Ægir - 01.10.2018, Blaðsíða 54

54
sjávarútvegsráðherra að stjórna veiðun-
um með þessum hætti. „Ég var einn af
þeim sem var þess fullviss að þetta yrði
ekki framtíðarskipan heldur aðeins til
reynslu í eitt ár. Svo kæmu betri tímar
og þá mætti endurskoða þetta. Reynslan
varð svo sú, að menn sáu að þetta var
skynsamleg aðferð, þó margir væru
þessu mjög andvígir. Ég lagði hausinn að
veði með því að tala fyrir þessu kerfi og
ferðaðist út um land til að kynna það. Ég
mætti eðlilega mjög misjöfnum undir-
tektum, oft mjög öfgafullum á hinn veg-
inn.“
Sóknarmark um tíma
Þessa niðurstöðu þurfti að kaupa með
nokkru verði, sem var sóknarkerfi sam-
hliða kvótakerfinu með ákveðnum tak-
mörkunum á veiðum. Þetta þróaðist svo
þannig frá 1984 til 1990 að sóknarmarkið
var lagt niður án nokkurrar andstöðu og
veiðunum eftir það stjórnað með kvóta-
kerfi með framseljanlegum veiðiheimild-
um. Framsalið var forsenda þess að
kvótakerfið virkaði og skilaði þeim ár-
angri sem eftir var sóst. Hægt var að
færa saman veiðiheimildir og spara í út-
gerðarkostnaðinum.
„Það var svolítið gaman að því að
þegar tekist var á um framsalið 1990 var
við völd hreinræktuð vinstri stjórn sem
samþykkti framsalið án teljandi tak-
markana. Ég get bara ekki hugsað þá
hugsun til enda hefðum við haldið áfram
samkeppninni um að byggja stærri og
stærri skip og sækja á þeim færri og
færri fiska og valda þjóðinni áframhald-
andi skaða með minni tekjum af auðlind-
inni en hún gat og hefur haft,“ segir
Kristján.
Kvótakerfið forsenda árangurs
Kvótakerfið er að mati Kristjáns for-
senda þess árangurs sem síðar hefur
náðst í að sníða veiðarnar að afrakstri
fiskistofnanna og samtvinna veiðar og
vinnslu. Þannig hafi náðst að hámarka
arð úr hvorutveggja.
„Ég tel það tvímælalaust hafa verið
mitt gæfuspor að hafa tekið þessa af-
stöðu og að hafa fylgt henni eftir. Það
hefur ekki bara verið sjávarútveginum
til góðs heldur öllu þjóðfélaginu með
hliðsjón af því hvernig til hefur tekist í
því að gera útgerðina hagkvæmari,
munandi allar þær gengisfellingar sem
fylgdu rekstrarerfiðleikum útgerðarinn-
ar fyrir tíma kvótakerfisins. Þær voru
óhjákvæmilegur fylgifiskur þess að eytt
hafði verið fyrirfram með því að hækka
laun alltof mikið. Þau þurfti því að
skerða aftur með gengisbreytingum.
Sem betur fer náðist mikil þjóðarsátt á
svipuðum tíma og framsalið var gefið
frjálst og hvort tveggja fyrir sig, þjóðar-
sáttin og kvótakerfi með frjálsu framsali,
leiddi til meiri stöðugleika í íslensku
efnahagslífi en áður hafði þekkst,“ segir
Kristján.
En það var fleira sem Kristján fékkst
við á langri og farsælli starfsævi sinni
hjá LÍÚ. Hann réðst til LÍÚ í mars 1958 og
lét þar af störfum árið 2003. Hann var
framkvæmdastjóri sambandsins frá 1969
til 1999 og formaður frá 1970 til 2003. Svo
þekktur var hann úr sjónvarpi og blöð-
um, að segja má að hann hafi á tímabili
verið orðinn „heimilisvinur“ íslensku
þjóðarinnar.
Fyrsta starf hans hjá LÍÚ var að
hringja á síldarleitarstöðvarnar þrjár til
að fá upp afla síldarskipanna sólarhring-
inn áður. Þær upplýsingar voru síðan
aðgengilegar á skrifstofunni. Á þessum
árum var mikil mannekla í íslenskum
sjávarútvegi og komu hundruð Færey-
inga hingað til að vinna við sjávarút-
veginn og hafði Kristján milligöngu um
komu þeirra og sá um millifærslu launa
þeirra, sem þá var ýmsum skilyrðum
háð.
Kjarasamningar og fleira
Þá urðu kjarasamningar eitt af helstu
viðfangsefnum Kristjáns. Voru það oft á
tímum miklar vökur. „Sem dæmi um
þetta má nefna að fyrstu 7 næturnar
eftir að við Kristín giftum okkur 7. janú-
ar 1961 kom ég ekki heim fyrir klukkan 7
að morgni. Þá var mikil samningatörn í
gangi og Torfi Hjartarson, ríkissátta-
semjari hlífði okkur í engu með tíma,“
segir Kristján. Og heldur áfram:
„Manni fannst sjómannaforystan svo-
lítið höfuðlaus her á þessum árum. Þó
voru þar innanum miklir persónuleikar á
þessum árum sem mig langar til að
nefna, en það eru Óskar Vigfús-
son,Tryggvi Helgason frá Akureyri og
Jón Sigurðsson, sem kallaður var dreki.
Síðan kom til skjalanna Ingólfur Ingólfs-
son, sem var þá formaður Vélstjóra-
félagsins og síðar formaður Farmanna-
og fiskimannasambandsins. Mikill ágæt-
ismaður.
Það var mikið ábyrgðarhlutverk að
standa í þessum samningaviðræðum og
það sem mér þótti verst, sérstaklega eft-
ir að ég var orðinn formaður, að ég væri
ábyrgur fyrir því að yrði verkfall og all-
ur flotinn bundinn í höfn. Það voru mín-
ir erfiðustu dagar í þessu starfi, þessi
alltof tíðu verkfallsátök, sem voru.“
Kristján var kjörinn formaður LÍÚ á
aðalfundi í Vestmannaeyjum 1979, nokk-
uð óvænt en Þorsteinn Gíslason var þá
kandídat forystunnar og aðrir höfðu
ekki verið nefndir til sögunnar. „Málin
æxluðust svo þannig að ég var sjálfkjör-
inn formaður án mótframboðs og gegndi
þeirri stöðu samfleytt í 33 ár,“ segir
Kristján sem varð áttræður s.l. sumar.
Hann hélt upp á afmælið á æskuheimili
sínu á Flateyri ásamt stórfjölskyldunni.
Húsið sem stendur við Hafnarstræti 1
hefur verið gert upp á mjög smekklegan
hátt. Húsið var byggt árið 1902 af bróður
ömmu Kristjáns. Hann segir það hafi
verið mjög ánægjulegt að ganga inn í
húsið, sem hann yfirgaf fyrir 64 árum þá
16 ára gamall. Eiginkona Kristjáns, Krist-
ín Möller, andaðist fyrir 4 árum.
Togararnir eru afkastamiklir innan kvótakerfisins nú eins og endranær. Ljósmynd Þorgeir Baldursson.
Sjávarútvegur
á 100 ára afmæli fullveldis Íslands