Ægir - 01.10.2018, Blaðsíða 49

49
verðmætasköpunar í sjávarútvegi hér á
landi var ekki með sama hætti á þessum
áratug og þeim sem á undan leið þá er
brýnt að við tökum upp þráðinn og höld-
um áfram að þróa sjávarútveg með
aukna verðmætasköpun að markmiði.
Rétt er að taka fram að framangreindur
mælikvarði er ekki eini hreini sannleik-
urinn sem segir hver sé staða sjávarút-
vegs á Íslandi, t.a.m. birtist aukin af-
kastageta hvers hlekks í virðiskeðju
sjávarfangs ekki með beinum hætti í
mælikvarðanum útflutningsverðmæti
hvers aflaðs kílós af sjávarfangi. Afla-
samsetning sem og heildarafli hafa
sannarlega áhrif á framangreindan
mælikvarða sem og það hvernig afli er
höndlaður uns sjávarfang er selt úr
landi, s.s. hvort siglt er með afla til lönd-
unar í erlendri höfn, fiskur heilfrystur
um borð, flakaður, flattur eða bræddur,
svo eitthvað sé nefnt.
Til að stuðla að verðmætasköpun til
framtíðar í íslenskum sjávarútvegi þurfa
Íslendingar að halda stöðu sinni með því
að herða róðurinn, slá hvergi af gæða-
kröfum, jafnvel leggja meira upp úr
vöruvöndun og viðbrögðum við óskum
neytenda en gert hefur verið að undan-
förnu. Stöðug gæði geta gert verðmætari
viðskipti möguleg.
Fyrir um ári síðan var hvatt til þess á
Sjávarútvegsráðstefnunni að stefna að
fimmföldun þeirra verðmæta sem við
vinnum úr sjávarfangi. Því miður hefur
umræða um það markmið ekki undið
uppá sig á spjallsvæðum nútímans.
Fjárfesting í rannsóknum
skilar sér
Árið 1918 vógu útfluttar sjávarafurðir 29
þúsund tonn sem nam um 29% af lönd-
uðum afla. Til samanburðar fluttu Ís-
lendingar árið 2017 út 609 þúsund tonn
af sjávarafurðum sem nam tæpum 52%
af lönduðum afla.
Aukin verðmætasköpun getur leitt til
velsældar. Reynslan sýnir að fjárfesting
í rannsóknum og nýsköpun skiptir máli
fyrir þróun atvinnugreina. Umgjörðin
um nýsköpunina verður að vera fær um
að hvetja til aukinnar verðmætasköpun-
ar. Stöðugt og til langs tíma. Það veit á
gott að einstök fyrirtæki séu nægjanlega
burðug til að greiða góð laun fyrir vel
menntað og gott fólk með reynslu en það
getur komið niður á heildinni að ekki sé
unnið markvisst að því að lyfta gólfinu.
Það kann að koma í bakið á okkur Ís-
lendingum ef frumkvöðlar og smærri
fyrirtæki hafa ekki aðgang að hæfum,
menntuðum og reyndum sérfræðingum.
AVS var lykilsjóður sem skapaði and-
rúmslofti hvar mikið kapp var lagt á að
auka verðmæti sjávarfangs, en sá sjóður
virðist vera að fjara út. Fjárheimildir
hans stefna í að verða um 40% af því
þegar mest var árið 2011 og ríkisfram-
lagið á næsta ári til AVS verður undir
helmingi ársins 2011. AVS skipti sköpum
fyrir vel flest ef ekki öll þau fyrirtæki
sem hvað mest hefur borið á í tengslum
við breytta ímynd sjávarútvegsins, rétt
eins og þau verkefni sem unnin hafa
verið í samstarfi við hefðbundnari sjáv-
arútvegsfyrirtæki.
Styrkir AVS eru um 4% af veltu Matís,
styrkir sjóða Vísinda- og Tækniráðs, í
umsjón Rannís, eru um 9% af veltu Mat-
ís. Aðrar tekjur en þjónustusamningur
Matís um matvælarannsóknir við at-
vinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið,
eins og rannsóknastyrkir, standa að
mestu leyti (72%) undir þeirri nýsköpun
sem Matís innir af hendi.
Árið 2015 bókfærði Matís tekjur vegna
verkefna í tengslum við evrópskt rann-
sóknasamstarf að fjárhæð 215 milljónir
króna og þá var ríkisframlag til AVS 217
milljónir króna. Síðan þá hefur Matís
aflað meira á þessum evrópsku miðum
en lagt hefur verið í AVS.
Þráðurinn verði tekinn
upp að nýju
Margt hefur áunnist á undangenginni
öld en við þurfum að hafa okkur öll við
til þess að geta státað okkur af því að
starfa í samkeppnishæfri atvinnugrein
til framtíðar. Sorgin í sjávarútvegi dags-
ins í dag er sú að við virðumst hafa
horfið frá hinu víðtæka samstarfi og
hinum einlæga ásetningi sem tókst um
það að auka verðmætasköpun við veið-
ar, vinnslu og sölu sjávarfangs. Vissu-
lega verða til verðmæti við sölu þekk-
ingar eða búnaðar sem þróaður hefur
verið með þekkingu á eðli og inntaki ís-
lensk sjávarútvegs í samstarfi sem oft á
tíðum hefur verið stutt af innlendum
rannsókna- og þróunarsjóðum.
Ég vonast til að við berum gæfu til að
fylgja eftir ákvörðunum sem bera ár-
angur inn í framtíðina, innleiða þær í
daglegt atvinnulíf til að stuðla að bætt-
um hag okkar allra, en hætta ekki í miðju
kafi.
Höfundur er sviðsstjóri hjá Matís.
Afli og útflutningsverðmæti/kg afla.
Útflutningsverðmæti sjávarfangs DKK/kg afla.
Afli og ú(lutningsverðmæ4/kg afla

Sjávarútvegur
á 100 ára afmæli fullveldis Íslands