilja Gunnarsdóttir, thordisg@frettabladid.is s. 512 5338
Útgefandi:
Torg ehf
Ábyrgðarmaður:
Kristín Þorsteinsdóttir
Sölumenn: Arnar Magnússon, arnarm@frettabladid.is, s. 512 5442, Atli Bergmann, atli@frettabladid.is,
s. 512 5457, Jón Ívar Vilhelmsson, jonivar@frettabladid.is, s. 512 5429,
Það var eitthvað að gerast í íslensku samfélagi á þessum tíma, þarna kringum 1990.
Allt í einu urðu lesbíur og homm-
arnir kannski sérstaklega hópur
sem þurfti að tala við,“ segir
Hrafnhildur um ástæðu þess að
hún tók upp myndavélina fyrir
26 árum og hóf að skrásetja sögu
homma og lesbía á Íslandi. „Fyrsta
viðtalið tók ég 1992 við vin minn
Björn Braga Björnsson sem hafði
búið í Kaliforníu á sama tíma og
ég en var kominn heim til Íslands
með HIV og beið dauðans. Þessi
skelfilegi faraldur sem lagðist mest
á hommana varð til þess að þeir
fengu athygli frá samfélaginu og
það þétti raðirnar hjá hommum og
lesbíum og gerði þau sýnilegri. Ég
sem heimildarmyndagerðarkona
gat ekki annað en verið á staðnum
og fylgst með því sem var að gerast
og tekið það upp.
Í byrjun níunda áratugarins
var mjög öflugt fólk sem tók til
starfa í hreyfingu homma og
lesbía. Bæði var það fólk sem var
óhrætt og ekki inni í skápnum
en líka fólk sem hafði kynnt
sér hreyfingu homma og lesbía
á Norðurlöndunum og hafði
tileinkað sér baráttuaðferðir
þaðan. Þar á meðal voru hug-
myndir annars vegar um innra
starf hreyfingarinnar og svo um
fræðslu, skólafundi og útgáfu. Ég
bjó mikið erlendis á þessum tíma
en kom heim og sá þá með augum
gestsins hvað var að gerast.
Sextán ára út úr skápnum
Hrafnhildur hafði sjálf komið út úr
skápnum sextán ára. „Í myndinni
nota ég mitt líf til viðmiðunar og
hef leikinn þegar ég var sex ára
og allir héldu að ég væri strákur
sem fór rosalega í taugarnar á mér
en hafði sína kosti. Ég sagðist til
dæmis heita Hrafn þegar ég var
að selja blöð niðri í bæ og fékk
þá sömu góðu meðferð og hinir
strákarnir á meðan stelpunum
var alltaf hent aftast í röðina. Ég
eignast fyrstu kærustuna þegar ég
er sextán ára 1980 og fór með hana
heim og foreldrar mínir tóku mér
og mínum kærustum vel og studdu
mig alla tíð þótt þeim hefði aldrei
dottið í hug að fara í göngu niður
Laugaveginn. En það var þessi kyn-
slóð,“ segir Hrafnhildur og hlær.
Hún varð fljótlega virk í nýstofn-
uðum Samtökunum ’78 og settist í
stjórn þegar hún var nítján ára. „Ég
var innblásin af kvennafrídeginum
’75 og var viss um að heimurinn
væri að breytast og við myndum
hafa það betra.“
Íslenska fjölskyldubyltingin
Og breytingarnar urðu svo sannar-
lega og mjög markverðar. Hrafn-
hildur er ekki í vafa þegar hún er
spurð hver sú markverðasta var.
„Það var þegar íslenska fjölskyldan
tekur þessi börn sín upp á sína
arma. Þar er byltingin, finnst mér,“
segir hún. „Og það sést til dæmis á
því að Gay Pride er fjölskylduhátíð
á Íslandi, öfugt við mörg lönd.
Þetta stafar örugglega af smæð
samfélagsins og hversu nálæg við
erum hvert öðru, þetta verður ein-
hvern veginn fjölskyldubylting.“
Hún segir lögin um staðfesta
samvist vera birtingarmynd á
þessari byltingu á vettvangi hins
Brynhildur
Björnsdóttir
brynhildur@frettabladid.is
Framhald af forsíðu ➛
persónulega. „Hugmyndin um
staðfesta samvist er norræn að
uppruna og ekkert endilega í takt
við það sem okkar fólk var að pæla,
við vorum frekar á þeirri línu að
það ætti að leggja niður hjóna-
bandið sem stofnun,“ segir hún.
„En það kom á óvart hvað lögin um
staðfesta samvist breyttu miklu. Þá
voru sambönd okkar ekki jaðar-
sett lengur heldur normalíseruð.
Þarna er stofnun samfélagsins
sem viðurkennir og það er per-
sónuleg stofnun en ekki opinber.
Þarna voru reyndar sett sérlög
yfir okkur og mér fannst það pínu
niðurlægjandi, að það gætu ekki
gilt sömu lög yfir sömu réttindi
og skyldur fyrir alla. En svo voru
hjúskaparlögin leiðrétt kringum
2011 og nú er meira að segja búið
að breyta eyðublöðum þannig að
ekki þarf að skrifa brúðgumi og
brúður heldur einstaklingur eitt og
einstaklingur tvö.“
Heimildarmynd og fimm
sjónvarpsþættir
Heimildarmyndin Svona fólk
verður frumsýnd 28. nóvember
í Bíói Paradís en allt verkefnið
er stærra í sniðum. „Þetta verða
fimm þættir fyrir sjónvarp að
lokum þar sem öll sagan er rakin,“
segir Hrafnhildur. „Myndin sem ég
sýni núna er fyrri hluti sögunnar
með áherslu á áttunda og níunda
áratuginn.“ Eftir þessi tuttugu og
sex ár liggur enda gríðarmikið af
efni. „Ég er með fjörutíu viðmæl-
endur og fimm hundruð klukku-
tíma af efni, bæði sem ég hef tekið
sjálf og svo hef ég verið að viða að
mér og safna,“ segir hún og bætir
við að myndin hafi tekið ýmsum
breytingum á þessum tíma. „Það
hefur verið erfiður róður fjárhags-
lega að reka þetta. En ég passaði
að eiga bæði viðtöl við þá sem
ég taldi að hefðu lagt þessari
baráttu lið í einhverjum mæli
og við venjulegt fólk og hvernig
því reiddi af. Ég legg áherslu á að
myndin rekur réttindabaráttu
homma og lesbía fyrst og fremst,
þetta er ekki saga annarra hópa
þó aðeins sé komið inn á málefni
transfólks sem hefur ætíð verið
hluti af okkar samfélagi.“
Þverpólitísk barátta
Af hverju er mikilvægt að segja
þessa sögu?
„Af því að ég hef upplifað að það
er til fólk sem þekkir ekki söguna
jafnvel fólk á svipuðum aldri og
ég og svo unga fólkið sem áttar sig
engan veginn á því hvernig þetta
var. Það þarf að passa að þetta
gleymist ekki því það getur alltaf
orðið bakslag,“ segir Hrafnhildur
og nefnir dæmi. „Vinkona mín býr
til dæmis með konunni sinni og
dóttur í Kaupmannahöfn og þar
eiga kennarar stelpunnar í mesta
basli með að skilja að hún geti átt
tvær mömmur. Þetta er að gerast
í fyrirmyndarsamfélaginu Dan-
mörku, svo við tölum nú ekki um
það sem er að gerast í Bandaríkj-
unum og Rússlandi.“
Hún segir líka mikilvægt fyrir
samtímann og framtíðina að
muna hvernig mannréttindum og
virðingu var komið á. „Það varð að
vinna hlutina þverpólitískt, pólit-
ískar línur eiga ekki heima í þessu
málefni. Stundum áttum við góða
stuðningsaðila innan úr Heimdalli
og Sjálfstæðisflokknum en líka
á vinstri vængnum. Hið lagalega
umhverfi er í lagi hér núna en það
getur allt breyst og við þurfum að
vera á varðbergi.“
Framtíðin er björt
Hrafnhildur og Harpa Másdóttir,
eiginkona hennar, eignuðust
dóttur í sumar með gjafasæði frá
góðum vini sem á eiginmann. „Við
erum fjögur, foreldrar þessarar litlu
stúlku, þó við konan mín séum
einar skráðar foreldrar hennar,“
segir Hrafnhildur. „Þarna er kerfis-
vandi sem þarf hiklaust að ræða.“
Það má segja að dóttir Hrafnhild-
ar sé táknræn fyrir breytingarnar
sem hafa orðið á íslensku sam-
félagi. „Það eru mjög áhugaverðir
tímar fyrir mig núna. Ég hef verið
að skipta mér af þessari baráttu
síðan ég var sextán ára og hef beitt
mér á mjög mörgum vígstöðvum
en er í hvíld í bili. Það er bjartsýni
sem fylgir því að standa í þessum
sporum sem ég sá mig aldrei fyrir
mér í. Og þannig má segja að ég sé
sjálf hluti af þessari sögu sem ég er
að segja í myndinni, að Svona fólk
sé orðið venjulegt fólk.“
Myndavélin hefur verið með Hrafnhildi í för á merkum umbrotatímum í
íslensku samfélagi og afraksturinn sjáum við í heimildarmyndinni Svona
fólk sem verður frumsýnd í Bíói Paradís næsta miðvikudag. MYND/STEFÁN
Moulin Rouge var dragklúbbur sem var rekinn efst á Laugavegi og þar voru
haldnar metnaðarfullar dragsýningar í byrjun tíunda áratugarins.
Úr felum var tímarit sem Samtökin ’78
gáfu út á upphafsárum samtakanna.
Gula húsið á Lindargötu hýsti starf-
semi Samtakanna ’78 um árabil og
var mikilvægur hluti sögu homma og
lesbía á Íslandi. Það var rifið árið 2004.
í Fríkirkjunni í Reykjavík
Helg eru jól
Jólatónleikar til styrktar Kvenlækningadeild 21A,
fimmtudaginn 6. desember kl. 12
Flytjendur:
Valgerður Guðnadóttir, sópran
Nathalía Druzin Halldórsdóttir, mezzosópran
Lilja Eggertsdóttir, píanóleikari og stjórnandi
Kvennakórinn Concordia ásamt hljómsveit
Miðasala á tix.is og við innganginn | Miðaverð 2500.-
PREN
TU
N
.IS
mánudaga-föstudaga 7.30 -17.30
laugardaga 8.00 -16.00
sunnudaga 9.00 -16.00
Austurströnd 14 • Hringbraut 35
Fálkagata 18
....................................................Sími: 561 1433
www.bjornsbakari.is
PREN
TU
N
.IS
LAUFABRAUÐ
eftir norðlenskri uppskrift
................................................
Hægtað pantasteikt ogósteikt
2 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 2 3 . N ÓV E M B E R 2 0 1 8 F Ö S T U DAG U R
2
3
-1
1
-2
0
1
8

0
4
:5
2
F
B
0
9
6
s
_
P
0
5
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
5
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
7
D
-3
B
2
4
2
1
7
D
-3
9
E
8
2
1
7
D
-3
8
A
C
2
1
7
D
-3
7
7
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
9
6
s
_
2
2
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K